مجموعه‌ای از آثار و شواهد هنری اواخر عهد باستان در خراسان کشف شد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، پژوهشگران گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران موفق به کشف مجموعه ارزشمندی از آثار و شواهد هنری در یکی از محوطه‌های ساسانی خراسان شدند که اطلاعات غنی از الگو‌های هنری و فرهنگی این ناحیه از ایران را در اواخر عهد باستان نشان می‌دهد.

میثم لباف خانیکی، دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران که بخشی از این کاوش‌ها با سرپرستی او صورت گرفته است، در این باره گفت: بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی اخیر در محوطه‌های ساسانی خراسان به کشف مجموعۀ ارزشمندی از آثار و شواهد هنری منجر شده است که حاوی اطلاعات غنی از الگو‌های هنری و فرهنگی این ناحیه از ایران در اواخر عهد باستان است. در این میان، گچ‌بری‌های ساسانی مکشوفه از محوطه‌های مهمی، چون بندیان، میل حیرام، بازه هور و شیلگان تپه نمایانگر نقشمایه‌ها و نگاره‌هایی هستند که ویژگی‌های هنر دورۀ ساسانی را در این منطقه از فلات ایران معرفی می‌کنند.

لباف خانیکی افزود: با وجود آسیب‌ها و صدمات وارده بر این آثار در طول زمان که سبب محو بسیاری از عناصر و در نتیجه ایجاد ابهام در موضوعات و عناصر این گچ‌بری‌ها شده است، مطالعۀ تطبیقی این گچ‌بری‌ها حاکی از حضور قدرتمند جریان‌ها و مکاتب هنری دورۀ ساسانی و اوایل اسلام در هنر این منطقه می‌باشد. گچ‌بری‌های شمال شرق ایران با مضامین تاج بخشی، نیایش، ادای احترام و نبرد سواران، نمونه‌هایی از موضوعات مورد علاقۀ هنرمندان خراسانی را در اواخر عهد باستان نشان می‌دهد. همچنین عناصری، چون حاشیه‌های مزین به نقوش گیاهی و هندسی و شکل خاص پوشاکِ شخصیت‌های سیاسی و دینی، ویژگی منحصر بفردی به هنر این حوزۀ فرهنگی بخشیده است که آن را از انواع هنری دیگر نقاط ایران متمایز می‌سازد.

طبق نتایج این تحقیقات و کاوش‌ها که اخیراً در مجلۀ Studia Iranica منتشر شده است، با استناد بر مضمون و محتوای گچ‌بری‌های ساسانی خراسان، گچ‌بری به عنوان رسانه‌ای معرفی شده است که در دورۀ ساسانی برای ثبت رویداد‌های تاریخی و روایت داستان‌های اساطیری ایران باستان به خدمت گرفته می‌شد. این شیوه نه تنها در هنر‌های تجسمی خراسان، بلکه در سبک‌های روایی ادبیات این خطّه نیز بازتاب یافته است.

مجلۀ Studia Iranica که به انتشار این مقاله پرداخته است، یکی از معتبرترین نشریاتی است که از سال ۱۹۸۹ تاکنون به صورت دو شماره در هر سال منتشر می‌شود. این نشریه که حاوی مقالات مرتبط با شرق‌شناسی و ایران‌شناسی است توسط دانشگاه گان بلژیک انتشار یافته و در پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر نمایه شده است.