این روزها در سودان چه خبر است؟/ طمع قدرت یا خطر تجزیه

خبرگزاری مهر-گروه بین‌الملل: در روزهای اخیر سودان به موضوع نخست رسانه‌های منطقه و جهان تبدیل شده است. اختلافات میان دو ارگان نظامی (ارتش سودان به فرماندهی ژنرال عبدالفتاح البرهان و نیروهای پشتیبانی سریع به فرماندهی ژنرال حمیدتی) در این کشور شرایط را به طور جدی بغرنج کرده و موجب شده برخی درباره خطر تجزیه سودان البته برای دومین بار در سال‌های اخیر هشدار دهند.

این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که سودان همواره در دهه‌های اخیر ناآرامی‌های متعددی را تجربه کرده است که مهمترین آن کودتاهای نظامی بوده است.

بررسی تاریخ معاصر سودان نشان می‌دهد که از سال ۱۹۵۷ تاکنون، طی ۶۶ سال اخیر ۱۵ کودتای نظامی در این کشور رخ داده است که آمار بسیار بالایی در مقایسه با دیگر کشورهای جهان محسوب می‌شود.

سرزمین ناآرام

در اینجا کودتاهایی که در سال‌های اخیر در سودان رخ داده را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

۱. در سال ۱۹۵۷ جمعی از افسران ارتش به فرماندهی «اسماعیل کبیده» علیه نخستین دولت دموکراتیک سودان پس از استقلال این کشور، کودتا کردند که این کودتا شکست خورد.

۲. در سال ۱۹۵۸ شماری از افسران ارتش سودان به فرماندهی ژنرال «ابراهیم عبود» علیه دولت ائتلافی (حزب امت و اتحاد دموکراتیک) اقدام به کودتا کردند.

۳. در سال ۱۹۶۹ گروه موسوم به افسران آزاد به فرماندهی ژنرال «جعفر النمیری» پس از چندین برهه بحران سیاسی، اقدام به کودتای نظامی علیه دولت وقت کردند.

۴. در سال ۱۹۷۱ شماری از افسران وابسته به حزب کمونیست سودان به فرماندهی «هاشم العطا» اقدام به کودتای نظامی کردند که دو روز به درازا کشید. این کودتا شکست خورد و ژنرال النمیری همچنان به حکومت خود ادامه داد.

۵. در سال ۱۹۷۳ شماری از افسران نظامی ژنرال النمیری را متهم به وابستگی به غرب کرده و علیه وی کودتا کردند. این کودتا پس از سه روز شکست خورد و النمیری بار دیگر به رأس قدرت بازگشت.

۶. در سال ۱۹۷۵ «حسن حسین» از افسران ارتش اقدام به کودتا کرد. این کودتا نیز شکست خورد و همه نظامیان دخیل در آن اعدام شدند.

۷. در سال ۱۹۷۶ «محمد نور سعد» از افسرا ارتش علیه نظام النمیری اقدام به کودتا کرد اما این کودتا به شدت از سوی النمیری سرکوب شد.

۸. در سال ۱۹۸۵ ارتش سودان، النمیری را پس از اعتراضات شدید برکنار کرد و ژنرال «عبدالرحمت سوار الذهب» را به عنوان رئیس شورای حاکمیتی سودان به مدت یکسال منصوب کرد.

۹. در سال ۱۹۸۹ «عمر حسن البشیر» علیه دولت مردمی «صادق المهدی» نخست‌وزیر وقت اقدام به کودتای نظامی کرد.

۱۰. در سال ۱۹۹۰ «عبدالقادر الکدرو» و «محمد عثمان» دو سرلشکر ارتش سودان علیه عمر البشیر کودتا کردند که کودتای آنها شکست خورد. پس از این رخداد سران کودتا از سوی عمر البشیر اعدام شدند.

۱۱. در سال ۱۹۹۲ سرهنگ «احمد خالد» کودتایی را علیه حزب بعث انجام داد اما کودتاچیان شکست خورده و به زندان افکنده شدند.

۱۲. در سال ۲۰۱۹ شورای نظامی سودان پس از چندین سال اعتراضات مردمی، با صدور یک بیانیه که از سوی «عوض بن عوف» وزیر دفاع خوانده شد، عمر البشیر را برکنار کرد.

۱۳. در جولای ۲۰۲۱ ارتش سودان از شکست کودتا علیه شورای حاکمیتی نظامی سودان به فرماندهی ژنرال عبدالفتاح البرهان و معاون وی ژنرال حمیدتی خبرداد.

۱۴. در سپتامبر ۲۰۲۱ دولت سودان از شکست کودتای شماری از نظامیان و شخصیت‌های سیاسی مرتبط با نظام عمر البشیر خبر داد.

