زیست شبانه

آفتاب‌‌نیوز :

محمدجواد علیرضایی- در زمان‌های گذشته غالب فعالیت مردم از صبح تا غروب آفتاب بود و پس از فرارسیدن غروب آفتاب به دلایلی، چون عدم امکانات لازم، عدم وجود تکنولوژی‌های مربوط به روشنایی و..، عدم تامین امنیت و شغل غالب مردم که کشاورزی و دامداری بود و دلایل گوناگون دیگر عملا دیگر امکان فعالیت وجود نداشت و مردم در ساعات ابتدایی شب به خانه‌ها رفته و به استراحت میپرداختند تا با طلوع آفتاب مجددا شروع به فعالیت کنند. این سبک از زندگی باعث میشد تا شروع فعالیت از ساعات ابتدایی صبح به یک اصل برای پیشرفت در کار‌ها بدل شود و عملا سحر خیزی تبدیل به یک ارزش مثبت و البته عادت در بین مردم شده بود.

با گذشت زمان و در عصر حاضر عملا تفاوت چندانی بین شب و روز وجود ندارد و به لطف پیشرفت تکنولوژی عمده فعالیت‌های روز را در شب نیز میتوان انجام داد همانگونه که صنایع و کارخانه‌ها و بنگاه‌های اقتصادی نیز سالهاست در شیفت‌های مختلف به صورت شبانه روزی مشغول به فعالیت هستند.

سبک زندگی مردم نیز به این سمت و سو رفته که اکثر افراد معمولا تا ساعات پایانی شب بیدارند و اگر به خاطر شغل خاصی مجبور نباشند از ساعات اولیه طلوع آفتاب شروع به کار نمیکنند. برخی نیز به طور کلی در طول روز استراحت کرده و شب‌ها فعال ترهستند.

پژوهش‌های مختلف نشان میدهد جمعیت قابل توجهی از مردم به دلیل سبک زندگی خاص خود شب‌ها سرحال‌تر و پویاتر هستند و بررسی‌های دیگری در این زمینه نشان دهنده این است که هیچ تفاوت خاصی در بازدهی افراد با این دو سبک زندگی یعنی سحرخیز‌ها و شب زنده دار‌ها وجود ندارد و این پژوهش‌ها عملا ضرب المثل قدیمی سحر خیز باش تا کامروا شوی را در عصر حاضر باطل میکنند.

صرف نظر از اینکه میزان بازدهی زیست شبانه چقدر است باید پذیرفت که این سبک زندگی جمعیت قابل توجهی از مردم هست و باید به آن احترام گذاشت. همچنین کارشناسان مربوطه حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، روانشناختی، اقتصادی و ... باید با نگاه ویژه به این موضوع نظرات خود را برای تبیین واضح‌تر این موضوع جهت اقناع افکار عمومی و دولت‌ها ابراز کنند.

امروزه در برخی شهر‌های جهان نیز در غرب و شرق به ویژه در اروپا مناطقی را جهت زیست شبانه مشخص کرده اند که تجربه موفقی بوده است.

در حال حاضر کلیه کسب و کار‌ها در ایران به جز در موارد خاص ملزم به تعطیل کردن کسب و کار خود در ساعات مشخصی از پایان شب هستند و عملا شب زنده دار‌ها هیچ محیط رسمی برای فعالیت ندارند که این مسئله خود جمعیت قابل توجهی را به سمت فعالیت‌های زیر زمینی و غیرقانونی سوق میدهد و، چون چهارچوب مشخصی ندارد دچار بازدهی منفی می‌شود.

