مانور گاندی ترکیه بر روی علویان/ تصمیم کمال برای شکست رجب چیست؟

مهسا مژدهی: مهم‌ترین رقیب اردوغان در انتخابات پیش‌روی ترکیه، مردی با اصالت ایرانی و ۷۴ ساله است. او رهبری قدیمی‌ترین و مهم‌ترین حزب ترکیه که رقابت تنگاتنگی با حزب عدالت توسعه دارد را برعهده گرفته و چهره اصلی انتخابات ریاست جمهوری است. او که آرام و شمرده حرف می‌زند و فیلم‌های انتخاباتی خود را در فضای آشپزخانه یا اتاق مطالعه‌اش می‌سازد، تبدیل به امیدی برای مخالفان اردوغان شده که امیدوارند فرد گرایی در سیاست ترکیه بار دیگر جای خود را به تکثرگرایی بدهد. طرفداران قلیچدار اوغلو تا پیش از استقبال پرشور مردم ازمیر از اردوغان امید بیشتری برای پیروزی داشتند. اما حالا هم کماکان می‌توانند دستکم رقیبی دشوار برای رئیس جمهور فعلی از آب در بیایند.

کمال قلیچداراوغلو چطور مهم‌ترین رقیب اردوغان شد؟

از ابتدای ماه مارچ ۲۰۲۳ رقبای اصلی اردوغان متحد شدند تا قلیچدار اوغلو را تبدیل به نامزد انتخاباتی خود کنند. او سیاستمدار و اقتصاددان است و همین تسلطش بر اقتصاد، در وضعیتی که تورم و بحران اقتصادی کمر مردم را در ترکیه خم کرده، تبدیل به گزینه ای جالب برای برخی از رای دهندگان شده است. قلیچدار اوغلو ۲۰ سال قبل به عنوان نماینده وارد پارلمان ترکیه شد. او هر چقدر که در انتخابات مجلس خوش‌شانس بوده؛ در انتخابات سال ۲۰۰۷ شهرداری بدشانسی آورده و نتوانسته وارد منصب مهمی چون شهرداری استانبول شود. ائتلاف ملت که روی قلیچدار اوغلو سرمایه‌گذاری کرده، شامل حزب جمهوری خواه خلق، حزب خوب، حزب سعادت، حزب دموکرات، حزب ٱینده و حزب دموکراسی و پیشرفت می‌شود.

بیشتر بخوانید:

موضع رقیب اردوغان به عادی سازی روابط با سوریه

وعده قلیچدار اوغلو برای عضویت سریع ترکیه در اتحادیه اروپا

نگاهی به سوابق و برنامه‌های چهار نامزد انتخابات ریاست جمهوری ترکیه

طبق تازه‌ترین نظرسنجی در دو هفته مانده به انتخابات در ترکیه، میزان محبوبیت قلیچدار اوغلو از اردوغان جلو زده است. او ۴۹.۳ درصد آرا را به خود اختصاص داده و اردوغان فقط توانسته ۴۲.۲ درصد از مخاطبان را تحت تاثیر قرار دهد. این نظرسنجی‌ها رقبای سکولار جب اردوغان را امیدوار کرده که بالاخره پس از ۲۰ سال بتوانند او را از کاخ آک‌سرای بیرون کنند. قلیچدار اوغلو در صف کشی علیه اردوغان تنها نیست. او سیاستمداران کرد و ترک ترکیه را پشت سر خود دارد. مثلا مارال اکشنر وزیر کشور سابق ترکیه یا علی‌باباجان وزیر خارجه اسبق این کشور حامی‌اش هستند و حتی سیاستمدار کرد صلاح الدین دمیرتاش هم از قلیچدار اوغلو با گفتن اینکه کردها به او امیددارند به طور تلویحی حمایت کرده است. غربی ها هم از سیاست خارجی اردوغان خسته‌ شده‌اند. بازی‌های رجب در منطقه و در جهان آنها را تحت فشار قرار داده و حالا از هر فرصتی برای اینکه بتوانند به رقیب او برای پیروزی کمک کنند استقبال خواهند کرد.

وعده‌ها دلربای قلیچدار اوغلو برای به دست گرفتن قدرت

قلیچدار اوغلو زبان مخالفان اردوغان را بلد است. هر چقدر که اردوغان بر روی ملی‌گرایی ترک تاکید می‌کند و ثانیه‌ای را برای ابراز همراهی با علی‌اف هدر نداده، قلیچدار اوغلو سراغ کردها، علویان و دیگر گروه‌های نادیده انگاشته شده رفته تا رای آنها را با خود همراه کند. از آنجایی که ۲۵ درصد از جمعیت ترکیه را کردها تشکیل می‌دهند، به دست آوردن رای آنها می‌تواند نیمی از پیروزی قلیچدار اوغلو را تضمین کند. با این حال بنا به گفته دمیرتاش، کردها هنوز تصمیم نهایی خود را نگرفته اند. طبق نظرسنجی‌ها، مردم ترکیه در حال حاضر سه دغدغه اساسی دارند. آنها نگران وضعیت اقتصاد و تورم افسارگسیخته هستند،‌ فساد گسترده آنها را خسته کرده و دنبال راه حلی برای حل مساله پناهندگان سوری می‌گردند. در حالی که اردوغان نتوانسته وعده‌های چندان دندان‌گیری برای انتخابات پیش‌رو دست و پا کند و سیاست خارجی را در اولویت قرار داده، قلیچدار اوغلو به‌دنبال دلربایی از داخل است.

