ارتقاء دانشگاه‌های ایرانی در رتبه‌بندی‌های جهانی

به گزارش «تابناک» به نقل از مهر، دانشگاه‌های کشور در سال‌های اخیر در نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی حضور یافته‌اند و این حضور هر سال پررنگ‌تر از سال پیش از آن می‌شود. نام دانشگاه‌های ایرانی از سال‌های ۲۰۱۸ - ۲۰۱۷ تاکنون در رتبه بندی‌های بین‌المللی درخشیده است و با وجود اینکه در سال‌های اولیه حضور دانشگاه‌های ایرانی در رتبه بندی‌های بین‌المللی تعداد کمی از دانشگاه‌ها در میان شاخص‌های سختگیرانه نظام‌های رتبه بندی قرار می‌گرفتند، اما در سال‌های اخیر رشد دانشگاه‌های کشور در حوزه‌های متعدد علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری توانسته است جمع بیشتری از دانشگاه‌ها را در رتبه بندی‌های بین‌المللی گردهم بیاورد.

ضمن اینکه هر یک از نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی شاخص‌های متفاوتی از یکدیگر دارند، در برخی از نظام‌ها، موضوعات آموزشی، در برخی موضوعات پژوهشی و تعداد مقالات و در برخی دیگر کسب جوایز معتبر بین‌المللی و در برخی نیز توجه به نوآوری و فناوری‌های جدید ملاک‌های قرار دادن دانشگاه‌ها در رتبه‌بندی‌ها است.

مروری کوتاه به ۱۰ رتبه بندی برتر دنیا در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که تعداد دانشگاه‌های ایرانی در تمام رتبه‌بندی‌ها رشد قابل توجهی داشته است و به مرور رتبه‌های بهتری نیز نسبت به سال پیش از آن در این نظام‌های رتبه بندی کسب کرده‌اند.

در جداول زیر آخرین وضعیت دانشگاه‌های ایرانی و برترین دانشگاه‌ها را با توجه به شاخص‌های متفاوت هر یک از نظام‌های بین‌المللی رتبه بندی مرور می‌کنیم.

۱. رتبه بندی کیو اس (QS)؛ انتشار دو فهرست سالانه و موضوعی

رتبه بندی کیو اس یکی از معتبرترین نظام‌های رتبه بندی بین‌المللی است که توسط مؤسسه کاکارلی سیموندز انگلستان انجام می‌شود. بخشی از اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق پایگاه استنادی اسکوپوس و بخش دیگر نیز از اطلاعات حاصل از نظرسنجی‌ها به دست می‌آید.

در بخش جهانی در آخرین ویرایش خود نام ۷۰۰ مؤسسه برتر را منتشر کرده است و مؤسسه‌های جهان بر پایه هشت سنجه کلیدی ارزیابی می‌شوند، که این هشت سنجه در دو بعد فراگیر دسته‌بندی شده‌اند. بُعد «پایداری زیست‌محیطی» دربردارنده سنجه‌های «مؤسسه‌های پایدار»، «آموزش پایدار»، و «پژوهش پایدار» است. بُعد «تأثیر اجتماعی» نیز دربردارنده سنجه‌هایی نظیر «تبادل دانش»، «تأثیر آموزش»، «اشتغال‌پذیری و فرصت‌ها» و «کیفیت زندگی» است.

رتبه‌بندی موضوعی کیو اس بر اساس ۵ شاخص بررسی شهرت دانشگاه، ارزیابی کارفرمایان و فعالیت پژوهشی اعضای هیأت علمی که شامل تعداد استنادها به ازای هر مقاله، شاخص h-index و شبکه همکاری بین‌المللی دانشگاه‌ها صورت می‌پذیرد، این شاخص‌ها هر کدام با وزنی متناسب با هر حوزه موضوعی، جهت معرفی بهترین دانشگاه‌ها مشخص می‌شوند. این رتبه بندی در ۵۴ موضوع در قالب ۵ حیطه کلی موضوعی اعلام شده است.

در بخش جهانی از کشور جمهوری اسلامی ایران ۶ دانشگاه و در بخش موضوعی از کشور جمهوری اسلامی ایران، ۷۹ گروه آموزشی از ۱۶ دانشگاه در ۱۹ حوزه موضوعی در سال ۲۰۲۳ در این نظام رتبه بندی حضور داشته‌اند.