در سال‌های اخیر مطرح شد که طرح زیست شبانه به صورت آزمایشی در قسمتی از تهران انجام شود، اما قبل از اینکه این طرح به طور کامل مطرح شود عده‌ای معدود که متخصص تمام امور هستند تجمعی برای مخالفت با زیست شبانه برگزار کرده و آن را مغایر با سبک زندگی ایرانی و اسلامی دانستند! حال این افراد چه توجیح منطقی برای ادعای خود دارند مشخص نیست. باید از آنان پرسید پس برای شیفت‌های گوناگون صنایع چه صحبتی دارند؟ اگر از لحاظ سبک زندگی بررسی کنیم که سبک زندگی صحیح عموم یک جامعه را خود آن جامعه مشخص میکنند و متخصصان روانشناسی و خانواده باید راجع به آن نظر دهند. اگر دغدغه‌های اعتقادی دارند که در امورات دینی نیز برای دینداران شب زنده داری و عبادت در بسیاری مواقع یک ارزش شناخته شده که شب‌های قدر در ماه رمضان از نمونه‌های آن هست همچنین حرم امام رضا و دیگر اماکن مذهبی نیز به صورت شبانه روزی پذیرای علاقمندان خود هستند. شاید مخالفت بدون دلیل با هر مسئله جدیدی برای عده‌ای تبدیل به یک عادت شده است.

با یک بررسی کلی میتوان به این نتیجه رسید که محاسن این طرح به خصوص در وضعیت کنونی اقتصاد کشور نسبت به معایبی اگر داشته باشد برتری دارد.

از جمله مزیت‌های زیست شبانه عبارت‌اند از:

۱-توسعه گردشگری که میتواند به عنوان یک تجربه جدید گردشگران زیادی را به خود جذب کند و همچنین برای گردشگرانی که دچار محدودیت زمان هستند این امکان را فراهم می‌آورد در مدت زمان اقامت کوتاه از اکثر جاذبه‌های یک شهر بازدید کنند.

۲-امکان داشتن شغل دوم برای افرادی که در روز چنین موقعیتی ندارند.

۳-توسعه کسب و کار‌ها و به تبع آن رشد اقتصادی و کاهش بیکاری

۴-صرفه جویی در مصرف انرژی برای استان‌هایی که در فصل‌هایی از سال روز‌های بسیار گرمی دارند.

۵-افزایش شور و نشاط و همبستگی اجتماعی

۶-هدایت افراد شب زنده دار به فعالیت‌های رسمی و قانونی و تفریح‌های سالم (همانطور که شاهد هستیم عدم وجود چنین مناطقی موجب دور دور‌های بدون هدف و مخاطره آمیز عده‌ای از جوانان در ساعات نیمه شب شده است که زیست شبانه موجب حل این موارد خواهد شد.

۷-کاهش ازدحام روزانه

۸-افزایش امنیت عمومی شهر به واسطه افزایش تردد‌ها

۹-احساس انعطاف  آزادی بیشتر شهروندان و...

البته مسئولین و کارشناسان مربوطه برخی موانع را برای این طرح عنوان میکنند که به نظر میرسد با برنامه ریزی به سادگی قابل حل باشد از جمله:

۱-افزایش مصرف انرژی: البته به نظر میرسد چندان قابل توجه نباشد و حتی در مواردی منجر به صرفه جویی خواهد شد.

۲-تامین امنیت شبانه: به طور کلی اکنون نیز دچار مشکل امنیتی خاصی نیستیم و یکی از دلایل افزایش تخلف و جرم در شب خلوتی معابر هست که با افزایش تردد این مشکل کاهش می‌یابد. همچنین در طرح زیست شبانه یک منطقه خاص مورد نظر است و نه به صورت پراکنده که به این صورت بحث امنیت آن دچار پیچیدگی خاصی نیست.

۳-مزاحمت برای استراحت سایر شهروندان: راه حل مهمی که برای این موضوع و سایر ایرادات وارد شده وجود دارد این هست که اولا محدوده اجرای این طرح در استان‌های مختلف در مرکز شهر نباشد و دوما ماهیت اجرای این طرح به صورت پیاده محور باشد. این کار به حل چالش‌های ترافیکی و امنیتی و حفظ آرامش شهر نیز کمک زیادی میکند همانگونه که طرح پیاده محوری در برخی نقاط استان‌ها مانند خیابان چهارباغ اصفهان و یا خیابان شهرداری رشت چندین سال است که اجرا شده و نمونه‌های موفقی هستند.

با جمع بندی تمامی موارد فوق لازم است زیست شبانه مورد توجه ویژه عموم قرار گیرد و در بررسی کارشناسانه و اجرای آن تسریع شود که قطعا با اجرای آن و فرهنگ سازی لازم در این زمینه شاهد اثرات مثبت آن خواهیم بود.