تپه اشرف، نیمه تاریکِ تاریخِ اصفهان در انتظار کاوش‌های مستمر

همین هفته پیش بود که مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان خبر از آغاز فصول کاوشی در تپه اشرف در یک فضای تعاملی و پژوهشی داد؛. او گفته بود که اعتراف می‌کند که در یک برهه ۱۰تا ۱۲ ساله در رابطه با تپه باستانی اشرف کوتاهی شده در حالی که این تپه بخشی بسیار ارزشمند از تاریخ و هویت پیش از اسلام اصفهان است.

خبرنگاران میراث فرهنگی به یاد دارند که چگونه سال‌ها موتورسیکلت سواران بر یال و گُرده تپه اشرف جولان می‌دادند و پیشتر از آن بخش‌هایی از این تپه باستانی تبدیل به پارک و جاده مشتاق شد؛ عاقبت اما هشدارها و گوشزد فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی منجر شد تا عملیات کاوش در تپه اشرف شروع شود.

مهم ترین دستاورد این کاوش ها که ۶ فصل به طول انجامید، شناسایی بخش‌هایی از قلعه ساسانی بود که ‌اکنون در مجاورت خیابان مشتاق دوم مشهود است. سکه ساسانی و سفال‌های مربوط به قرن سوم پیش از میلاد و همچنین حوضخانه و بنای نیمه تمام کاخ اشرف متعلق به قرن دوازدهم هجری قمری از دیگر یافته های این کاوش ها بودند. همچنین در فصل ششم این کاوش‌ها بخش هایی از یک سازه هخامنشی یافت شد که به دلیل نبود بودجه کافی و توقف کاوش درر زیر خاک و با رعایت اصول باستان شناسی مدفون شد.

اما در   اردیبهشت ماه سال ۹۹ عملیات نجات بخشی آثار تپه اشرف در طول ۶۵۰ متر لوله گذاری شرکت آبفا دستاورد مهمی برای اصفهان دربرداشت  و آن پرده برداشتن از چهره غبار گرفته تاریخ کمتر شناخته شده سکونت اشکانیان در اصفهان و فلات مرکزی ایران بود.

گورخمره های اشکانی ، تدفین آیینی اسب ، پیدا شدن اسکلت بانوی اشکانی که به شکل آیینی تدفین شده بود، کارگاه عصاره گیری انگور، کارگاه ذوب فلزات و دو چاه اشکانی از جمله یافته های این عملیات نجات بخشی یا فصل هفتم کاوش ها در تپه اشرف بود.

بنابراین یافته های این تپه تاریخی در شهر اصفهان مربوط به دوران هخامنشی تا قرن دوازدهم هجری قمری است و از این جهت این تپه باستانی اهمیت زیادی در روشن شدن ابعاد تاریک تاریخ شهر اصفهان دارد.

تپه اشرف نیازمند فصل های مستمر کاوش است

سرپرست هیات کاوش‌های تپه اشرف اما در رابطه با زمزمه اخیر میراث فرهنگی برای شروع کاوش ها  گفت که تاکنون صحبتی در این رابطه از سوی نهاد متولی آثار تاریخی اصفهان با او نشده اما تاکیدش بیشتر از هرچیز بر انجام کاوش‌های مستمر و به گفته وی "در خور اهمیت تپه اشرف" است: کاوش‌ها در تپه اشرف باید تداوم داشته باشد نه اینکه یک فصل کاوش بکنیم و سه یا چهار سال یا ده سال تا کاوش بعدی وقفه بیفتد. باید برای تپه اشرف یک برنامه ریزی دراز مدت پیش بینی شود؛ این موضوع را از روز اول درخواست کردم و متاسفانه تا این لحظه به جایی نرسیده است.

علیرضا جعفری زند در ادامه صحبت هایش افزود: برنامه ای که پیش می‌بردیم این بود که دژ ساسانی مشرف به خیابان مشتاق به طور کامل پاک‌سازی و محصور شود؛ یعنی مکان مورد نظر از این حالت باز و جایگاه کارتن خواب‌ها بودن و پیست موتور سواری خارج بشود ؛ باید  برای تپه یک برنامه حفاظتی و امنیتی وجود داشته باشد تااگر کاری در تپه انجام شد، حفظ شود و مردم بتوانند بیایند و ببینند؛ نه اینکه یک فصل کاوش و این موضوع تا چند سال دیگر فراموش شود.

وی در باره از آخرین تلاش‌هایش برای حفاظت و معرفی تپه تاریخی اصفهان گفت: از شهرداری اصفهان خواستم که تابلو تپه اشرف را به دوزبان آماده کنند که در این ربطه رایزنی‌هایی هم با میراث فرهنگی انجام شد که در نهایت میراث فرهنگی خودش این کار را انجام داد و همین یکی دو ماه پیش تابلو در محل تپه اشرف نصب شد.