تعداد / سال سال ۲۰۲۳ سال ۲۰۲۲ سال ۲۰۲۱ برترین دانشگاه / رتبه جهانی دانشگاه صنعتی شریف با رتبه ۳۸۰ دانشگاه صنعتی شریف با رتبه ۳۸۱ دانشگاه صنعتی شریف با رتبه ۴۰۹ تعداد دانشگاه ایرانی ۶ دانشگاه ۶ دانشگاه ۵ دانشگاه آمار دانشگاه‌ها در رتبه بندی موضوعی ۱۶ دانشگاه در ۱۹ حوزه موضوعی ۱۳ دانشگاه در ۱۸ حوزه موضوعی ۱۵ دانشگاه در ۱۷ حوزه موضوعی

۲. رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی تایمز (Times Higher Education World University Rankings)

سیستم رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی تایمز، یکی از مشهورترین نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است. این رتبه‌بندی اولین بار در سال ۲۰۰۴ با همکاری تایمز و کیو اس منتشر شد. این همکاری تا سال ۲۰۱۰ تحت عنوان رتبه‌بندی تایمز کیو اس ادامه داشت. در سال ۲۰۱۰ تایمز همکاری خود با کیو اس را قطع کرده و قرارداد همکاری را با مؤسسه تامسون رویترز امضا کرد.

در سال ۲۰۱۰ روش‌شناسی جدیدی برای این رتبه‌بندی ارائه شد. ۱۳ شاخص مورد استفاده در این رتبه‌بندی در پنج گروه قرار گرفته‌اند: آموزش: فضای آموزشی (۳۰ درصد از نمره کل). پژوهش: حجم، درآمد و شهرت (۳۰ درصد از نمره کل). استنادها: تأثیر پژوهش (۳۰ درصد از نمره کل). درآمد صنعتی: نوآوری (۲.۵ درصد از نمره کل). وجه بین‌المللی: نیروی انسانی، دانشجویان و پژوهش (۷.۵ درصد از نمره کل).

این سیستم رتبه بندی نیز دو فهرست رتبه بندی جهانی و رتبه بندی موضوعی را سالانه منتشر می‌کند.

تعداد / سال سال ۲۰۲۳ سال ۲۰۲۲ سال ۲۰۲۱ برترین دانشگاه / رتبه جهانی دانشگاه علوم پزشکی گلستان، دانشگاه علوم پزشکی کردستان و دانشگاه علوم پزشکی مازندران با رتبه ۳۵۱-۴۰۰ دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، دانشگاه علوم پزشکی کردستان و دانشگاه علوم پزشکی مازندران با رتبه ۳۵۱-۴۰۰ دانشگاه علوم پزشکی کردستان با رتبه ۳۰۱-۳۵۰ تعداد دانشگاه ایرانی ۶۵ دانشگاه ۵۸ دانشگاه ۴۷ دانشگاه آمار دانشگاه‌ها در رتبه بندی موضوعی ۶۵ دانشگاه در ۱۰ حوزه موضوعی ۵۸ دانشگاه در ۱۰ حوزه موضوعی ۳۸ دانشگاه در ۱۰ حوزه موضوعی

۳. رتبه بندی شانگهای Shanghai

رتبه بندی دانشگاه‌های جهان بر اساس Shanghai، ابتدا در سال ۲۰۰۳ میلادی با هدف یافتن جایگاه جهانی دانشگاه‌های برتر چین بود، اما این رتبه‌بندی طی سال‌های اخیر توجه زیادی را از سوی جوامع علمی در سراسر جهان به خود جلب کرده است. به‌طوری‌که طبق نظرسنجی آموزش عالی که توسط The Economist در سال ۲۰۰۵ میلادی منتشر شد، رتبه بندی دانشگاه‌های جهان بر اساس Shanghai به عنوان «پرکاربردترین رتبه‌بندی سالانه دانشگاه‌های تحقیقاتی جهان» انتخاب شد.

رتبه بندی شانگهای توسط دانشگاه شانگهای ژیائوتنگ منتشر می‌شود و کیفیت آموزش، کیفیت اعضای هیئت علمی، برونداد پژوهشی و عملکرد سرانه، چهار معیار به کار برده شده در نظام رتبه بندی شانگهای است که توسط شش شاخص ارزیابی می‌شوند.

