نابودی درختان بلوط در صورت ساخت سد خرسان ۳ شایعه یا واقعیت؟

رودخانه خرسان، رودخانه‌ای مرزی میان استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد است،همچنین رودخانه خرسان یکی از سرشاخه‌های اصلی رود کارون نیز محسوب می‌شود.

سد خرسان ۳ در ۴۴ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری و بالادست سد کارون۴ در حال احداث است. این سد ۲۴ کیلومترمربع وسعت، ۱۵۵ مترارتفاع، یک میلیارد و ۱۸۵ میلیون مترمکعب حجم و ۳۹ کیلومتر طول یکی از بزرگترین سد‌های بتنی خواهد بود، اما از ابتدای آغاز این پروژه بسیاری از فعالان محیط زیست با ساخت این سد مخالفت کردند.

شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران هدف از ساخت این سد را تولید انرژی برق آبی، تنظیم جریان، افزایش عمر مفید سد‌های پایین دست و کاهش هزینه‌های سیستم‌های سیلاب در سد خرسان‌ عنوان می‌کند، اما بنا بر گفته منابع آگاه در این طرح که  ابتدا قرار بود به ایجاد یک سد اکتفا شود در میانه راه تعریف دیگری شد و انتقال آب بین‌حوضه‌ای نیز به آن اضافه شد تا آبی به میزان ۴۰۰ میلیون مترمکعب در سال به استان‌های یزد، کرمان، شهرضا، دهاقان، مبارکه و سمیرم استان اصفهان منتقل کند.

همزمان با ساخت آن شایعاتی مطرح شد که در صورت ساخت این سد بسیاری از جنگل‌های عمدتا بلوط زاگرس، ۱۷ روستا در استان کهگیلویه و بویر احمد و ۴ روستا در استان چهار محال و بختیاری و همچنین آبشار آتشگاه لردگان که به‌عنوان طولانی‌ترین آبشار کشور از آن یاد می‌شود از بین خواهند رفت.

پیشتر سید علی احمدزاده، استاندار کهگیلویه و بویراحمد گفته بود باید در اجرای پروژه ساخت سد خرسان ۳ بازنگری شود چرا که ساخت این سد به غیر از خسارت چیز جدیدی برای استان ندارد و با احداث این سد ۱۷ روستا و یک قبرستان تاریخی ۵ هزار ساله زیر آب می‌رود.

او در جلسه‌ای خطاب به مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گفته بود، قبرستان سادات محمودی میراث بزرگ جهانی است و قبول ندارم هر آنچه در کاوش پیدا شد بردارید و به موزه ببرید و هر چه کشف نکردید زیر آب برود، اقدامی کنید و اجازه ندهید این قبرستان زیر آب برود.

محمد درویش، مدیرکل اسبق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست و از فعالان شناخته شده محیط زیست در خصوص تاثیرات ساخت سد خرسان ۳ بر محیط زیست منطقه زاگرس گفت: در دولت یازدهم ساخت سد خرسان ۳ در دفتر ارزیابی سازمان محیط زیست تاییدیه مجوز ساخت نگرفت، اما در زمان ریاست عیسی کلانتری در سازمان محیط زیست  همه پروژه‌ها مجوز ساخت گرفتند. 

به گفته درویش هدف اصلی این پروژه انتقال آب به استان‌های یزد و کرمان است و هیچ منفعت محیط زیستی در اجرای این پروژه وجود ندارد. اجرای این پروژه صد‌ها برابر بیشتر از سد چم شیر خسارت به میراث فرهنگی، تاریخی و طبیعی زاگرس وارد خواهد کرد. علاوه براین این آبشار آتشگاه‏، طولانی‌ترین آبشار کشور و صد‌ها هزار درخت را از بین خواهد برد.

او ادامه داد: این سد بر روی سرشاخه‌های کارون ساخته خواهد شد و به همین دلیل میزان ورود آب به سد‌هایی که در خوزستان برای تولید برق ساخته شده میزان آب برای تولید محصولات کشاورزی را کاهش خواهد داد.

