بازار سیاه فروش اعضای بدن در ایران؛ دکتر سعیدی فیروزآبادی: ریشه در قانون و شرع دارد

همزملن با انتشار گزارشی در مورد مراجعه برخی از ایرانیان به کشورهای همسایه برای فروش اعضای بدن، دکتر رضا سعیدی فیروزآبادی، رئیس بخش پیوند عضو در دانشگاه ایالتی نیویورک به صدای آمریکا گفت تا زمانی که خرید و فروش اعضای بدن از لحاظ قانونی و شرعی بلامانع باشد این معضل ادامه خواهد داشت.

روزنامه «جهان صنعت» چاپ تهران در گزارشی نوشته است که کلیه، مغز استخوان و یک‌چهارم کبد و هر عضو دیگر در بدن انسان زنده را که بشود پیوند زد می‌توان از ۱۰۰ میلیون تومان تا یک میلیارد تومان در بازار سیاه اهدای اعضا، خرید و فروش کرد.

خرید و فروش اعضای بدن در ایران جرم محسوب می‌شود ولی پرداخت پول برای «اهدا» عضو قانونی است و از آن به عنوان «هدیه» یاد می‌شود.

سال گذشته، انجمن کلیه ایران رقم «هدیه برای کلیه» را ۸۰ میلیون تومان تعیین کرد.

«جهان صنعت» اشاره می‌کند که هزینه خرید و فروش کلیه در‌ ایران با شروع سال از ۵۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان در نوسان است.

این تفاوت قیمت با میزان پول «قانونی» که به اهداءکننده تعلق می‌گیرد افراد را هر چه بیشتر به سوی دلالان می‌کشاند.

خرید و فروش کلیه در ایران سابقه طولانی دارد.

دکتر رضا سعیدی می‌گوید پس از انقلاب و با چالش‌هایی که برای دسترسی به دیالیز ایجاد شد، گروهی از جراحان، پیوند کلیه زنده را راه‌اندازی کردند و برای جلوگیری از دلالی تصمیم بر این شد که دولت در آن زمان یک میلیون تومان به افرادی که اهدا می‌کنند پول بدهد.

او در ادامه توضیح می‌دهد که از آن موقع علمای شیعه نیز این موضوع را تأیید کردند و بسیاری از آنها در فتواهای خود حتی به صورت مستقیم به خرید و فروش عضو اشاره کردند و دریافت پول به ازای اهدای عضو قانونی شد.

دکتر سعیدی می‌گوید هر چند همواره نرخی برای دریافت عضو بر اساس میزان تورم اعلام می‌شد ولی عمده پول تبادل شده به چانه‌زنی میان گیرنده و اهداءکننده بستگی داشت.

دکتر سعیدی می‌گوید: «کشورهای دیگر خرید و فروش اعضای بدن را غیرقانونی کرده‌اند و ایران تنها کشوری است که در آن خرید و فروش عضو از لحاظ قانونی و شرعی بلامانع است.»

او تأکید کرد که «تا زمانی که قانونی برای خرید و فروش اعضای بدن وجود داشته باشد این داستان ادامه پیدا خواهد کرد.»

فروش اعضای بدن در ایران در سال‌های اخیر به قلب، ریه و قرنیه هم کشیده شده است.

این خرید و فروش در چهارچوب قانون طبق اصولی انجام می‌شود به عنوان مثال افراد در انجمن حمایت از بیماران کلیوی ثبت نام می‌کنند و از این طریق، ارتباط میان گیرنده و اهداءکننده عضو و مذاکرات در این مورد آغاز می‌شود. از این پرداخت پول به اهداءکننده‌ها به عنوان «هدیه» نام می‌برند.

رئیس بخش پیوند عضو در دانشگاه ایالتی نیویورک می‌گوید: «به دلیل فقر تورم و بیکاری نرخ خرید و فروش اعضای بدن بالاتر می‌رود و بسیاری به کشورهای همسایه می‌روند تا اعضای بدن خود را بفروشند و این مسأله تا زمانی که اقدامات جدی صورت نگیرد ادامه خواهد داشت.»

• اهمیت سرمایه‌گذاری بر پیوند عضو پس از مرگ مغزی

دکتر سعیدی فیروآبادی توضیح می‌دهد که در بسیاری از کشورهای دنیا پیوند عضو از بیمارانی که دچار مرگ مغزی شده‌اند انجام می‌شود و تنها پیوند کلیه و کبد از افراد زنده صورت می‌گیرد.

او گفت: «در ایران باید روی موضوع پیوند عضو پس از مرگ سرمایه‌گذاری و کار فرهنگی انجام شود تا افراد بیشتری که عزیزانشان دچار مرگ مغزی شده‌اند بتوانند اعضای آنها را اهداء کنند.»

به عقیده رئیس بخش پیوند عضو در دانشگاه ایالتی نیویورک، وجود سیستم خرید و فروش عضو در ایران باعث می‌شود خیلی‌ها زمانی که دچار بیماری می‌شوند به این موضوع روی ‌آورند و این باعث شده کمتر بتوان برنامه پیوند از جسد را گسترش داد.

در اردیبهشت ۱۴۰۱، رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان به «شهروندآنلاین» گفت که بیش از ۲۵ هزار نفر در فهرست پیوند عضو قرار دارند.

کتایون نجفی‌زاده گفت آمار اهدای عضو در دوران کرونا از ۱۴ به ۷ درصد کاهش پیدا کرد و مرگ کسانی که در لیست انتظار پیوند بودند نیز که پیش از کرونا روزی هفت تا ده نفر بود احتمالا دو برابر شد.

در تیرماه ۱۴۰۱، امیرحسام علیرضایی، رئیس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزارت بهداشت ایران اعلام کرد که سالانه ۳ هزار مرگ مغزی قابل اهدا در کشور اتفاق می‌افتد که از این تعداد، تنها هزار مرگ مغزی به اهدا منجر می‌شود.

«جهان صنعت» در گزارش خود نوشته است که در فاصله زمانی هر دو تا سه ساعت، یک بیمار در لیست انتظار پیوند، جان خود را از دست می‌دهد.