جعفری زند در حالی که می گوید از جزییات مشارکت در کاوش تپه اشرف بی خبر است، ادامه داد: از وقتی کاوش فصل هفت به اتمام رسید، برای ادامه کاوش به طور مرتب با جاهای مختلف رایزنی کرده ام. اولین جا شورای شهر بود و موافقتی گرفتم که آن زمان با حضور معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی استان جلسه گذاشتیم که قراربود شهرداری اصفهان بودجه کاوش را تقبل کند، متاسفانه اما با تمام شدن دوره کاری شهرداری پیشین این کار متوقف ماند.

سرپرست هیات کاوش تپه اشرف یادآوری کرد که در تمام سال‌های پیش کوشیدم تا مطالعه ای که نیاز و در خور تپه اشرف است به طور مداوم انجام شود. تلاش کردم که اهمیت تپه اشرف را طوری نشان بدهم که بدانند که این تپه تا چه اندازه برای تاریخ اصفهان اهمیت دارد. اصفهان به لحاظ دوره اسلامی بسیار شناخته شده است اما دوره تاریک تاریخ اصفهان در تپه اشرف می‌تواند یک امتیاز مثبت دیگر برای این شهر باشد .

اما در همین پیوند مدیرکل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی اصفهان در توضیح بیشتر در رابطه با آنچه در خصوص آغاز کاوش‌ها با برخی رسانه‌ها مطرح کرده بود، به ایرنا گفت: امسال پیگیری‌هایی انجام داده ایم تا از اعتبارات ملی بتوانیم یک فصل کاوشی را در تپه اشرف آغاز کنیم، قاعدتا با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و اگر دانشگاه اصفهان تمایل داشته باشد این فصل کاوشی را آغاز می‌کنیم و البته اگر عزیزان ما در حوزه های فرهنگی، اجتماعی ، به خصوص شهرداری بتوانند کمک و مساعدت کنند تا میزان اعتباراتمان را افزایش بدهیم ، قاعدتا هم حجم کار و هم تعداد ترانشه های کاوش افزایش پیدا خواهد کرد.

 

اطلاعات فصل جدید کاوش، چگونگی ادامه مسیر و حجم کار را تعیین می‌کند

به گفته علیرضا ایزدی مساعدت شهرداری در حد یک پیشنهاد بوده و این نهاد هنوز برای مشارکت در کاوش تپه اشرف اعلام آمادگی نکرده است.

وی در ادامه و در پاسخ به این پرسش  که تا چه اندازه احتمال می‌دهید، بتوانید کاوش‌ها را مستمر ادامه بدهید، می گوید: قاعدتا فصول ادامه دار هستند اما مهم این است که شروعشان بکنیم . بعد از اینکه یک فصل را شروع کردیم با دیتاهایی (اطلاعات)که ترانشه ها به ما می‌دهند، تعیین می کند که ادامه مسیرمان چگونه و با چه حجمی خواهد بود.

به گفته ایزدی بودجه ای از منابع و اعتبارات ملی تامین می‌شود برای یک فصل کاوش است: کار فصلی را باید با یک اعتبار مشخص انجام داد و در یک زمان مشخص و به یاری خدا کار مستمر خواهد بود.

وی ابراز امیدواری می‌کند که بتوانند با جلسه ای که خرداد ماه با پژوهشگاه میراث فرهنگی دارند هرچه زودتر مسیرشان را مشخص کنند و به سرانجامی برسند که حجم کار و عقب ماندگی های چندساله در عملیات باستان شناسیِ تپه اشرف را جبران کنند.

اصفهان با کمبود بودجه های باستان شناسی مواجه است

محسن جاوری باستان شناس نیز درباره اهمیت عملیات باستان شناسی در تپه اشرف به ایرنا گفت که آخرین یافته‌های عملیات نجات بخشی آثار تپه اشرف برای تاریخ پنهان اصفهان اهمیت دارد. اصفهان در ۱۵ سال گذشته با کمبود بودجه در باستان‌شناسی مواجه بوده و امیدواریم که مسئولین امر با توجه به اهمیتی که تپه اشرف دارد بودجه لازم را تامین کنند تا بتوانیم در اصفهان کاوش های باستان شناسی خوب داشته باشیم.

این باستان شناس افزود: تعدد آثار تاریخی مثل میدان نقش جهان و بناهای صفوی دیگر باعث شده است که در اصفهان از بعد باستان شناسی دور شویم. اصفهان در مرکز فلات ایران، یکی از مهم ترین شهرها یا اولین شهرهایی است که بر اساس یافته‌های چند ساله من و همکاران دیگر، دست‌کم قدمتش به ۶ هزار سال می‌رسد.

به گفته وی داده های تاریخی چندین فصل کاوش نشان می‌دهد که بخشی از اطلاعات مربوط به دوره های تاریخی پیش از اسلام اصفهان به خصوص دوره‌های اشکانی و ساسانی در تپه اشرف مدفون است.

تپه تاریخی اشرف در شرق اصفهان و در کرانه زاینده رود قرار دارد؛ یافته‌های این تپه تاریخی در شهر اصفهان مربوط به دوران هخامنشی تا قرن دوازدهم هجری قمری است و از این جهت این تپه باستانی اهمیت زیادی در روشن شدن ابعاد تاریک تاریخی شهر اصفهان دارد.

منبع: ایرنا

باشگاه خبرنگاران جوان اصفهان اصفهان