این ۶ شاخص عبارتند از: تعداد فارغ‌التحصیلان برنده جایزه نوبل یا فیلد مدال، تعداد اعضای هیئت علمی برنده جایزه نوبل یا فیلد مدال، تعداد محققان پر استناد در ۲۱ حیطه موضوعی، تعداد مقالات منتشر شده در دو مجله Nature و Science، تعداد مقالات نمایه شده در نمایه‌نامه‌های توسعه یافته علوم و علوم اجتماعی و عملکرد دانشگاهی با توجه به اندازه سازمان.

منابع گردآوری داده در این رتبه بندی شامل وب سایت‌های جوایز نوبل، مدال فیلدز، پایگاه‌های اطلاعاتی و اطلاعات آماری دولتی است. اطلاعات پژوهشی دانشگاه‌ها نیز از پایگاه استنادی WOS استخراج می‌شود. بیش از ۲۵۰۰ دانشگاه هر ساله مورد بررسی قرار گرفته و رتبه بندی می‌شوند و در نهایت رتبه ۱۰۰۰ دانشگاه برتر جهان منتشر می‌شود.

این رتبه بندی نیز دو بخش رتبه بندی جهانی شانگهای Shanghai (ARWU) و رتبه بندی موضوعی دارد.

تعداد / سال سال ۲۰۲۲ سال ۲۰۲۱ سال ۲۰۲۰ برترین دانشگاه / رتبه جهانی دانشگاه تهران با رتبه ۳۰۱-۴۰۰ دانشگاه تهران با رتبه ۳۰۱-۴۰۰ دانشگاه تهران با رتبه ۳۰۱-۴۰۰ تعداد دانشگاه ایرانی ۱۱ دانشگاه ۱۱ دانشگاه ۱۲ دانشگاه آمار دانشگاه‌ها در رتبه بندی موضوعی ۳۴ دانشگاه در ۵۴ رشته موضوعی ۳۴ دانشگاه در ۵۴ رشته موضوعی ۳۵ دانشگاه در ۵۴ رشته موضوعی

۴. رتبه بندی دانشگاه‌های جهان اسلام ISC

در رتبه بندی دانشگاه‌های جهان اسلام دانشگاه‌هایی مورد بررسی قرار گرفتند که حداقل ۵۰۰ مدرک در سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۱۸ در پایگاه وب آو ساینس (WoS) به ثبت رسانیده باشند. اطلاعات این رتبه‌بندی از پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی نظیر USPTO و WoS Incites گردآوری شده است.

مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) به منظور رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان اسلام در معیارهای خود، مهم‌ترین مأموریت دانشگاه‌ها که عبارتند از پژوهش (با وزن ۶۰ درصد)، نوآوری (با وزن ۱۵ درصد)، آموزش (با وزن ۱۰ درصد) و فعالیت‌های بین‌المللی (با وزن ۱۵ درصد) را در نظر گرفته و بر این اساس دانشگاه‌های کشورهای اسلامی را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد.

رتبه بندی نیز دو بخش رتبه بندی جهانی و رتبه بندی موضوعی دارد.

تعداد / سال سال ۲۰۲۲ سال ۲۰۲۱ سال ۲۰۲۰ برترین دانشگاه / رتبه جهانی دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران با رتبه ۴۰۱-۴۵۰ دانشگاه تهران با رتبه ۴۵۰-۴۰۱ دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران با رتبه ۶۰۰-۵۰۱ تعداد دانشگاه ایرانی ۶۳ دانشگاه ۵۱ دانشگاه ۴۶ دانشگاه آمار دانشگاه‌ها در رتبه بندی موضوعی حضور ۶۳ دانشگاه از ایران در رتبه بندی موضوعی ISC ۲۰۲۲

حضور ۴۲ دانشگاه از ایران در رتبه بندی موضوعی ISC ۲۰۲۱

حضور ۳۹ دانشگاه حاضر در ر رتبه بندی موضوعی ۲۰۲۰-ISC

۵. رتبه بندی جهانی CWUR

رتبه بندی CWUR یا نظام رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان سالانه دانشگاه‌های جهان را با استفاده از شش شاخص ارزیابی و ۱۰۰۰ دانشگاه برتر را معرفی می‌کند. اطلاعات مورد نیاز این نظام رتبه بندی از طریق وب سایت جایزه نوبل و دیگر جوایز علمی در حوزه‌های مختلف موضوعی، پایگاه پروانه‌های ثبت اختراع وایپو، پایگاه استنادی وب‌علوم، پایگاه شاخص‌های اساسی و پایگاه گزارش نشریات مؤسسه تامسون رویترز گردآوری می‌شود.