یکی از وعده‌های قلیچدار اوغلو جان دوباره دادن به موضوع مسکن مردمی است. او گفته اجاره‌ها در این نوع مسکن یک پنجم حداقل حقوق خواهد بود و فروش مسکن به اتباع خارجی ممنوع می‌شود. قلیچدار اوغلو مدعی شده که پناهندگان را در طول دو سال به خانه‌هایشان می‌فرستد و ویزای اتحادیه اروپا را پس از سه ماه از روی کار آمدنش برای شهروندان ترکیه لغو می کند. او همچنین وعده داده که صلاح الدین دمیرتاش و عثمان کاوالا را از زندان ازاد خواهد کرد.

اردوغان عملا در حل و فصل مساله پناهندگان مانده است و انتظار نمی‌رود که رقیب او هم بتواند در واقعیت، آنها را دو ساله به خانه‌های خود در سوریه و افغانستان و ایران برگرداند. از طرف دیگر سیاست‌های اقتصادی او فعلا کارکرد خود را از دست داده‌اند. رئیس‌جمهور ترکیه در همین یک هفته گذشته تعدادی از فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران را راهی زندان کرده تا نشان دهد با کسی شوخی ندارد. اما جای همه اینها اردوغان خودش را دارد. کاریزما آن چیزی است که رجب روی آن حسابی سرمایه گذاری کرده و به وقت نیاز از آن استفاده می‌کند. او گروه‌های تندرویی را در استانبول و دیگر شهرها متحد کرده تا در مواقع نیاز آنها را از جعبه بیرون بکشد تا کار مخالفان را بسازند. آنچه که مخالفان اردوغان را بر آن داشته که هر طور شده باعث پیروزی قلیچدار اوغلو شوند هم همین موضوع است. آنها حامی حکومتی تکثرگرا هستند و ترجیح می دهند قدرت به دست پارلمان برگردد و از این پس دیگر همه چیز دو یک نفر و کاریزمایش نگردد.

ماجرای پیچیده علوی بودن قلیچدار اغلو

کمال قلیچدار اوغلو که گاندی ترکیه لقب گرفته، اخیرا رسما اعلام کرده که یک علوی است. او در مقابل کتاب هایش در خانه نشست و در ویدیویی که از آن جا منتشر شد اعلام کرد که یک علوی است. کاری که در ترکیه سابقه ندارد و این اولین بار است که کسی خود را رسما از این گروه می‌داند. او که اصالتا از استان تونجلی در شرق ترکیه است جایی که عمدتا جمعیتی علوی دارد اولین فرد علوی است که رهبری حزب جمهوری‌خواه خلق را برعهده گرفته است. تحقیقات درباره شجره نامه او نشان می دهد خانواده وی اهل ناظمیه و از قبیله کوریشان یکی از قبایل تونجلی هستند که از خراسان مهاجرت کرده و در آناتولی ساکن شده اند. حتی برخی احتمال می دهند ریشه او به اهل بیت می رسد و احتمال دارد سید باشد.

علویان گروهی از شیعیان هستند که همواره در تبعیض زندگی کرده اند و حالا حضور یکی از آنها در انتخابات شگفت انگیز به نظر می‌رسد. رجب طیب اردوغان پیش از این علویان را به ابداع مذهب جدید و سلطه در میان قضات ترکیه متهم کرده بود. همان اندازه که اعلام علوی بودن از سوی قلیچدار اوغلو می‌تواند برای گروه های مخالف اردوغان جذاب باشد، برای سنی مذهبان و طرفداران اردوغان و حتی بخشی از آن ۱۲ درصد رای که هنوز تصمیم خود را نگرفته اند، زنگ خطر به حساب می‌آید.

علویان ترکیه از پیروان حاجی بکتاش هستند که سنت‌های ویژه‌ای دارند. سنت هایی که در جامعه ترکیه هنوز آنقدرها قابل قبول واقع نشده است. این گروه در طی یک قرن گذشته متهم به فرقه بودن شده اند و مراسم مذهبی آنها با ترس و لرز برگزار شده است. به هر حال جمعیت این گروه ۲۵ میلیون نفر برآورد می‌شود که این موضوع برای کسی مانند قلیچدار اوغلو اهمیت زیادی دارد.

به باور کارشناسان قلیچدار اوغلو در دو دهه گذشته، همواره کُند و آرام حرکت کرده اما قدم هایش را دوراندیشانه و مطمئن برداشته است. او برخوردار از صفاتی همچون ساده زیستی و اعتدال است که می تواند در جذب آرای مردمی نقش مهمی ایفا کند.

۳۱۱۳۱۲