بحران کم‌آبی دشت ۱۱۰ هزار هکتاری هراز، قربانی سد "منگول "/ کاهش ۵۰ درصدی دبی آب رودخانه هراز

آفتاب‌‌نیوز :

کم آبی در مازندران در گذشته های دور بیشتر در مناطق شرقی و آن هم اواخر مرداد ماه رخ می داد، اما اینکه خشکسالی و کم آبی به دشت ۱۱۰ هزار هکتاری هراز با رودخانه پر آب روان در آن منطقه آن هم در فروردین ماه از فصل بهار نمود پیدا کند، وضعیتی که علاوه بر این که تهدید جدی علیه کشاورزی استان محسوب می شود، این سوال از سوی کشاورزان منطقه مطرح است، چرا پس از گذشت سه دهه از مطرح شدن سد هراز، هنوز شاهد توقف و کندی اجرا این طرح مهم هستیم.

ضرورت و اهمیت تکمیل هر چه سریع تر و به بهره برداری رساندن سد هراز به این است که این سد به تنهایی می تواند حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب برابر با هشت سد بزرگ و کوچک و ۸۰۰ قطعه آببندان فعلی استان، ذخیره سازی را انجام بدهد.

کشاورزان مازندران به خصوص شالیکاران دشت هراز در حالی از وضعیت کندی ساخت سد هراز و رخنه خشکسالی به پرآب ترین منطقه استان نگران هستند و گلایه دارند که سال ها حسرت مهار روان آب این رودخانه با متوسط سالانه یک میلیارد مترمکعب به هرز وارد دریای خزر می شود را می خورند.

سد مخزنی هراز آمل از نوع خاکی با هسته رسی به ارتفاع ۱۵۰ متر و ۳۷۳ متر طول تاج سد به ظرفیت نهایی ۶۵۰میلیون مترمکعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است و عملیات خاک ریزی این سد نیز در حال انجام است.

ساخت سد هراز (منگول) در حالی که طی سال های ۶۹ و ۷۰ ردیف اعتباری در بودجه ملی کشور گرفت، اما به دلیل اختلافات سیاسی، زیست محیطی و اجتماعی، عملیات اجرایی آن حدود ۱۸ سال بعد در سال ۱۳۸۸ آغاز شد.

مشاهدات میدانی و اظهارات کشاورزان و مسوولان مازندران نشان می دهد که روان آب رودخانه هراز در سال زراعی جاری پاسخگوی تامین همزمان نیاز شالیزارها بزرگ ترین دشت شالیکاری استان نیست و کشاورزان منطقه به ناچار از هم اکنون یعنی در فروردین ماه برای جبران کمبود آب، پمپ های کشاورزی خود را روشن کردند.

سابقه آبیاری زودهنگام شالیزارهای مازندران با پمپاژ آب‌های زیرزمینی دردشت هراز به خرداد ماه در آخرین مراحل نیازآبی برنجکاری طی سه سال گذشته بوده است، اما این که کشاورزان این منطقه از نخستین روزهای فروردین ماه امسال پمپ های چاه های کشاورزی را روشن کنند، بی سابقه است.

بحران کم آبی مازندران درحالی است که نشا کاری سال زراعی جاری در کمتر از سه درصد از زمین های شالیزاری دشت ۱۱۰هزار هکتاری هراز انجام شده است ولی کشاورزان سخت با کمبود آب مواجه هستند.

بررسی ها نشان می دهد که نوبت دهی آب رودخانه ها هم از سوی شرکت آب منطقه ای مازندران در حال انجام است، اما به دلیل کاهش روان آب رودخانه ها، این مقدار آب پاسخگوی نیاز شالیزارها نیست.

طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی مازندران، آب شالیزارهای دشت هراز که نیمی از سطح زیر کشت برنج استان را تشکیل می دهد باید از رودخانه هراز تامین شود. دشت هراز شالیزارهای شهرستان های آمل، بابل، فریدونکنار، محمودآباد و بابلسر را در بر می گیرد.

آیین کشت مکانیزه شالی بیستم فروردین ماه با حضور استاندار مازندران، معاون امور زراعت وزیر جهاد کشاورزی، رییس سازمان جهاد کشاورزی استان، چندتن از خبرنگاران و شالیکاران در زمین حدود ۲ هکتاری روستای " خاریک" بخش مرکزی شهرستان ساری برگزار شد.

برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود.

کاهش ۵۰ درصدی دبی آب رودخانه هراز

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندران به کاهش ۵۰ درصدی روان آب رودخانه " هراز" به عنوان مهم ترین رودخانه استان که متوسط سالانه یک میلیارد متر مکعب روان آب را در خود عبور می دهد، اشاره کرد و گفت: دبی آب این رودخانه طی روزهای فروردین ماه امسال در حالی به ۱۳متر مکعب بر ثانبه رسیده است که این آمار درمدت مشابه سال گذشته ۲۵ متر مکعب بر ثانبه بوده است.