شاخص‌های مورد استفاده در این نظام عبارتند از:

کیفیت آموزش: تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه که موفق به کسب جوایز علمی بین‌المللی شده‌اند (۲۵ درصد امتیاز).

اشتغال فارغ‌التحصیلان: تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه که در شرکت‌های معتبر مشغول به کار هستند (۲۵ درصد امتیاز).

کیفیت اعضای هیأت علمی: تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاه که موفق به کسب جوایز علمی بین‌المللی شده‌اند (۲۵ درصد امتیاز).

تولیدات علمی: تعداد مقالات پژوهشی دانشگاه که در مجلات معتبر منتشر شده است (۵ درصد امتیاز).

تأثیرگذاری: تعداد مقالات پژوهشی دانشگاه که در مجلات با کیفیت منتشر شده است (۵ درصد امتیاز).

استناد: تعداد مقالات دانشگاه که در بین مقالات پراستناد قرار دارند (۵ درصد امتیاز).

تأثیر گسترده: شاخص هیرش (اچ ایندکس) دانشگاه (۵ درصد امتیاز).

پروانه‌های ثبت اختراع: تعداد پروانه ثبت اختراع جهانی دانشگاه (۵ درصد امتیاز).

وضعیت دانشگاه‌های ایرانی در این نظام رتبه بندی در سال‌های اخیر در بخش جهانی قابل بررسی است. بخش موضوعی این رتبه بندی از سال ۲۰۱۷ به روز رسانی نشده است.

تعداد / سال سال ۲۰۲۳-۲۰۲۲ سال ۲۰۲۲-۲۰۲۱ سال ۲۰۲۱-۲۰۲۰ برترین دانشگاه / رتبه جهانی دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه ۳۵۲ دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه ۳۷۲ دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه ۳۹۸ تعداد دانشگاه ایرانی ۴۰ دانشگاه ۳۹ دانشگاه ۳۸ دانشگاه

۶. رتبه بندی نیچر ایندکس nature-index

نیچر ایندکس یک پایگاه اطلاعاتی متشکل از وابستگی سازمانی نویسندگانی است که در ۸۲ نشریه برتر علوم طبیعی (Natural-Science) مقاله چاپ کرده‌اند. نیچر ایندکس تعداد مطلق و تعداد سهم کسری از انتشار مقاله در سطح سازمانی و ملی را ارائه می‌دهد و به این ترتیب، شاخصی از خروجی و همکاری پژوهشی با کیفیت در سطح جهانی است. نیچر ایندکس به صورت ماهانه روزآمد شده و اطلاعات یک دوره ۱۲ ماهه را بر روی وبگاه خود نمایش می‌دهد.

خروجی مقاله برای یک مؤسسه، کشور، منطقه یا شهر به دو صورت محاسبه می‌شود:

تعداد: در صورتی که یک یا چند نویسنده مقاله پژوهشی از آن مؤسسه یا مکان باشند، بدون توجه به اینکه چه تعداد از نویسندگان همکار از خارج از آن مؤسسه یا مکان وجود دارد، امتیاز یک به مؤسسه یا مکان اختصاص داده می‌شود.

سهم: یک شمارش کسری است که نسبت نویسندگان یک مؤسسه یا کشور / منطقه و تعداد مؤسسات وابسته در هر مقاله را در نظر می‌گیرد برای محاسبه سهم، مشارکت همه نویسندگان به طور مساوی در مقاله در نظر گرفته می‌شود.

بررسی رتبه بندی نیچر ایندکس در بازه زمانی ۲۰۲۲ نشان می‌دهد کشور ایران در میان کشورهای جهان حائز رتبه ۳۰ شده است و بهترین رتبه جمهوری اسلامی ایران در حوزه موضوعی فیزیک با رتبه جهانی ۲۷ بوده است.

همچنین در این رتبه بندی، ۹۵ سازمان ایرانی حضور دارند که ۷۸ سازمان ماهیت دانشگاهی دارند. در بین کلیه سازمان‌ها دانشگاه شیراز با کسب رتبه ۹۲۱ جهانی در بین سازمان‌ها و نیز کسب رتبه ۷۵۴ جهانی در بین دانشگاه‌ها، رتبه اول کشور را در هر دو بخش به دست آورده است.

