اتهامی که اثبات شد و ترانه علیدوستی و شبنم فرشادجو که برنده شدند

ماهرخ عباسپور: «شما همه جان منید شیاطین!» جمله عجیبی است اما این را کسی در استوری اینستاگرامش منتشر کرد که متهم به آزارگری شده بود. کمی به قبل بازگردیم. سوم فروردین ۱۴۰۱ بود و ماجرا از یک رشته توییت جنجالی شروع شد، رشته توییتی که یک بازیگر مردِ سینما و تلویزیون را به قلدری، بدرفتاری و آزار جنسی عوامل پشت صحنه متهم می‌کرد.

سمیه میرشمسی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز سینمای ایران، با انتشار ۲۲ رشته توییت، مجموعه اتفاق‌های پشت صحنه یک فیلم را توضیح داد و ادعا کرد بعد از چند برخورد میان او و این بازیگر باسابقه، در معرضِ آزار قرار گرفته است.

این دستیار کارگردان که روایتش در توییتر با واکنش‌های گسترده همراه بود، ادعا کرده که برخی از عوامل فیلم از این ماجرا خبر دارند. این اولین‌باری است که چنین اتهامی علیه یکی از چهره‌های شناخته شده هنری در ایران، به صراحت مطرح می‌شود و جمعیتی بزرگ از زنان سینما، آن را پیگیری می‌کنند.

متهمانی که محکوم شدند

سال گذشته در همین ایام بازار می‌تو و اعترافات آزاردیدگان بسیار داغ بود و در این میان نام میم. کاف و ح. ر هم به چشم می‌خورد. او مدت‌ها درباره این اتهام صحبت نکرده بود تا اینکه عکسی صمیمانه از خود در کنار اعضا گروه تئاتری‌اش منتشر کرد و با متنی کنایه آمیز هم نوشت: «شما همه جان منید شیاطین!»

حالا چرا سر این زخم کهنه بازشده؟ همان زمان شبنم فرشادجو با انتشار پست و توییت‌های متفاوتی، خواستار مجازات و رسیدگی به وضع افرادی مانند ح. ر و میم.کاف شد. از همان ابتدا هم هنرمندانی چون شبنم فرشادجو، ترانه علیدوستی و بابک کریمی مخالفت‌ها با این هنرمندان و فعالیت آن‌ها را در فضای مجازی اعلام کردند و ح.ر و میم.کاف هم بعدها به جرم افترا و نشر اکاذیب از این هنرمندان شکایت کردند.

اسمی که نباید گفته می‌شد و گفته شد

سر و صدای این جنبش مدتی خوابیده بود تا آن بازیگر مرد که به تجاوز متهم شده بود از سیمه میرشمسی شکایت کرد.

کامبیز نوروزی، وکیل پایه یک دادگستری هم پیرو این اتفاق و در پاسخ به این سوال که در ماجرای جنبش می‌تو می‌توان نام فرد متهم به تجاوز را رسانه‌ای کرد یا خیر، گفت: «موضوع آزار جنسی یک موضوع پیچیده و دقیق است. این موضوع از رفتارهای غیرمتعارف و توهین‌آمیز جنسی شروع می‌شود و تا آن چیزی که به آن تجاوز جنسی می‌گویند ادامه پیدا می‌کند. اغلب این آزارها در خفا اتفاق می‌افتد و معمولا زنانی که مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند، امکان اثبات حقوقی این موضوع را ندارند.»

حقی که قانون برای متجاوز قائل می‌شود

تیر ماه سال گذشته بود که ترانه علیدوستی با انتشار پستی در اینستاگرامش خبر داد که به افترا و نشر اکاذیب متهم است. او در این پست نوشت:

«شاید برایتان جالب باشد که دو شکایت از من نزد قوه قضاییه به ثبت رسیده است. از طرف آقایان حبیب رضایی ‌و مهدی کوشکی. اتهام؟ افترا و نشر اکاذیب.

ضمن به حق دانستن فعالیت‌های این روزهایمان به عنوان نماینده بیش از هشتصد زن سینماگر، با کمال میل در این خصوص از خودم دفاع خواهم کرد و بر سر مواضعم خواهم ایستاد. تا قسمت چه باشد. چه خوب که همه در دادگاه تاریخ هم پاسخگو خواهیم بود. امید است سمت درست تاریخ ایستاده باشیم.»