مرتضی نبی‌زاده با بیان این که با توجه به آمار محسوس کاهش بارندگی، سخت ترین سال را به لحاظ خشکسالی در پیش‌ رو داریم، افزود: میزان بارش نسبت به سال قبل‌ ۴۰ درصد کاهش داشته است.

وی مجموع میزان بارندگی مازندران طی سال گذشته را ۲۳۴ میلی‌متر اعلام کرد و گفت: این میزان در مقایسه با درازمدت حدود ۲۷ درصد کاهش بارندگی در استان نشان می دهد.

وی با بیان این که مسوولان کشور و دولت باید برای توسعه زیر ساخت های استان مازندران که استانی با محوریت کشاورزی به خصوص تامین کننده ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور است باید برنامه ای جدی برای تامین آب مورد نیاز و مطمئن در شرایط بحرانی و خشکسالی داشته باشند، تصریح کرد: اگرچه اهمیت ساخت سد هراز با حجم بالای آبدهی این رودخانه از گذشته مورد توجه قرار گرفت، اما این که پس از گذشت سه دهه کمتر از ۴۲درصد پیشرفت فیزیکی داشتهب اشد، برای کشاورزان اصلا پذیرفتنی نیست.

این مسوول شرکت آب منطقه ای مازندران به اجرای حدود ۶۰ کیلومتر لایروبی رودخانه های مهم کشاورزی در منطقه حوزه آبریز هراز طی سال گذشته اشاره کرد و گفت : تمامی کارکنان شرکت به همراه کارشناسان جهاد کشاورزی برای گذر از کم آبی و تنش خشکسالی پای کار هستند.

تامین نشدن اعتبار دلیل اصلی کندی عملیات ساخت سد هراز

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای مازندرانوی دلیل اصلی کندی عملیات ساخت سد هراز را فقط کمبود اعتبار دانست و گفت: در حالی که ساخت این سد با پیش بینی کمتر از یکهزار میلیارد تومان اعتبار شروع شد که این رقم پس از هزینه هنگفت که اکنون به ۴۲درصد پیشرفت فیزیکی رسید، برای تکمیل آن به حدود سه هزار میلیارد تومان اعتبار جدید نیاز دارد.

نبی زاده با اشاره به این که ساخت سد هراز در کنار جاده مهم اساسی به همین نام شرایط را به مراتب سخت تر کرده است، توضیح داد: یکی از دلایل کندی سرعت ساخت سد کمبود اعتبار جایگزین کردن ۱۱ کیلومتر جاده جدید و ساخت یک پل برای دسترسی به جاده چلاو است.

وی بیان داشت: با توجه به اهمیت موضوع کشاورزی و تامین آب شرب شهرستان های مرکزی مازندران از محل آب ذخیره شده این سد، دولت سیزدهم به این موضوع توجه ویژه ای کرده است و امیدواریم با تامین اعتبار تا پایایان سال آینده شرایط سد را به مرحله ای برسانیم تا آبگیری موقت آن عملیاتی شود.

استاندار مازندران به مشکلات جدی ناشی از تنش آبی و خشکسالی احتمالی در فعالیت های کشاورزی سال زراعی جاری استان اشاره کرد و گفت: دولت سیزدهم به سد گلورد و سد هراز توجه ویژه ای کرده است و در همین راستا اعتبار قابل توجهی را برای تکمیل و سرعت بخشیدن به اجرای این ۲ سد تخصیص داد.

سید محمود حسینی پور با بیان این که سد هراز برای کشاورزی مطالبه شالیکاران مازندران و تامین آب شرب مردم شهرستان های مرکزی استان از اهمیت خاصی برخوردار است، افزود: سرعت بخشیدن به روند ساخت این سد را شخص رئیس جمهور دنبال می کند و دولت بودجه ویژه ای را برای این سد در نظر گرفته است. در سفر اسفند ماه سال ۱۴۰۰ رئیس جمهور هیات دولت سیزدهم به مازندران برای سد هراز بودجه خوبی گذاشته شده است که طبق برنامه در حال جذب است.

استاندار مازندران در مورد وضعیت سد گلورد در شرق مازندران نیز گفت: سد گلورد با ۹۷درصد پیشرفت در مرحله آبگیری کامل قرار دارد، حاشیه این سد فقط به نصب یک پل برای عبور اهالی روستاهای بالا دست نیاز دارد که طبق برنامه تا هفته دولت با نصب این پل، سد گلورد افتتاح نهایی می شود.

حسینی پور به اهمیت مدیریت آب کشاورزی و شرب مازندران در سال جاری اشار کرد و گفت: در همین راستا همه فرمانداران با همکاری آب منطقه ای، جهاد کشاورزی و آب و فاضلاب برای مدیریت بر کم آبی و تنش خشکسالی بسیج شدند.

نماینده عالی دولت در مازندران گفت: اگرچه هنوز بخش عمده ای از اراضی کشاورزی استان زهکشی نشده است که دولت سیزدهم به این موضوع هم توجه جدی کرد، اما برای جلوگیری از هدر رفت آب های سطحی با استفاده از ساخت سد، لایروبی آب بندان ها و البته مدیریت و صرفه جویی از برنامه های جدی استان در مقابله با خشکسالی است.