این درحالی است که در رتبه بندی نیچر ایندکس در بازه زمانی ۲۰۲۱ کشور ایران در میان کشورهای جهان حائز رتبه ۳۶ بوده و در بازه زمانی ۲۰۲۰ حائز رتبه ۳۳ بوده است.

۷. رتبه‌بندی وبومتریکس Webometrics

رتبه‌بندی وبومتریکس یکی از نظام‌های رتبه‌بندی مشهور دانشگاه‌ها است که توسط آزمایشگاه سایبرمتریکس اسپانیا انجام می‌شود. رتبه‌بندی وبومتریکس اولین‌بار در سال ۲۰۰۴ منتشر شد.

اساس کار نظام وبومتریکس براساس رتبه‌بندی وب‌سایت‌های دانشگاه‌ها است. بنابر آنچه در روش‌شناسی این رتبه‌بندی بیان شده، هدف اصلی انتشار این رتبه‌بندی، ترویج حضور وب و مشارکت دانشگاه‌ها در دسترسی آزاد به‌منظور انتقال علم و دانش به جامعه علمی است. باید توجه داشت که این رتبه‌بندی به‌دنبال ارزیابی وب‌سایت، طراحی و استفاده‌پذیری محتوای آن نیست، بلکه به‌دنبال این است که عملکرد جهانی دانشگاه‌ها را براساس فعالیت‌ها، دستاوردها و تأثیرشان ارزیابی کند.

شاخص‌های وبومتریکس برای رتبه‌بندی شامل تأثیر یا IMPACT با وزن ۵۰ درصد (تعداد لینک‌های ورودی یا برگشتی(backlink) شناسایی شده توسط موتورهای جستجوگر Majestic SEO و ahrefs)، حضور یا PRESENCE با وزن ۵ درصد (تعداد صفحات ایندکس شده از وب سایت، توسط موتور جستجوگر Google)، دسترسی آزاد یا OPENNESS با وزن ۱۰ درصد (تعداد مقالات (pdf, doc, docx, ppt) شناسایی شده توسط Google Scholar در مدت ۵ سال، مزیت یا EXCELLENCE با وزن ۳۵ درصد (تعداد مقالات در ۱۰ درصد مهمترین ارجاعات مقالات علمی در مدت ۵ سال براساس وب سایت Scimago است.

آزمایشگاه «سایبرمتریکس» سالانه دو ویرایش از نظام «وبومتریکس» در ماه‌های ژانویه و جولای منتشر می‌کند.

در نسخه رتبه بندی ژانویه ۲۰۲۳ این نظام رتبه بندی ۴۵۷ دانشگاه و مؤسسه علمی از ایران در جدیدترین رتبه‌بندی وبومتریکس حضور دارند. ۵ دانشگاه برتر کشور شامل دانشگاه تهران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر هستند.

در سال ۲۰۲۲ دو نسخه از رتبه بندی وبومتریکس در بازه‌های زمانی ژوئیه و ژانویه منتشر شده است. در نسخه ژوئیه ۲۰۲۲ تعداد ۴۶۲ دانشگاه کشور حضور دارند که دانشگاه تهران با رتبه ۲۹۵ در رده اول، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه ۴۷۵ در رده دوم، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با رتبه ۶۴۸ در رده سوم قرار دارند.

همچنین در نسخه ژانویه ۲۰۲۲ تعداد ۶۹۴ دانشگاه کشور حضور دارند که دانشگاه تهران با رتبه ۳۰۸ در رده اول، دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه ۵۰۴ در رده دوم، دانشگاه صنعتی شریف با رتبه ۶۸۲ در رده سوم قرار دارند.

در نسخه جولای (ژوئیه) ۲۰۲۱ این نظام رتبه بندی ۴۶۲ دانشگاه و مؤسسه علمی از ایران در جدیدترین رتبه‌بندی وبومتریکس حضور دارند. رده اول ملی متعلق به دانشگاه تهران با رتبه ۳۹۶، رده دوم ملی متعلق به دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه ۴۷۹ و رده سوم ملی متعلق به دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با رتبه ۶۴۸ اختصاص دارد.

در نسخه ژانویه ۲۰۲۱ رتبه بندی «وبومتریکس» ۱۱۲ وب سایت دانشگاهی ایرانی در میان ۳ هزار و ۷۶۳ دانشگاه برتر دنیا قرار گرفته بودند و دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه ۲۴۸ جهانی در رده اول ملی قرار داشت. رتبه دوم ملی به دانشگاه تهران با رتبه ۳۶۸ و رتبه سوم ملی به دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با رتبه ۴۰۰ اختصاص داشت.

