«تاریخ مختصر کیوریتوری» رونمایی شد

به گزارش خبرگزاری مهر، آئین رونمایی از کتاب «تاریخ مختصر کیوریتوری» نوشته هانس اولریش ابریست با ترجمه تکین آغداشلو عصر جمعه ۱۵ اردیبهشت توسط نشر نظر برگزار شد.

آغداشلو در این مراسم درباره هانس اولریش اوبریست گفت: او متولد ماه می ۱۹۶۸ زوریخ است و در تاریخ تولد او نوعی براندازی وجود دارد و او آن را ربط می‌دهد به فرهنگ و هنر. او بخشی از تمرکز کارش را بر روی گفت وگو با هنرمندان بین رشته‌ای و کیوریتورها گذاشته است و گفت وگو گر قهاری است.

وی افزود: هانس اولریش اوبریست یک نابغه و آدم بسیار خاصی است. در کتابش نیز ۱۱ گفتگوی او با چهره‌های به نام کیوریتوری منتشر شده است. او تلاش کرده با گفتگو با کیوریتورها به تعریف دقیقی درباره کیوریتوری دست یابد. بیشتر کسانی که او با آنها گفت وگو کرده، کسانی بوده‌اند که بنیان یک موزه و گالری مهم را گذاشته‌اند.

تکین آغداشلو درادامه با اشاره به اتفاقاتی که در ماه‌های گذشته در ایران رقم خورد گفت: این رویدادها موجب شد بیش از گذشته ما با بحث‌هایی مواجه شویم همچون در شرایط کنونی هنر چه اهمیتی دارد؟ و یا نحوه مواجه ما با این مسائل چگونه باید باشد. من پاسخ بسیاری از پرسش‌هایم با ترجمه این کتاب یافتم.

وی افزود: کیوریت کردن تنها مختص به فضای نمایشگاهی نیست بلکه امروزه با پیشرفت تکنولوژی عرصه فعالیت یک کیوریتور گسترش پیدا کرده و حتی یک مجله را نیز می‌توان کیوریت کرد. امروزه کیوریتورها مرزهای کشورها را با سفر نمایشگاه‌ها تغییر می‌دهند. هر نمایشگاه می‌تواند موجب تغییر شود.

آغداشلو گفت: امروزه در دنیای هنر، کیوریتوری یک حرفه مستقل و تعریف شده است، اما در آغاز در اواسط قرن بیستم وظایف آن بر حسب نیاز توسط دیگر مشاغل دست اندرکاران هنر مانند مدیران موزه‌ها، فروشندگانن آثار هنری، منتقدان هنری و غیره بر عهده گرفته می‌شد. وظایفی که براساس گفته هرالد زیمان، کیوریتور برجسسته سویسی فهرست بلند بالایی چون سرپرست، مقدمه نویس، کتابدار، مدیر و حسابدار، انیماتور، نیکدار و … را شامل می‌شود. البته درباره وظایف و اختیارات یک کیوریتور همچنان شاهد نظریات گوناگونی هستیم، اما در مورد نیاز و اهمیت آن در ساز و کار هنر معاصر تردیدی وجود ندارد.

وی در ادامه گفت: اوبریست درباره کیوریتوری می‌گوید کیوریتوری، در بنیادی‌ترین شکلش، صرفاً درباره متصل کردن فرهنگ‌ها و نزدیک کردن اجزای آن به یکدیگر است. کار کیوریتور پیوند زدن است. می‌توان آن را به صورت تلاشی برای گرده افشانی فرهنگ توصیف کرد، یا یک نوع نقشه نگاری که مسیرهای جدیدی را درون یک شهر، یک مردم و یا یک جهان می‌گشاید.

مترجم کتاب «تاریخ مختصر کیوریتوری» افزود: هیچیک از ترجمه‌هایی که تاکنون از واژه کیوریتور به زبان فارسی پیشنهاد شده دربرگیرنده مفهوم کامل این واژه نیست. امروزه کیوریتوری مفهومی فراتر از این واژه‌ها دارد. من هم در ترجمه از انتخاب کلمه معادل برای این واژه صرف نظر کردم. متن اصلی کتاب بدون عکس بود اما من برای قابل فهم تر شدن کتاب برای مخاطب فارسی زبان ۱۵۰ تصویر به متن کتاب اضافه کردم.

