نقش فعالیت‌های تلویزیون ایرانی در آگاهی آفریقا علیه استعمار غرب

به گزارش خبرنگار مهر، همزمان با رشد و گسترش قابل توجه رسانه‌ها (در اشکال و انواع مختلف آن)، این پدیده به یک موضوع و حوزه راهبردی به ویژه از منظر ترسیم روابط بین کشورها تبدیل شده است. در واقع، دولت‌های مختلف چه در رابطه با افکار عمومی داخلی خود و چه محیط بین المللی، تکیه قابل توجهی به رسانه‌ها دارند و از طریق آنها، روایت‌ها و گفتمان‌های خاص خودشان را مطرح کرده و توسعه می‌بخشند.

در این چارچوب، کارکرد و اهمیت رسانه برای آن دسته از کشورهایی در جهان که حامل یک گفتمان و ایدئولوژی و جهان بینی خاص هستند، چند برابر است.

از این منظر، جمهوری اسلامی ایران نیز که به دلیل استقلالش طیفی از دشمنان در برابر آن صف آرایی کرده اند و دوستان و متحدان زیادی در منطقه و جهان دارد، از ظرفیت‌های بالایی برای بهره گیری از ابزار رسانه برخوردار است. از این رو، یکی از رسانه‌هایی که در سال‌های اخیر نقشی قابل توجه در توسعه و ترویج روایت‌ها و نگاه و جهان بینی ایرانی در عرصه بین المللی بازی کرده، شبکه «هوسا تی وی» بوده است؛ شبکه ای که در تاریخ ۲۷ فروردین ۱۳۹۸ تأسیس شد و جامعه هدفِ آن نیز کشورهای آفریقایی است. در این راستا، شاید برخی به طرح این سوال بپردازند که اساساً چه نیازی وجود دارد که ایران در رابطه با قاره آفریقا که فاصله نزدیکی نیز با آن ندارد، در حوزه رسانه سرمایه گذاری کند و در این رابطه فعال باشد؟ در پاسخ به این سوال می‌توان پنج دلیل عمده را مطرح کرد که همگی حکایت از راهبردی بودن فعالیت‌های شبکه هوسا تی وی برای جمهوری اسلامی ایران دارند.

۱: کشف فرصت‌ها و ظرفیت‌های تازه برای ایران

قاره آفریقا با جمعیت حدود یک میلیارد و دویست و پنجاه میلیون نفر که نیمی از آن مسلمان هستند، ظرفیت و فرصت بزرگی برای توسعه همکاری‌های اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران دارد. سهم ایران از تجارت تقریباً ۱۲۰۰ میلیارد دلاری قاره آفریقا با تلاش مسئولان دولت جدید اخیراً به یک هزارم این مبلغ یعنی حدود یک میلیادر دلار رسیده است و صادرات ایران به این قاره در سال‌های گذشته در بهترین حال ۸۰۰ میلیون دلار و به طور متوسط ۶۰۰ میلیون دلار بوده است.

از بین ۱۳ قلم کالای اولویت‌داری که واردات قاره آفریقا را شکل می‌دهند حدود ۸ قلم مستقیم و غیرمستقیم مربوط به صنعت نفت است و تعداد زیادی از کشورهای افریقایی حاضر به تبعیت از تحریم‌های ظالمانه آمریکا نیستند.

در همین راستا، بسیاری از ناظران و تحلیلگران حوزه‌های سیاست و اقتصاد بین المللی، اتفاق نظر دارند که قاره آفریقا جزو پیشروترین مناطق جهان در سال‌های آتی خواهد بود و می‌تواند حامل فرصت‌های قابل توجهی برای دیگر کشورها از حیث توسعه روابط با کشورهای مختلف این قاره باشد. کافی است توجه داشته باشیم که این قاره میزبان ۵۵ کشور است و البته که سرعت رشد اقتصادی آن نیز بر اساس آمارهای نهادهای مهم اقتصاد بین المللی نظیر بانک جهانی و صندوق بین الملل پول نیز بالا ارزیابی می‌شود.