تعداد / سال ویرایش ژانویه ۲۰۲۳ میلادی ویرایش ماه ژوئیه ۲۰۲۲ ویرایش ژانویه ۲۰۲۲ میلادی ویرایش ماه جولای ۲۰۲۱ ویرایش ژانویه ۲۰۲۱ میلادی برترین دانشگاه / رتبه جهانی دانشگاه تهران با رتبه ۲۹۳ دانشگاه تهران با رتبه ۲۹۵ دانشگاه تهران با رتبه ۳۰۸ دانشگاه تهران با رتبه ۳۹۶ دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه ۲۴۸ تعداد دانشگاه ایرانی ۴۵۷ دانشگاه از جمع ۳۰ هزار ۴۶۲ دانشگاه از جمع ۳۰ هزار ۶۹۴ دانشگاه از جمع ۳۰ هزار ۷۰۴ دانشگاه از جمع ۳۰ هزار ۱۱۲ دانشگاه از جمع ۳ هزار

۸. رتبه بندی گرین متریک (UI GreenMetric World University Ranking on Sustainability )

«گرین‌متریک» با هدف ارائه چشم‌اندازی فراگیر از وضعیت و سیاست‌های زیست‌محیطی و توسعه پایدار مؤسسه‌های آموزش عالی جهان راه‌اندازی شده است. «گرین‌متریک» در گونۀ خود یگانه و ابزاری برای آگاه‌سازی مدیران و سیاستگذاران دانشگاهی به چالش‌های زیست‌محیطی و مصرف انرژی است. محیط و زیرساخت، انرژی و تغییر اقلیم، مدیریت پسماند، آب، حمل‌ونقل، و آموزش و پژوهش سنجه‌هایی هستند که در این نظام رتبه‌بندی برای سنجش مؤسسه‌ها به‌کار می‌روند.

داده‌های «گرین‌متریک» برای ارزیابی مؤسسه‌ها، از پرسشنامه‌ای است که برای آن‌ها می‌فرستد. در جدول یک، امتیاز کل و رتبه جهانی مؤسسه‌های ایرانی برتر و در جدول دو، امتیاز مؤسسه‌ها در سنجه‌های گوناگون آمده است.

در ویرایش ۲۰۲۲ نظام رتبه‌بندی «گرین‌متریک» ۱۰۵۰ مؤسسه از سراسر جهان ارزیابی شده‌اند. بر پایه ویرایش ۲۰۲۲ میلادی رتبه‌بندی جهانی دانشگاهی «گرین‌متریک» درباره توسعه پایدار، ۴۵ مؤسسه ایرانی در سیاهه سبزترین‌های جهان جای گرفته‌اند که از میان آن‌ها، «دانشگاه زنجان» در رتبه نخست ملی و ۱۰۷ جهانی است.

در سال ۲۰۲۱ میلادی ۴۲ مؤسسه از جمهوری اسلامی ایران در نظام رتبه‌بندی «گرین‌متریک» و در سال ۲۰۲۰ میلادی تعداد ۴۱ مؤسسه دانشگاهی ایرانی در این رتبه بندی قرار داشتند.

۹. رتبه بندی USNews

رتبه‌بندی بهترین دانشگاه‌های جهان از سوی مؤسسه USNews برای فهم بهتر مقایسه مؤسسه‌ها در جهان پدید آمده است. این رتبه بندی در پی آن است که بهترین دانشگاه‌هایی که در جهان شهرت دارند و پژوهش‌های علمی بسیاری انجام می‌دهند را برای دانشجویان متقاضی از سراسر جهان معرفی کند.

شاخص ارزیابی این مؤسسه به گونه‌ای است که تنها مؤسسه‌هایی در این نظام ارزیابی می‌شوند که دست‌کم ۱۲۵۰ مقاله در پنج سال گذشته در نمایه‌نامه «وب‌آوساینس» داشته باشند.