۱۵. در اکتبر ۲۰۲۱ عبدالفتاح البرهان فرمانده ارتش سودان اقدام به کودتای نظامی علیه دولت وقت کرد و قدرت را به دست گرفت.

این روزها در سودان چه خبر است؟

برخی تحلیلگران معتقدند که درگیری‌های مسلحانه اخیر در سودان در واقع جنگ قدرتی میان دو ژنرال نظامی برای حکمرانی بر این کشور است، ژنرال‎‌هایی که دوستان دیروز و دشمنان امروز محسوب می‌شوند.

حامیان این دیدگاه با اشاره به سابقه اختلافات میان عبدالفتاح البرهان و حمیدتی از ماه مه ۲۰۲۱ که در مسائل مختلف وجود داشته و همچنان نیز ادامه دارد این درگیری‌ها را در راستای تلاش هر کدام از این دو، برای حکمرانی بر سودان دانستند.

این در حالی است که عبدالفتاح البرهان در اکتبر ۲۰۲۱ پس از منحل نمودن دولت غیرنظامی سودان به نخست‌وزیری عبدالله حمدوک، تعهد داده است که انتخابات عمومی در سودان را در ماه جولای ۲۰۲۳ (دو ماه دیگر) برگزار کند.

در درگیری‌های مسلحانه اخیر ارتش سودان با قوایی که ۲۵۰ هزار نفر ارزیابی می‎‌شود در برابر نیروهای پشتیبانی سریع که شمار آنها به ۱۰۰ هزار نفر می‌رسد، صف‎‌آرایی کرده‌اند به همین دلیل احتمال بیشتر آن است که این نبرد در روزهای آینده با سیطره ارتش سودان به پایان برسد.

اما برخی دیگر معتقدند درگیری‌های سنگین مسلحانه در سودان که از روز شنبه هفته جاری آغاز شده و همچنان نیز ادامه دارد؛ از موضوع نبرد صرف میان ژنرال‌ها فراتر است و برخی بازیگران خارجی از جمله برخی کشورهای عربی در تلاش برای برهم زدن ثبات و آرامش در سودان در راستای تحقق منافع خودشان هستند.

با توجه به اهمیت بالای ژئوپلتیک سودان و همچنین ثروت‌های طبیعی این کشور، تلاش برخی کشورها برای دخالت در امور این کشور چندان هم بعید نیست.

در همین رابطه، «بدرالدین الحکم» تحلیلگر ارشد امور راهبردی و امنیتی در سودان در این باره، می‌گوید: درگیری‌ها در سودان طی روزهای اخیر پس از آن آغاز شد که اختلافات میان البرهان و حمیدتی در موضوع ادغام نیروهای پشتیبانی سریع در ارتش سودان بالا گرفت.

به اعتقاد وی، برخی کشورهای عربی و همچنین شماری از پایتخت‌های غربی، سودای حاکمیت بر سودان را برای ژنرال حمیدتی ایجاد کرده و مشوق وی برای آغاز درگیری‌های مسلحانه اخیر بودند. پیش از این نیز حمیدتی در جولای ۲۰۲۲ تلاش کرد کودتایی را علیه حکومت به اجرا گذاشته و قدرت را به دست گیرد. این رخداد پس از سفر ژنرال حمیدتی به یکی از کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس اتفاق افتاد که پس از آن تلاش‌هایی برای ترور برخی مقامات نظامی از جمله ژنرال عبدالفتاح البرهان رخ داد.

حامیان نظریه فوق معتقدند که برخی بازیگران خارجی براساس مدلی که در تجزیه سودان در سال‌های اخیر و تشکیل سودان جنوبی منجر شد؛ در تلاش هستند این بار در راستای منافع خود سودان را به سه کشور مجزا تجزیه نمایند؛ طرحی که سخن گفتن از آن هم بسیار خطرناک است.

بهره سخن

تحولات اخیر در سودان از سوی طراحان آن اگر هر هدفی داشته باشد، در نهایت عواقب و پیامدهای خطرناک و متعددی در پی خواهد داشت. حال این رخدادها اگر از روی طمع‌ورزی برخی ژنرال‌ها برای رسیدن به قدرت و حاکمیت باشد و یا اینکه توطئه‌ای شوم از سوی برخی کشورهای خارجی باشد، در نهایت آسیب اصلی آن به مردم سودان خواهد رسید و آنها بزرگترین بازنده این تحولات خواهند بود. سودان که در سال‌های اخیر هرگز روی آرامش را ندیده است در اثر جنگ اخیر دچار فرسایش بیشتر در بخش‌های زیربنایی خواهد شد که نفعی جز برای دشمنان سودان نخواهد داشت.