شیما قوشه، وکیل دادگستری و حامی حقوق زنان نیز پیرو این شکایت اعلام کرد: «قانون خاصی برای حمایت از زنان نداریم. من نمی‌دانم که ترانه علیدوستی اسمی از کسی آورده یا خیر، اگر از کسی اسمی نبرده باشد، اثر شکایت رد می‌شود. چون این دو فرد فقط به سه اتهام توهین، افترا، قذف(فحاشی و دشنام) می‌توانستند از ترانه علیدوستی شکایت کنند که این کار را به اتهام افترا و نشر اکاذیب انجام دادند. اما موضوع اصلی درباره آزار جنسی و حمایت از افراد آزار دیده، خلاء قانونی ماست. چون در چنین مواردی، قانون، از زنانی که آزار دیده‌اند و کسانی که از این زنان حمایت می‌کنند، پشتیبانی نمی‌کند.»

نتیجه دادگاه

نتیجه نهایی دادگاه شبنم فرشادجو دو روز پیش اعلام شد و این هنرمند با انتشار پستی در اینستاگرامش نوشت: «ما بردیم در پی شکایت حبیب رضایی و مهدی کوشکی علیه اینجانب شبنم فرشادجو ترانه علیدوستی و بابک کریمی به همراه چند تن دیگر به اتهام افتراء توهین و نشر اکاذیب به شعبه ۴ بازپرسی داد سرای فرهنگ و رسانه احضار شدم موضوع شکایت مربوط به پستی از من با موضوع عدم حمایت از شخص متهم به خشونت و آزار گری جنسی بود که منتشر شد پرده بودم و سایر دوستان آن را بازنشر کردند بازپرس همه ما را احضار کرد از چند به چه دلیل عدم حضور در ایران نتوانستم شخصاً دلایل ما شرح دهم اما خوشبختانه سایر دوستان در دادسرا حاضر شده و به تفصیل دلایل و شهود خود را ارائه کردند و باز پرس نیز تحقیقات مفصلی را انجام داده که منجر به صدور قرار منع تغییب شد.

البته شاکیان با هم به قرار صادره اعتراض هم هستند اما قراره صادره در دادگاه نیز به نفع ما تعیین شد و هم از اتهام افترا و توهین تبرئه شدیم.
به عبارت دیگر ما امر غیرواقعی و کذبی را به حبیب رضایی و مهدی کوشکی منتسب نکرده و تنها حقیقت را بیان کردیم.»

نگاهی به جریانات می‌تو و آنچه که گذشت

سال گذشته و در همان گیر و دار اوج گرفتن جنبش می‌تو، زنان سینماگر ایرانی بیانیه‌ای منتشر کردند، در این بیانیه که تعداد زیادی از بازیگران از جمله تهمینه میلانی، میترا حجار، ویشکا آسایش، نگار جواهریان، مریم پالیزبان، هایده صفی‌یاری، شقایق دهقان، باران جعفری، فرشته حسینی، کتایون ریاحی، ترانه علیدوستی و ملیکا شریفی‌نیا آن را امضا کرده بودند، آمده است: «در روایت‌هایی که از تجربه‌های دردناک زنان در سینمای ایران منتشر شده، انواع آزارهایی که زیر چتر خشونت جنسی قرار می‌گیرند مطرح شده؛ از جمله هتک حرمت با الفاظ جنسی و جنسیت زده، سوءاستفاده از سکوت و تحمل افراد با گروگان گرفتن حق کار و دستمزد، اعمال خشونت جنسی به وسیله تهدید موقعیت کاری قربانی، تماس‌های بدنی ناخواسته، اصرار و اجبار به عمل جنسی و در نهایت خشونت جسمی و تجاوز.»

پس از بیانیه زنان سینماگر، انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان اولین نهاد صنفی بود که به اظهارات میرشمسی واکنش نشان داد و از او حمایت کرد. این انجمن بدون اشاره مستقیم به ادعای آزار جنسی، نوشت: «با توجه به شناخت از گذشته همکارمان خانم سمیه میرشمسی، به طور کلی، صادق بودن ایشان را تأیید می‌کنیم.»

