راز همگرایی جهان عرب با سوریه

خبرگزاری مهر - گروه بین‌الملل: اتحادیه عرب زمانی که آتش جنگ سوریه در اوج خود قرار داشت و تروریست‌ها به دیوارهای دمشق رسیده بودند، تعلیق عضویت سوریه را با اکثریت آرا تصویب کرد، با این تصور که دولت بشار اسد به زودی سقوط خواهد کرد. حدود ۱۲ سال پس از آغاز بحران سوریه که به جنگ داخلی در این کشور انجامید و پس از تعلیق عضویت این کشور در اتحادیه عرب به دلیل این بحران، شماری از کشورهای عربی، روابط خود را با دمشق از سر گرفتند یا در مسیر از سرگیری روابط هستند.

دیگر شرایط مانند آن زمان نیست زیرا پایداری سوریه و شکست همه توطئه‌ها سبب شد که کشورهای عربی راه دمشق را در پیش بگیرند دیگر شرایط مانند آن زمان نیست زیرا پایداری سوریه و شکست همه توطئه‌ها سبب شد که کشورهای عربی راه دمشق را در پیش بگیرند. فروردین ماه امسال عربستان و سوریه پس از مدت‌ها قطع روابط به سمت همگرایی حرکت کردند. پس از سال‌های طولانی انزوا، روابط کشورهای عربی و سوریه طی دوره اخیر پس از عادی سازی برخی کشورهای عربی و در رأس آنها عربستان، امارات و مصر، در حال بهبود است.

در جدیدترین موضع‌گیری احمد ابوالغیط روز گذشته اعلام کرد که بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه همان زمان که برتری نظامی پیدا کرد و مخالفان موفق به اشغال دمشق نشدند جنگ را برد.

وی ضمن انتقاد از تصمیم تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب و عجولانه توصیف کردن آن گفت: معتقدم کشورهای عضو باید به مقامات سوریه فرصت می‌دادند، اگر آن زمان در اتحادیه عرب بودم، به هیچ عنوان با اتفاقی که افتاد همراه نمی‌شدم.

اذعان ابوالغیط به پیروزی بشار اسد در شرایط کنونی، یک اعتراف قابل توجه به شمار می‌رود. در حالی که برخی کشورها مانند قطر، کویت و مراکش هنوز تمایلی به برقراری ارتباط با سوریه نشان نداده‌اند اما عربستان به نمایندگی از کشورهای عربی در کنار امارات، الجزایر، تونس، مصر، لبنان، اردن و عراق مانع تلاش‌های دیگر کشورها برای انزوای سوریه می‌شوند. در جریان نشست وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در جده در خصوص بازگشت سوریه بحث شد.

ماجرای تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب

با شدت گرفتن بحران سوریه و سرکوب اعتراض‌ها، ۲۲ بهمن ۱۳۹۱، اکثریت وزرای خارجه کشورهای عرب در نشست اضطراری که در قاهره برگزار کردند، رأی به تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب داد.

در آن جلسه ۱۸ کشور به تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب رأی مثبت دادند و در مقابل سه کشور با این اقدام مخالفت کردند، و عراق هم به این مصوبه رأی ممتنع داد. روندی که اعتراض دولت سوریه را برانگیخت.

در آن زمان نماینده سوریه در اتحادیه عرب، تعلیق عضویت کشورش در اتحادیه را «غیرقانونی و بر خلاف میثاق و آئین‌نامه داخلی اتحادیه» دانست چون به گفته او «برای این اقدام اجماع عربی شکل نگرفت».

خشم غرب از همگرایی کشورهای عربی با سوریه

روند تحولات سریع در موضع کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نسبت به بازگشت روابط با دولت سوریه خشم غرب و آمریکا که مخالف عادی سازی روابط با دولت سوریه هستند را به دنبال داشته است.

نزدیکی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به سوریه، نگاه‌ها را به سمت دیگری جلب کرده و آن موضع غرب در مخالفت با نزدیکی با دولت سوریه است؛ امری که ممکن است بحران جدیدی بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از یک سو، و آمریکا و غرب از سویی دیگر به وجود آورد و این در حالی است که بحران‌های فعلی به دلیل نفت و جنگ روسیه و اوکراین همچنان وجود دارد.

آمریکا همواره بر مخالفت خود با عادی سازی روابط با حکومت سوریه تاکید کرده است و هیچ کشوری را به عادی سازی با سوریه تا زمانی که پیشرفت حقیقی به سوی راه حل سیاسی در این کشور حاصل نشده، تشویق نمی‌کند.

بشار اسد به نمادی برای سیاست کنونی کشورهای عربی و شورای همکاری خلیج فارس تبدیل شده که تلاش می‌کند، روشی نسبتاً مستقل از شرکای غربی خود در پیش گیرد و به عنصری برای ابراز آرمان‌های کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در تبدیل شدن به مراکز قدرت جهانی تبدیل شده است.

