«جزیره‌فروشی» در اقتصاد جزیره‌ای

• ناشنیدن و نادیدن این هشدار و بستن دهان گوینده البته ذره ای از نگرانی آن نمی کاهد؛ بلکه دست کم دو پرسش ناگزیر را در پی دارد؛ یکی آنکه گیریم تعهدات صندوق های بازنشستگی با جزیره فروشی تامین شود؛ اما ناترازی و کسری های بزرگ و فزاینده در بودجه عمومی دولت برای پرداخت حقوق و مزایای کارکنان که سالانه از هزارو ۳۰۰ هزار میلیارد تومان بالاتر رفته و تعهدات دولت به بانک ها و پیمانکاران و نیروگاه های تولید برق و... و نیز ناترازی بزرگ بانک های دولتی را با کدام فروش تامین می کنید؟ و دوم اینکه واگذاری شتاب زده دارایی های دولت (در بورس و خارج از آن) در دو دهه گذشته که در سال های اخیر به اوج خود رسیده و نیز فروش اموال و دارایی های دولت با نام «مولدسازی دارایی ها) چه مناسبتی با جزیره فروشی دارد؟
  
• جزیره فروشی سرنوشت محتوم و ناگریز «اقتصادهای جزیره ای شده» و در حال کوچک شدن دنیای امروز است که یونان نه اولین آن بوده و نه آخرین آنها. جهانی شدن به مثابه یکپارچگی، ادغام، پیوستگی و فشردگی ویژگی مهم دنیای امروز است که بیش و پیش از هر زمینه ای در پیوستگی اقتصادی و توانایی کشورها برای توسعه مبادلات مالی و تجاری، جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی، جذب فناوری، جذب گردشگر، جذب سرمایه انسانی و به ویژه سرمایه خلاق و تنوع بخشی به ترکیب سبد کالاها و خدمات و شرکای تجاری شناخته می شود. به زبان رساتر در دنیای امروز به هر اندازه که سهم کشورها در تولید و مبادلات اقتصادی و مالی بزرگ تر می شود، اهمیت و بازیگری آنها در مناسبات اقتصادی و سیاسی و بلکه امنیتی جهان بیشتر می شود و کلید این ارتقا در بهبود حکمرانی و دستیابی به فرصت های انباشت مالی و انسانی و رشد اقتصادی بالاتر است.
  
• دنیای امروز دنیای رقابت همکارانه برای سهم بری بیشتر از فرصت های مالی و فناوری جهانی است و قابلیت و توانمندی کشورها در دو دهه اخیر، خود را در بهره مندی از فرصت های جهانی شدن برای نرخ های بالای رشد اقتصادی نشان داده است؛ اما در دنیای جهانی شده و یکپارچه، جزیره ای شدن و در پیله خود ماندن گونه ای از هنرمندی است. در دوران نرخ های رشد اقتصادی ۶-۱۰ درصدی و بالاتر از آن در بسیاری از کشورهای شرق و جنوب آسیا، آمریکای لاتین، خاورمیانه و آفریقا که به معجزه های رشد شهرت یافته اند، حدود ۵۰ سال درجازدن با نرخ رشد اقتصادی حدود ۱.۵ درصدی (کمتر از نرخ متوسط رشد جمعیت) و رشد اقتصادی نزدیک به صفر در یک دهه معجزه وارونه اقتصاد ایران است. در نیم قرن اخیر تولید ناخالص داخلی جهان تقریبا ۱۰ برابر و تجارت جهانی حدود چهار برابر شده است؛ اما سهم ایران از تولید ناخالص داخلی جهان به حدود یک سوم و سهم آن از تجارت جهانی به حدود یک چهارم کاهش یافته و درست در دوره ای که جمعیت فقیر جهان به کمتر از نصف و سهم آن از جمعیت جهانی به یک پنجم کاهش یافته، جمعیت فقیر ایران به حدود یک سوم جمعیت رسیده است! در این سال ها با حدود دو هزار میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی در جهان، سهم ایران نزدیک به صفر بوده؛ بلکه در فرار سرمایه مالی و سرمایه انسانی رتبه برتر منطقه را از آن خود کرده است.
  
• در طول همین نیم قرن مدنظر، سهم ایران از تولید جهانی نفت خام به عنوان مهم ترین محصول صادراتی و برگ برنده بازی در اقتصاد جهانی از حدود ۱۲ درصد به سه درصد یعنی یک چهارم کاهش یافته است. جایگاه ایران در میان ۱۴۰ کشور دنیا از نظر رقابت پذیری اقتصادی، صد بوده و بالاخره در شاخص آزادی اقتصادی در رتبه ۲۱ از ۲۲ کشور منطقه و رتبه ۱۶۸ از ۱۷۸ کشور دنیا قرار گرفته و یکی از ۱۰ کشور با پایین ترین درجه آزادی اقتصادی در کنار لیبی، سودان و ونزوئلاست. در سال هایی که درآمد ترکیه از گردشگری به حدود ۶۰ میلیارد دلار و امارات به حدود ۳۰ میلیارد دلار نزدیک می شود، سهم ایران با برخورداری از ظرفیت های کم نظیر تاریخی و فرهنگی به زحمت به سه میلیارد دلار می رسد.
  
• بازگویی این ارقام و بازبینی جایگاه ایران از رتبه بندی های اقتصادی و تجاری و مالی جهان به روشنی مفهوم «جزیره ای شدن»، کوچک شدن و کم اهمیت شدن و کم رنگ شدن تدریجی بازیگری ایران در اقتصاد منطقه ای و جهانی را نشان می دهد. اقتصاد جزیره در بستگی و تکینگی روزبه روز کوچک تر و نحیف تر و قدرت شهروندان ساکن در آن هم در مقایسه با گذشته و هم مقایسه با سایر کشورها کمتر و کمتر می شود. همه سخن این نوشته به زبان کوتاه این است: برای آینده ایران دو راه بیشتر وجود ندارد:- اصلاحات بنیادین در نظام حکمرانی برای پیوستگی و بازیگری فعال در اقتصاد جهانی و دستیابی به رشد اقتصاد دو رقمی در دورانی بلندمدت و پیشگیری از تشدید و تعمیق بحران ها- کوچک شدن و بی اهمیت شدن روزافزون با تداوم «اقتصاد رانتی در جزیره» و سرنوشت ناگزیر «جزیره فروشی».
  
  
  
  

بیشتر بخوانید:

• انتقاد روزنامه اصلاح‌طلب به «برکناری پادام» / مدیران را سر دو راهی قرار داده‌اید