تکین آغداشلو در بخش پایانی سخنانش از هانس اولریش اوبریست به خاطر اعتمادش برای ترجمه کتاب و محمود رضا بهمن پور مدیر نشر نظر و مسیح آذرخش تشکر کرد.

در ابتدای این مراسم پیام تصویری " هانس اولریش اوبریست " به مناسبت ترجمه کتابش به فارسی پخش شد.
هانس اولریش اوبریست در این پیام ضمن تشکر از مترجم و ناشر درباره تاریخچه کتابش عنوان کرد: " من در اوایل دهه ۹۰ میلادی، بر پایه تحقیقات و مطالعات طولانی ام که بیشتر در حین مسافرت‌های شبانه ام با قطار، برای بازدید از استودیوی هنرمندان مختلف در اروپا انجام می‌دادم، شروع کردم به کیوریتوری نمایشگاه‌ها و اولین نمایشگاه را با عنوان آشپزخانه در سال ۱۹۹۱ برگزار کردم."

او در بخش دیگر پیامش با اشاره به ملاقات‌ها و گفت وگوهایش با پیشگامان کیوریتوری گفت: من در ضمن این گفت وگو به خلأ تاریخ مدون کیوریتوری پی بردم. از این رو با توجه به این خلأ و بخش‌های فراموش شده این تاریخ تصمیم گرفتم تا گفت وگوهایی در این زمینه انجام دهم.

ابریست پس از ملاقات با سردبیر مجله آرتفوروم، جک بانکووسکی به عنوان عضو هئیت تحریریه مشغول به کار شد و به همین واسطه با کیوریتورها مشغول به گفت وگو شد و گفت وگوهایی با والتر هاپس، پانتوس هولتن، هرالد زیمان، لوسی لیپارد انجام داد و پس از آن تصمیم گرفت که این گفت وگوها را به صورت کتاب منتشر کند.
این کیوریتور از لوسی لیپارد به عنوان یکی از شخصیت‌های تأثیر گذار زندگی اش یاد کرد و گفت: نمایشگاه‌های اولیه کارت پستال او که دستورالعمل‌هایی برای اجرای آثار در آن کارت‌ها آمده بود، منبع الهام من برای پروژه نمایشگاه بعدی ام شد و تاکنون در ۱۶۹ شهر برگزار شده. در این پروژه من نمایشگاه‌هایی بر اساس دستورالعمل‌ها و نحوه اجراها و نحوه اجراها و راهنماهای ساخت آثار برگزار کردم.

او افزود: این نمایشگاه‌ها را با کریستین بولتانسکی و برتراند آغاز کردم. این ایده عمیقاً الهام گرفته از لوسی لیپارد بود که با هنرمندانی همچون آلیسون نولز، یوکو اونو که مرتبط بودند با فلوکستین و هنرمندان مفهومی مثل لارنس وینر، فیلیکس گونزالس تورس. این هنرمندان به طور جدی با دستورالعمل کار می‌کردند.

اوبریست در ادامه از تاثیرپذیریش از ادوارد گلیسان نویسنده و شاعر و همکاری‌هایش گفت و ادامه داد: البته به تازگی کتابی از تمام گفت وگوهای من با گلیسان منتشر شده است. به باور گلیسان ما در جهانی همگن و یکدست زیست می‌کنیم و این نیروهای همگن کننده نه تنها ما را به سمت انقراض و یک فاجعه محیط زیستی پیش می‌برند، بلکه باعث از بین رفتن چیزهایی دیگری مثل زبان‌ها می‌شوند و باید در برابر این شکل همگن کننده جهانی مقاومت کرد.

این کیوریتور افزود: به باور گلیسان ما شاهد واکنش‌های متقابل با این نیروهای همگن کننده جهانی سازی خواهیم بود که به صورت شکل‌های جدیدی از امتناع از گفتمان، شکل‌های جدیدی از ملی گرایی و بومی گرایی خواهد بود و باید در برابر آنها بایستیم تا بتوانیم نوعی از گفتمان جهانی را بیابیم که به طریقی به تفاوت‌ها احترام بگذارد و حتی بیشتر از آن بتواند باعث توانمند شدن تفاوت‌ها شود و او اسم این را موندیالیته گذاشت. در واقع می‌شود گفت انجامش بده به نوعی اعمال و به کار بردن ایده‌های گیلانی و شاید ادغام آن با لوسی لیپارد است.

