نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در ترغیب مخاطب به مطالعه تاثیرگذار است

شاپور بهیان مترجم و نویسنده ضمن اشاره به اینکه کار فرهنگی مسلما در امر ترغیب مخاطب به مطالعه تاثیرگذار است، گفت: این امر در مورد نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هم صادق است. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که نمایشگاه کتاب باید برآیند سلسله‌ای از فعالیت‌های به‌هم پیوسته و هدفمند باشد که در نمایشگاه تجلی می‌یابند.

او می گوید: نمایشگاه فقط محل فروش کتاب و انجام فعالیتی تجاری نیست و باید جلوه‌گاه یک فعالیت فرهنگی در طول مثلا یک سال باشد. نمایشگاه باید معلوم کند در طول یک سال دستاورد فرهنگ کشور از لحاظ نشر کتاب، توسعه و تبلیغ کتاب‌خوانی در رسانه‌های جمعی، مدارس، موسسات و نهادها و در بین مردم عادی چگونه بوده است. در غیر این صورت، صرف گردآمدن چند ناشر غالباً بزرگ و فروش کتاب به سختی می‌تواند ربطی به این هدف داشته باشد.

او با اشاره به اینکه سیاست‌های فرهنگی تابع سیاست‌های کلی دولت است، بیان کرد: برای تبادلات فرهنگی بین کشورها قاعدتاً لازم است کارهای بنیادینی در جهت حمایت از فرهنگ نوشتن، خواندن و توسعه و رشد نهادهایی در ارتباط با فرهنگ مطالعه‌، صورت گیرد.

بهیان ضمن طرح این نکته که کتاب‌خواندن باید نهادینه شده و این سیاست ضروری است از کودکی در مدارس شروع شود، اضافه کرد: تلقی مردم را از کتاب خواندن باید عوض کرد و برای رسیدن به این هدف سال‌ها باید کار کرد. مسلما رابطه ساده‌ای بین رفاه زندگی مادی و تمایل به فرهنگ وجود دارد. کتاب خواندن و دوست داشتن کتاب نیازمند فرصت و فراغت است و فرصت و فراغت با رفاه مادی رابطه مستقیم دارد. اما سوای این‌ها کتاب خواندن باید به صورت امری درونی در کودکان ما درآید و به اصطلاح ملکه ذهن آنها شود. عشق به کتاب غالبا در همان کودکی شکل می گیرد و علاقه پیدا کردن به کتاب در بزرگسالی معمولا با دشواری همراه است. وقتی این ضرورت‌های اولیه شکل گرفت کتاب خواندن و همراه آن فرهنگ رشد خواهد کرد و تناور خواهد شد و توجه ملل دیگر را هم به خود جلب خواهد کرد. نویسندگان کتاب خواهند نوشت. هنرمندان آثار هنری خواهند آفریند و فرهنگ کشور را به جهان خواهند شناساند. منظورم این است تبادلات فرهنگی بیشتر سطح قضیه است و ابتدا باید کارهای اساسی و زیربنایی صورت گیرد. تبادلات فرهنگی به دنبال آن خواه‌ناخواه شکل خواهد گرفت.

وی افزود: ناشران کشورهای مختلف طبعا به‌‌عنوان ناشر و به قصد فروش کتاب‌های خود در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور پیدا می‌کنند. تاثیر حضور این ناشران در ارتقای روابط فرهنگی بین ایران و دیگر کشورهای جهان می‌تواند ناخودآگاه و غیرمستقیم باشد. به نظر فعالیت در این خصوص برعهده خود دست‌اندرکاران نمایشگاه است که به صورت آگاهانه در ارتقای روابط فرهنگی بکوشند.

بهیان درباره تاثیر نمایشگاه کتاب به عنوان یک رویداد فرهنگی کلان بر حوزه‌های مختلف فرهنگ اضافه کرد: این امر نیاز به بررسی میدانی دارد و باید در مورد آن پژوهش صورت گیرد که تاثیر آن چگونه است. به عبارتی هر فرضیه‌ای در این خصوص در حد همان فرض باقی می‌ماند و برای تایید نیاز به مستنداتی دارد که باید از میدان تحقیق گردآوری شود.

شاپور بهیان در پایان گفت: لازم است مسئولان امور به وضعیت خود نویسندگان و شاعران و مترجمان و هنرمندان توجه کنند و اولویت را به آنها بدهند. این گروه برای آفرینش فرهنگی باید از لحاظ زندگی مادی تامین باشند تا بتوانند کار خود را با فراغ بال و با آسودگی خاطر انجام دهند. ناشران بزرگ، باید اولویت را به خود این گروه بدهند و از لحاظ پرداخت حق‌التالیف به آنها کم نگذارند. در یک موقعیت بهنجار این مولفان و آفرینشگران هستند که در موقعیت بالاتر و تصمیم‌گیرنده هستند و ناشران در موقعیتی ثانوی و صرفا واسطه‌ای بین آنها و عامه خوانندگان. اما در موقعیت بحرانی فعلی اقتصاد، مولفان تا حدی به پرولتاریای بی اجر و مزد تبدیل شده‌اند که با مصائب بیسار اثری را خلق یا ترجمه می‌کنند اما در مقابل چیز چندانی عایدشان نمی‌شود. حمایت مادی، عزت و احترام به آفرینشگران از لوازمات اولیه ارتقا فرهنگ یک کشور است.

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار « آینده خواندنی است»  ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در مصلی امام خمینی‌(ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir برگزار خواهد شد.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ادبیات