این انجمن همچنین با ابراز تأسف از برخوردهای تحقیرآمیز و بداخلاقی‌ها و ایجاد ناامنی‌های روانی و حتی تهدید و برخورد فیزیکی در پشت صحنه تولید صنعت فیلم ایران اعلام کرد این اولین‌بار نیست که چنین اتفاقاتی می‌افتد. انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان در ایران اعلام کرد که موضوع را پیگیری خواهد کرد.

بیشتر بخوانید:

پرونده شکایت از ترانه علیدوستی به کجا می‌رسد؟/احتمالا این شکایت سمت و سوی سیاسی دارد

آمادگی خانه سینما برای رسیدگی و پیگیری گزارش‌هایی درباره خشونت علیه زنان

از نیکی کریمی تا هدیه تهرانی؛ بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما در اعتراض به خشونت علیه‌شان

اگر این ۸۰۰ زن شلاق بخورند، تجاوزهای سینما تمام می‌شود؟

از نهادهای صنفی که بگذریم، تنها بازیگر مردی که با یک نوشته طولانی، از «بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما در اعتراض به خشونت علیه زنان در این عرصه»، حمایت و موضع رسمی خود نسبت به این موضوع را مشخص کرد، رضا کیانیان بود که با انتشار پستی در اینستاگرام نوشت : «آزار و اذیت زنان فقط محدود به جامعه سینمایی نیست بلکه به عنوان گوشه‌ای از جامعه ماست. متاسفانه زن به محض بیرون آمدن از خانه غالبا نگاه‌های حریص، متلک‌های جنسی، دست درازی‌های شهوت‌آمیز و نهایتا و بعضا دزیدن و تجاوز کردن و رها کردن روبه‌روست. در شرکت‌های تجاری، بازار، بیمارستان، مترو، تاکسی، اتوبوس و مکان‌های عمومی این جریان وجود دارد. فقط در سینما خبری‌تر و بزرگ‌تر می‌شود. چون سینما بزرگ‌ترین و فراگیرترین رسانه است و یک نکته مهم و نادیده گفته شده: در جامعه ما قدرت غالب در دست مردان است. زن برای مستقل بودن احتیاج به کار کردن دارد و برای گرفتن کار باید به مردان مراجعه کند. صاحب کار مرد است و اگر حریص باشد برای کار دادن به زنان می‌تواند پیشنهادات غیرمتعارف داشته باشد. قدرت مرد فقط به صاحب کار بودن ختم نمی‌شود. شوهر چون زور دارد زن را کتک می‌زند و حتی پدر به خود اجازه می‌دهد دخترش را بکشد. قدیم‌تر زن مطلقه مساوی بود با بی‌آبرو اما خوشبختانه اکنون در شهرهای بزرگ زن مطلقه می‌تواند کار کند و خجالت نکشد.»

پس از رضا کیانیان هم خانه سینمای ایران اعلام کرد شورای صیانت این نهاد صنفی، آمادگی دارد با رعایت اصول اخلاقی و قید محرمانگی، به کلیه گزارش‌ها و شکوائیه‌های مطرح شده درباره خشونت و آزار علیه زنانِ فعال در این عرصه رسیدگی کند و مشورت‌های حقوقی لازم را به مراجعه‌کنندگان ارائه و در صورت لزوم، ارجاع موضوع به محاکم قضایی را نیز پیگیری کند.

انجمن بازیگران سینمای ایران هم از غافله جا نماند و هرگونه خشونت، برخوردهای توهین‌آمیز و رفتارهای غیر اخلاقی با عوامل سینمای ایران به ویژه با زنان سینماگر را محکوم کرد و در بخشی از بیانیه خود نوشت: «هیات مدیره انجمن بازیگران سینمای ایران اعلام می‌کند که قاطعانه و با تمام توان تا مجازت متخلفین در کنار شاکیان خواهد ایستاد و اجازه هیچ‌گونه مصلحت اندیشی و گذشت و سازش بر سر اصول و حرمت انسانی و آبرو و حیثیت سینمای شریف ایران را نخواهد داد.»

۵۷۲۴۵