او ادامه داد: هر وقت نمایشگاه انجامش بده را در شهری برگزار کردیم ما با جامعه هنری آن شهر همفکری کردیم و هنرمندان محلی که در دستورالعمل‌ها کار کردند را در این پروژه سهیم کردیم و دستورالعمل‌های آن را به آرشیو پروژه اضافه کردیم. البته ما از طریق لوسی لیپارد به ست سیلاب می رسیم. گفت وگوی من با سیلاب بیشتر متمرکز روی یک نوع انگاشت گسترش یافته از نمایشگاه است. همچنین یک نمایشگاه می‌تواند در قالب یک نشریه ارائه شود.

او در بخش پایانی سخنانش گفت: امیدوارم کتاب بتواند جعبه ابزاری مفیدی باشد. در پس گفتار کتاب، دنیل برنبام نقل قولی می‌آورد از ادوین پانووسکی که به این ایده اشاره می‌کند که آینده را می‌توان از تکه‌های گذشته آفرید و ساخت. امیدوارم این گفت وگوها مثل جعبه ابزاری برای خلق نمایشگاه‌ها در قرن بیست ویکم مورد استفاده قرار بگیرند، همچنین به نحوی به داشتن یک حافظه پویا و نیرومند کمک کنند به قول اریک هابزباوم ما نیازمند یک اعتراض علیه فراموشی هستیم.

در ادامه محمود رضا بهمن پور مدیر نشر نظر با اشاره به ماجرای کیوریتوری در سه دهه اخیر گفت: کیوریتوری در سه دهه اخیر در ایران توسعه یافته است. در ایران پس از دوران مشروطه شاهد کیوریت نمایشگاه‌های متعددی بوده‌ایم. از کیوریتورهای مهم پیش از انقلاب می‌توانیم به آیدین آغداشلو، غلامحسین نامی، روئین پاکباز، شیروانلو و کامران دیبا اشاره کنیم.

او افزود: علیرضا سمیع آذر نیز پس از انقلاب با دوره مدیریت هفت ساله‌اش در موزه هنرهای معاصر سهم بسزایی در شکل گیری و توسعه هنر تجسمی داشته‌اند. در دوره پهلوی اول دانشگاه تهران، تأسیس نخستین گالری‌ها و بعدها راه اندازی موزه هنرهای معاصر در توسعه و پیشرفت هنرهای معاصر سهم داشتند.

بهمن پور ادامه داد: در حوزه هنر همواره با بحران روبرو بوده‌ایم و بسیاری انتظار دارند باید هنرمندان و روشنفکران مشکلات را حل کنند. باید قبول کرد که توانایی هنرمندان محدود است.

او با بیان این مطلب که کیوریتور چریکی بدون اسلحه است، گفت: یک کیوریتور باید بتواند در شرایط سخت با روش‌های خاص خودش برپایی یک نمایشگاه را مدیریت کند. در شرایط فعلی که ما نیز درگیر بحران‌های متعددی هستیم یک کیوریتور باید بازتاب تلاش‌های هنرمندان را با وجود تمام محدودیت‌ها به نمایش بگذارد. ما در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که بیش از گذشته مسائل زنان و مسائل زیست محیطی پتانسیل این را دارند که مورد توجه کیوریتورها قرار گیرند.

در ادامه مریم مجد، پژوهشگر هنر و گالری دار با اشاره به کتاب "تاریخ مختصر کیوریتوری هانس اولریش اوبریست" گفت: این کتاب یکی از متون درجه یک این رشته است و بی شک مطالب این کتاب برای بسیاری راهگشا و آموزنده خواهد بود. خود من همواره کتاب‌ها و مقالاتی که ترجمه کرده‌ام از سر نیاز بوده است و بی شک ترجمه این کتاب نیز بنا به ضرورت و نیاز جامعه هنری ایران ترجمه شده است.

او افزود: کتاب "تاریخ مختصر کیوریتوری هانس اولریش اوبریست" برای نخستین بار در سال ۲۰۰۸ منتشر شد و در سال ۲۰۱۸ ویراست جدید کتاب منتشر شد و تکین آغداشلو نیز متنی که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده است را به فارسی برگردانده است.

مجد با اشاره به کمبود منابع در حوزه کیوریتوری در ایران گفت: با وجود کمبود منابع در تمام این سال‌ها ما با برپایی نمایشگاه‌های مختلف مشق کرده‌ایم و با آزمون خطا تجربه اندوخته‌ایم.