بنابراین توسعه روابط با کشورهای آفریقایی برای کشوری نظیر ایران نه تنها می‌تواند حمایت‌های سیاسی زیادی را به سمت کشورمان جلب کند (با توجه به وزن قابل توجه کشورهای آفریقایی در نهادهای بین المللی و حق رأی آنها در این نهادها) بلکه تا حد زیادی می‌تواند امتیازات اقتصادی زیادی را نیز نصیب کشورمان کند و ایران نه تنها اقدام به صادرات کالاها و خدمات خود به کشورهای آفریقایی کند، بلکه از این کشورها واردات نیز داشته باشد و از ظرفیت‌های آنها جهت توسعه خود بهره برد و البته که در چشم اندازی کلی، سبد مراودات اقتصادی خود در عرصه بین المللی را نیز متنوع‌تر کند.

تردیدی نیست که ظرفیت‌های قابل توجه ایران در حوزه‌های صنعتی و انرژی، با توجه به مقرون به صرفه بودن تعرفه‌های ایران، برای کشورهای آفریقایی از جذابیت زیادی برخوردار است و می‌تواند آنها را به ایران نزدیک کند. در این فضا، شبکه هوسا تی وی به عنوان رسانه برون مرزی کشورمان که جامعه هدفِ آفریقایی را مد نظر دارد، می‌تواند نقشی قابل تأمل و مفید را در توسعه و تسهیل روابط ایران و کشورهای آفریقایی بازی کند و در واقع به مثابه یک اهرم دستگاه دیپلماسی کشورمان، در زمینه تأمین و ارتقای امنیت و منافع ملی کشورمان کنشگری قابل توجهی را از خود نشان دهد.

در مورد درک اهمیت قاره آفریقا همین بس که بدانیم که این قاره اکنون یکی از اصلی ترین میدان‌های رقابت چین و روسیه با آمریکا است و چینی‌ها ظرف مدت چندسال، به اصلی ترین شریک تجاری قاره آفریقا تبدیل شده اند و بسیاری از قدرت‌های غربی فعال در این قاره را عقب رانده اند. به عنوان مثال در سال گذشته، مقصد ۴۳ درصد از کل منابع معدنی افریقا، چین بوده و این موضوع موجبات نگرانی جدی برای آن دسته از کشورها را فراهم کرده است.

۲: اهمیت نوعِ نگاه افکار عمومی بین المللی به ایران

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، کشورهای غربی و متحدان منطقه‌ای و بین المللی آنها، کارزار گسترده‌ای را علیه ایران به راه انداختند و سعی داشته و دارند تا با استفاده از ابزارهای رسانه‌ای و تبلیغاتی خود، تصویر یک کشور عقب مانده و افراطی را از ایران به جهانیان عرضه و به نوعی هرگونه ارتباط کشورهای مثلاً قاره آفریقا با ایران را به یک خط قرمز برای آنها تبدیل کنند. خط قرمزی که اگر بنا باشد نقض شود با اعتراضات جدی در این کشورها همراه می‌شود و البته که فشارهای زیادی را نیز از ناحیه دولت‌های مخالف با ایران بر آنها تحمیل خواهد کرد.

در این فضا، می‌توان بیش از هر زمان دیگر ی اهمیت فعالیت‌های شبکه هوسا تی وی را درک کرد. شبکه ای که به نمایش واقعیت‌های ایران، ظرفیت‌ها، فرصت‌ها و پیشرفت‌های قابل توجه کشورمان در حوزه‌های مختلف علمی، صنعتی، درمانی، سیاسی، فناوری، اقتصادی و فرهنگی می‌پردازد و تا حد زیادی تصویر تحمیلی و غیرواقعی و متوهمانه ای که کنشگران غربی به دنبال تشویق و ترویج آن علیه کشورمان در عرصه بین المللی هستند را بی اعتبار می‌کند. البته که شبکه‌های دیگر برون مرزی کشورمان نظیر پرس تی وی و یا هیسپان تی وی نیز از کارکردی مشابه برخوردارند و درست به همین دلیل هم است که سیل قابل توجهی از مخالفت‌ها و دشمنی‌ها از سوی کنشگران غربی و متحدان آنها را معطوف به این قبیل رسانه‌های کشورمان می‌کند.