مخالفان بازگشت سوریه

چند کشور عضو اتحادیه عرب، با لغو تعلیق عضویت سوریه در این اتحادیه مخالفت می‌کنند که شامل مغرب، کویت، قطر و یمن هستند. مقامات قطری بر این باورند که دوحه دلایل خود را برای حمایت از ادامه تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب دارد.

چرا جهان عرب به سمت دمشق متمایل شد

جهان عرب با واقعیت جدید سوریه کنار آمده‌اند و پذیرفته‌اند که دولت سوریه برگه‌های قدرت دارد و همه تلاش‌ها برای منزوی کردن آن با شکست روبرو شده است. اما آنچه در این میان مهم به نظر می‌رسد رهایی کشورهای عربی از هیمنه آمریکاست. چشم‌انداز بین‌المللی امروز آرام آرام در مسیر به حاشیه راندن هیمنه آمریکا در خاورمیانه حرکت می‌کند تا جای خود را دیگر بازیگران مطرح بین‌المللی از جمله چین و روسیه بدهد آنچه در این میان مهم به نظر می‌رسد رهایی کشورهای عربی از هیمنه آمریکا است. چشم‌انداز بین‌المللی امروز آرام آرام در مسیر به حاشیه راندن هیمنه آمریکا در خاورمیانه حرکت می‌کند تا جای خود را دیگر بازیگران مطرح بین‌المللی از جمله چین و روسیه بدهد.

به نظر می‌رسد که پای ابتکار «کمربند و جاده» چین (جاده ابریشم جدید چین) هم در میان است که ثبات را طلب می‌کند. این گواهی دهنده شرایط جدیدی خواهد بود که توافقات اقتصادی عمیق را ایجاد خواهد کرد.

شاید برخی این پرسش را مطرح کنند که مگر بازگشت سوریه به اتحادیه عرب چه ارزشی می‌تواند داشته باشد؟ در واقع پاسخ این پرسش را می‌توان در بحث شکستن حصار علیه دمشق جستجو کرد.

بر کسی پوشیده نیست که ثبات امنیتی زمینه ساز ثبات اقتصادی و جذب سرمایه گذاری است و کشورهای حوزه خلیج فارس هم سخت به دنبال ورود به عرصه سرمایه گذاری سوریه هستند.

در این میان نباید از نقش دیپلماسی زلزله هم در تسریع همگرایی روابط میان کشورهای عربی و سوریه غافل ماند. به دنبال زلزله چندی، کشورها وارد مذاکره با دولت سوریه شدند. مذاکراتی که راه گفتگو درباره موضوعات مختلف از جمله راهکار سیاسی بحران سوریه و پایان دادن به تحریم‌های این کشور و روابط دمشق با دیگر کشورها را باز کرد.

آنچه در پایان می‌توان گفت این است که دولت سوریه اکنون بعد از یک چالش ۱۲ ساله تقریباً به یک ثبات رسیده و توانسته است در برابر گروه‌های تکفیری و تروریستی به پیروزی‌های خوبی دست پیدا کند و بخش اعظم سوریه را تحت حاکمیت خود قرار دهد، این تثبیت نظام سیاسی در سوریه باعث شده است که برخی از کشورهای عربی تلاش کنند که به نوعی بار دیگر به دولت مستقر در سوریه نزدیک شده است و روابط خود را با این کشور ترمیم کنند. بنابراین برخی کشورهای عربی تلاش دارند با توجه به مؤلفه‌های هویتی خود و همچنین تثبیت نظام سیاسی سوریه، هر چه بیشتر به این کشور و دولت مستقر در آن نزدیک شوند.

در حال حاضر سوریه بعد از یک بحران بیش از یک دهه، وارد مرحله بازسازی شده و برای بازسازی نیازمند کمک‌های بین‌المللی است. برخی کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله امارات با توجه به حجم صندوق سرمایه گذاری خود و داشتن شهروندانی سرمایه گذار و توانمند از نظر مالی می‌خواهد از فضای موجود در سوریه برای سرمایه گذاری استفاده کند و زودتر از کشورهایی همچون قطر و ترکیه بخشی از پروژه‌های بازسازی سوریه را بر اساس منافع اقتصادی‌اش به دست آورد.

نکته دیگر، اینکه رژیم صهیونیستی بر دامنه حملات خود به سوریه افزوده است و از سوی دیگر آمریکا تمام تلاش خود را برای افزایش فشار اقتصادی به مردم سوریه به کار بسته است را از این حیث هم می‌تواند، در نظر گرفت که آنها از گرایش جهان عرب به سمت دمشق آشفته و عصبانی هستند.