او با اشاره به این مطلب که همواره در هنر معاصر با دو مقوله کیوریتور و منتقد هنری مواجه می‌شویم گفت: بخشی از این بحث‌ها نشانی از این است که تعداد منتقدان و کیوریتورهای ما کم است و با وجود تنوع و گوناگونی عرصه فعالیت هنرمندان تجسمی نمی‌تواند نیاز جامعه را پاسخگو باشند.

مدیر گالری اثر ادامه داد: وقتی به موضوعی از منظرهای مختلفی نگاه شود، شاهد شکل گیری گفتمان می‌شویم و گفتمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بخشی از وظیفه یک کیوریتور ثبت و آرشیو کردن اطلاعات و دسته بندی از منظر تصویری و تولید محتوا به شکل‌های مختلف است.

او افزود: در ایران، ما موزه و گالری داریم اما این وسط کمتر به نقش کیوریتورها توجه شده است‌. کیوریتورها نقش واسطه را بازی می‌کنند و ضمن معرفی اثر با خوانشی که از آن اثر ارائه می‌کنند موجی می‌شوند تا گفت وگو در جامعه شکل بگیرد.

مجد ادامه داد: یک کیوریتور باید مطالعات وسیعی داشته باشد و با جامعه بی واسطه در ارتباط باشد. وقتی چنین کسانی در حوزه فرهنگ و هنر فعالیت کنند موجب می‌شوند که خوانش درستی از اثر هنری در جامعه شکل بگیرد و فرصت بحث و گفت وگو در جامعه ایجاد شود.

این کیوریتور در ادامه با اشاره به بازار هنری که در کشورهای خاورمیانه از جمله امارات در دهه اخیر شکل گرفته گفت: دولت این کشورها در این زمینه سرمایه گذاری کرده و این کشورها با جهان ارتباط دارند اما ما در ایران ارتباط مان با جهان بسته است.

او افزود: هنوز بسیاری از هنرمندان نگاه درستی نسبت به کیوریتور و گالری دار ندارند و ضرورت این وجود دارد این نگاه‌ها تغییر کند.

در ادامه یاشار صمیمی مفخم گفت: اصولاً به عنوان یک کیوریتور دوست ندارم درباره مفهوم کیوریتوری صحبت کنم و معتقدم این مفهوم را باید در قالب اثر هنری که کیوریت کرده‌ایم، نشان بدهیم.

او افزود: انتخاب تکین آغداشلو، مهم و با ارزش است و"تاریخ مختصر کیوریتوری هانس اولریش اوبریست" کتاب مهمی است که باید خوانده شود. این کتاب از جمله کتاب‌های کلاسیکی است که تاکنون درباره کیوریتوری نوشته شده است. ترجمه این کتاب اتفاق خوبی در عرصه هنر است.

در بخش پایانی این مراسم آیدین آغداشلو، چهره شناخته شده هنر ایران در سخنانی بسیار کوتاه گفت: کیوریتوری در جهان تاریخ طولانی دارد و قدیمی ترین کیوریتور به دوران رم باستان باز می‌گردد که اتفاقاً نخستین کیوریتور به دلیل جسارت و صراحت بیانش سرنوشت دردناکی هم داشته است. اما ادامه این حرفه یا فن هنری دلپذیر بوده است.

او افزود: کیوریتوری در قرن ۱۵ میلادی توسط خانواده مدیچی ادامه پیدا کرده و خانواده‌های تأثیرگذاری در این رشته فعالیت کرده‌اند. در ایران نیز کیوریتوری تاریخ مفصل و طولانی دارد که متأسفانه این تاریخ به رشته تحریر در نیامده است.

آیدین آغداشلو ادامه داد: تجربه ثابت کرده فعالیت فرهنگی و هنری در زیست خانواده‌ها و سرنوشت فرزندان خانواده تأثیر بسزایی می‌گذارد و من خوشحالم که امروز تکین آغداشلو که درخانواده ای فرهنگی و هنری بالیده یکی از کتاب‌های مهم کیوریتوری ترجمه کرده است و من با خواندن این کتاب لذت بردم و آموختم.

او در بخش انتهایی سخنانش گفت: من به خودم افتخار می‌کنم که ماندم تا این روز را بببینم و در این مراسم حضور داشته باشم.

در بخش پایانی این مراسم تکین آغداشلو کتابش را برای حاضران امضا کرد.