از این رو، همانطور که گفته شد شبکه هوسا تی وی می‌تواند بسیاری از موانع ذهنی و البته تحمیلی که جریان‌های سیاسی و رسانه‌ای غربی سال‌ها با بی انصافی علیه کشورمان ایجاد کرده اند را بی اثر سازد و زمینه را برای توسعه روابط دولت و ملت ایران با دولت و ملت‌های آفریقایی هموار کند. روابطی که عملاً به نفع هر دو طرف است.

۳: فعال سازی ظرفیت‌های حضور تاریخی ایران در قاره آفریقا

یکی از نکات مهم در مورد روابط ایران و کشورهای قاره آفریقا این است که باید توجه داشت این قاره و به طور خاص مناطق شرقی و شمالی آن، در طول تاریخ شاهد حضور فرهنگی و تمدنی ایرانی‌ها بوده است. در این رابطه به طور خاص می‌توان به مهاجرت اقوام شیرازی یا بلوچ کشورمان به کشور تانزانیا و یا دیگر نمودهای حضور تمدنی و مذهبی ایران در دیگر کشورهای آفریقایی اشاره کرد.

در این فضا، اینکه ظرفیت‌های حضور تاریخی ایرانیان در کشورهای مختلف آفریقایی صرفاً به مثابه یک موضوع تاریخی و منفعلانه نگریسته شود، به هیچ عنوان به نفع کشورمان نیست و باید تا جای ممکن این ظرفیت‌های خفته را بیدار و از آنها برای شرایط کنونی فرصت سازی کرد. دراین فضا، شبکه هوسا تی وی می‌تواند با تهیه و تولید برنامه‌های مختلف، این دستورکار را به پیش برد و بسیاری از جلوه‌ها و نمادهای حضور تاریخی و فرهنگی ایرانیان در کشورهای آفریقایی که البته مورد احترام ملت‌های آفریقایی نیز است را به افکار عمومی کشورهای این منطقه یادآوری کند و به نوعی زمینه‌های تاریخی نزدیک ایران و آفریقا را به بنیانی برای توسعه روابط آنها در شرایط کنونی تبدیل کند.

۴: توسعه دیپلماسی عمومی ایران

وقتی به دوران معاصر در تاریخ جهان می‌نگریم، مشاهده می‌کنیم که هم ایران و هم ملل آفریقایی آسیب‌های جدی را از رویه‌های استعماری و امپریالیستی قدرت‌های غربی دیده اند و البته که هزینه‌های فراوانی را نیز در این رابطه پرداخت کرده اند. مسأله‌ای که به شدت بر ذهن و جهان بینی ملت‌های آفریقایی و ایران اثرگذار بوده و می‌تواند در عصر فعلی، نقشی قابل توجه در توسعه روابط دو کشور بازی کند.

موضوعی که به طور خاص در رابطه با نوع نگاه ایران و ملل آمریکای لاتین به مسائل جهانی نیز به وضوح قابل مشاهده است و در سال‌های اخیر توسعه روابط دو طرف را سبب شده است. در این فضا، سوای نوعِ نگاهِ برخی دولت‌های آفریقایی که به دلایل خاص نمی‌توانند جهت گیری های مستقلی در عرصه روابط بین الملل داشته باشند و تا حد زیادی وابسته به قدرت‌های غربی هستند، هوسا تی وی به عنوان رسانه برون مرزی کشورمان با تمرکز بر جامعه هدفِ آفریقایی می‌تواند نقشی قابل ملاحظه را در توسعه دیپلماسی عمومی ایران و نزدیکی فکری و فرهنگی ملل آفریقایی و ایران بازی کند.