مؤسسه «یو. اس. نیوز» از ۱۳ سنجه کلیدی (آوازه جهانی پژوهشی، آوازه منطقه‌ای پژوهشی، شمار انتشارات، کتاب‌ها، همایش‌ها، تأثیر استنادی تعدیل‌شده، شمار همه استنادها، شمار انتشارات در میان ۱۰ درصد انتشارات باکیفیت، نسبت انتشارات در میان ۱۰ درصد انتشارات باکیفیت، شمار همکاری جهانی [نسب به کشور]، شمار همکاری جهانی، شمار مقاله‌های پراستناد در میان یک درصد انتشارات باکیفیت، و نسبت مقاله‌های پراستناد در میان یک درصد انتشارات باکیفیت) برای ارزیابی مؤسسه‌ها بهره می‌گیرد.

داده‌های ارزیابی این سنجه‌ها با همکاری شرکت «کلاریویت آنالیتیکس» (ناشر پایگاه‌های «وب‌آوساینس» و «اینسایتس») گردآوری می‌شوند.

در رتبه بندی USNews سال ۲۰۲۳ تعداد ۵۲ دانشگاه ایرانی در این رتبه بندی جهانی قرار گرفتند که علاوه بر آن ۶ دانشگاه نیز بدون درج رتبه در جدول مربوط به ایران قرار داشتند. بهترین رتبه‌های دانشگاه‌های ایرانی در این نظام رتبه بندی به دانشگاه تهران با رتبه جهانی ۳۲۹، دانشگاه آزاد اسلامی با رتبه ۳۹۴ و دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه جهانی ۵۱۷ تعلق دارد

تعداد / سال سال ۲۰۲۳-۲۰۲۲ سال ۲۰۲۲-۲۰۲۱ برترین دانشگاه / رتبه جهانی دانشگاه تهران با رتبه ۳۲۹ دانشگاه تهران با رتبه ۳۵۳ تعداد دانشگاه ایرانی ۵۲ دانشگاه ۴۹ دانشگاه

۱۰. نظام رتبه‌بندی لایدن

نظام رتبه‌بندی لایدن یکی معتبرترین نظام‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌های برتر دنیا است. این نظام رتبه بندی در قالب چهار معیار کلی مرجعیت علمی، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی تولیدات علمی دانشگاه‌ها در مدت ۵ سال از پایگاه اطلاعاتی Web of Science ارزیابی می‌کند.

معیار مرجعیت علمی (تأثیر علمی) از تعداد کل انتشارات و شاخص‌هایی چون مقالات ۱ درصد برتر، مقالات ۵ درصد برتر، مقالات ۱۰ درصد برتر و مقالات ۵۰ درصد برتر به صورت تعداد و سهم از کل و نیز تعداد کل انتشارات، مجموع و میانگین تعداد استنادهای انتشارات دانشگاه TCS و MCS و نیز مجموع و میانگین تعداد استنادات نرمال شده (به رشته و سال) دانشگاه TNCS و MNCS بهره گرفته است (دو شاخص آخر در صفحه اصلی نتایج نشان داده نمی‌شود).

در معیار دیپلماسی علمی از شاخص‌هایی چون تعداد کل انتشارات، همکاری علمی، همکاری بین‌المللی، همکاری صنعتی، همکاری علمی با فاصله جغرافیایی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر و همکاری علمی با فاصله جغرافیایی بیشتر از ۵۰۰۰ کیلومتر (به صورت تعداد و سهم از کل) استفاده کرده است.

معیار دسترسی آزاد به انتشارات نیز از شاخص‌های تعداد کل انتشارات، انتشارات دسترسی آزاد، انتشارات دسترسی آزاد طلایی، انتشارات دسترسی آزاد هیبرید، انتشارات دسترسی آزاد برنز، انتشارت دسترسی آزاد سبز (به صورت تعداد و سهم از کل) تشکیل می‌شود.

معیار تنوع جنسیتی نیز شامل شاخص‌های همکاری با نویسندگانی که جنسیت آنها ذکر نشده، نویسندگان مرد (به نسبت کل نویسندگان)، نویسندگان زن (به نسبت کل نویسندگان)، نویسندگان مرد (به نسبت تمام نویسندگان مرد و زن)، نویسندگان زن (به نسبت تمام نویسندگان مرد و زن) است.

در رتبه‌بندی سال جاری این نظام، تعداد ۴۴ دانشگاه از ایران در جمع ۱۳۱۸ دانشگاه برتر جهان قرار گرفتند. این در حالی است که در سال قبل ۳۶ دانشگاه از ایران در این رتبه بندی حضور داشته‌اند. همچنین در سال ۲۰۲۰ نیز تعداد ۳۶ دانشگاه در این جمع حضور داشتند.