او در خصوص اینکه برآورد می شود چه تعداد درخت در صورت ساخت این سد از بین خواهد رفت، گفت: بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار درخت که عمدتا بلوط هستند در صورت ساخت این سد از بین خواهد رفت. جنگل‌های بلوط زاگرس در حال حاضر به دلیل چرای بیش از حد دام و کشاورزی عملا زادآوری خودشان را از دست داده اند و در صورت ساخت این سد این جنگل‌ها دیگر قابل برگشت نیستند.

درویش بیان کرد: سال ۱۳۹۲ سازمان آب و برق خوزستان در مطالعاتی که انجام داده بود با اشاره به سد‌های ساخته شده در بالا دست عنوان کرده بود که سالیانه هزار میلیارد تومان به کشور خسارت وارد می‌شود و در حال حاضر می‌شود گفت با وجود مطالعات ۱۰ سال پیش دستکم ۱۰۰ هزار میلیارد تومان خسارت به کشور وارد می‌شود.

او گفت: ما در پایین دست براساس تراز آب موجود در حوزه کشاورزی، گردشگری، صنعت سرمایه گذاری می‌کنیم، اما آبی که برای آن سرمایه گذاری کرده ایم را به منطقه‌ای دیگر انتقال می‌دهیم. پروژه‌های شیرین سازی آب از خلیج فارس به استان‌های کرمان و یزد در حال حاضر در دست اجراست و دیگر چه نیازی به انتقال آب از این منطقه است.

مدیرکل اسبق دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: میزان آلودگی هوا در شهر‌های مثل اردکان و یزد به شدت زیاد شده است و این شهر‌ها دیگر توان افزایش استقرار صنایع آب بر و انرژی بر را ندارند. استان‌های یزد و کرمان دارای مزیت‌های بسیاری از جمله میراث فرهنگی، کویرنوردی، بیابان نوردی و تولید انرژی خورشیدی است، اما متاسفانه از این مزیت‌های استفاده‌ای نمی‌شود و چرا می‌خواهیم این مناطق را به ۲ قطب آلاینده دیگر تبدیل کنیم.

درویش در خصوص اینکه چرا سازمان محیط زیست نمی‌تواند جلوی پروژه‌های که به محیط زیست آسیب وارد می‌کنند را بگیرد، عنوان کرد: در کل سازمان محیط زیست قدرت جلوگیری از ساخت پروژه‌های که زیست محیطی نیستند را دارد، اما متاسفانه در دولت کنونی این قدرت را ندارد. براساس قانون اساسی سازمان محیط زیست مجری اصل ۵۰ قانون اساسی است‏. در دوره‌ای نمایندگان مجلس طرحی که باعث تخریب محیط زیست می‌شد را به تصویب رساندند‏، اما سازمان محیط زیست در نامه‌ای به شورای نگهبان به این اصل قانون اساسی اشاره کرد و در نهایت شورای نگهبان طرح مجلس را تایید نکرد.

او ادامه داد: طبق قانون اساسی سازمان محیط زیست فوق العاده قدرتمند است، اما متاسفانه روسای این سازمان از اختیارات خودشان استفاده نمی‌کنند، چرا که باعث برکناری آن‌ها خواهد شد. در دولت روحانی خانم ابتکار با اجرای طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان موافقت نکرد، اما او در دولت بعدی از سمتش برکنار شد.

درویش خاطرنشان کرد: اگر با هواپیما به یزد سفر کنید با دریاچه‌ای از پساب مواجه می‌شوید که تصفیه نمی‌شود. در کرمان نیز بازچرخانی و تصفیه آب انجام نمی‌شود. بیش از ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب فقط در بخش کشاوزی استان کرمان به هدر می‌رود و یا ۳۰ درصد آب شرب این استان تنها به دلیل اینکه لوله‌ها فرسوده شده اند از بین می‌رود و باید به جای طرح‌های انتقال آب‏، این موارد را بر طرف کرد.

گزارشی از سجاد هدایت پور

باشگاه خبرنگاران جوان کهگیلویه و بویراحمد یاسوج