نزدیکی که البته همانطور که پیشتر نیز گفته شد، از زمینه‌های قابل ملاحظه تاریخی و تمدنی نیز برخوردار است و به نظر می‌رسد تاکنون به دلیل ضعف ابزارهای رسانه‌ای و ارتباطی میان ملل آفریقایی و ایران، امکان بروز و ظهور را آنطور که باید و شاید پیدا نکرده است. در کنار همه اینها باید توجه داشته باشیم که جمعیت مسلمان قابل توجهی نیز در کشورهای آفریقایی نظیر نیجریه زندگی می‌کنند که همین مساله هم زمینه مناسبی را برای توسعه روابط ایران و کشورهای آفریقایی فراهم می‌کند. روابطی که می‌تواند در قالب اتحاد ملت‌های مسلمان علیه امپریالیسم غربی و جهان کفر، معنا و مفهوم راهبردی خود را بیابد.

۵: مقابله با خصومت‌های سیاسی و رسانه‌ای غربی

در نهایت باید گفت که اهمیت فعالیت‌های هوسا تی وی در سال‌های اخیر سبب شده تا این شبکه نیز با کارشکنی‌های گسترده‌ای از سوی جریان‌های سیاسی و رسانه‌ای غربی و متحدان منطقه‌ای و محلی آنها رو به رو شود. در این راستا، عمده اتهامی که به شبکه هوسا تی وی وارد می‌شود این است که این شبکه آنچه آن‌ها ایدئولوژی خطرناکِ ایران ادعا می‌کنند را در قاره آفریقا توسعه می‌دهد.

حال در این نقطه باید این سوال را از این جریان‌ها پرسید که سال‌ها حضور کنش‌گران غربی و رسانه‌های آنها در قاره آفریقا، چه دستاوردهایی را برای کشورهای آفریقایی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی و به بیان ساده‌تر، ایجاد صلح و ثبات در قاره آفریقا به همراه داشته است؟ آیا فعالیت‌های گروه‌های تروریستی و یا جنگ و درگیریها در قاره آفریقا کاهش یافته است؟ آیا در نگاه نژادپرستانه و از بالا به پایین رهبران غربی به ملت‌های آفریقایی تغییری ایجاد شده است؟ آیا همین جریان‌ها به یاد دارند زمانی را که دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا در موضع گیری های رسمی خود در رابطه با کشورهایی آفریقایی از زشت‌ترین و رکیک‌ترین الفاظ استفاده می‌کرد؟

با این همه، صرفِ اینکه شاهدیم شبکه هوسا تی وی چه در بعد سیاسی و رسانه‌ای و چه فنی، به واسطه مسدودسازی برخی اکانت‌های این شبکه در فضای مجازی با برخوردهای تقابلی جهان غرب رو به رو می‌شود، نمود و پیامی عینی و آشکار از این مساله است که هوسا تی وی یک رسانه مؤثر و مفید است که جهان غرب از فعالیت‌های آن احساس خطر جدی و مفرط کرده است. رسانه‌ای که می‌تواند اهداف و منافع و البته ظرفیت‌های بالقوه بیشماری را برای کشورمان در عرصه بین المللی فعال سازد.

۶: بیداری افریقا از طریق تحلیل افشای فعالیت‌های فریبنده استعماری

توطئه‌های کشورهای استعماری در عصر حاضر با اشکال و ظواهر جدید تحقق می‌یابد. افشای مستند و مستدل برنامه‌ها و اهداف استعمارگران، از مهمترین موانع ادامه روند استعمارگری در افریقاست. در مواردی تحلیل‌های هوسا تی وی به منزله زنگ خطر موجب آگاهی دولت‌ها و ملت‌های افریقایی شده و موجبات عکس العمل های مسئولان بلند پایه کشورهای افریقایی علیه کشورهای استعماری را فراهم کرده است. روایت‌های مستقل هوسا تی وی و تحلیل‌های دقیق موجب جلب اعتماد عمومی مخاطبان افریقایی شده و این سرمایه عظیم برای توسعه فعالیت‌های این رسانه در راستای توسعه و تعمیق روابط ایران وافریقا بسیار مفید می‌باشد.

به نظر می‌رسد سرمایه گذاری منطقی برای توسعه فعالیت‌های شبکه افریقایی هوسا تی وی و آغاز پخش ماهواره‌ای آن، موجبات تأمین منافع و امنیت ملی را برای کشورمان از طریق توسعه روابط بین ایران وافریقا فراهم خواهد ساخت.