روایتی از زندگی یک معلم پرتلاش کرمانشاهی

خبرگزاری مهر -گروه استان‌ها- سمیه نوری: بسیاری عقیده دارند که معلمی به لحاظ ارزش روشنگری کاری خدایی به شمار می‌رود و قرآن کتاب روشنگری و سعادت بشر است. همانگونه که در بدو آموزش هر انسان نخستین رهنمود معلم به نوآموزان امر به "خواندن" است نزول نخستین کلام الهی بر پیامبر اکرم (ص) همین امر بود.«اقرإ باسم ربک الذی خلق خلق الانسان من علق اقرء و ربک الاکرم الذی علم بالقلم علم الانسان ما لم یعلم». در این سوره صفت «تعلیم» برای خداوند متعال آمده یعنی همان کاری که معلمان بدان مشغول هستند.

در جامعه انسانی اساسی‌ترین فعالیت یعنی تعلیم و تربیت به دوش معلم است. هرچندکار معلمی به هرگونه تلاشی که برای هدایت تکامل و تعلیم و آموزش انسان صورت می‌گیرد اطلاق می‌شود و براساس همین تعریف پیامبران معلم بشر خوانده می‌شوند و به تناسب پدر و مادر و دیگر اعضای خانواده نسبت به کوچک ترها نقش معلم را دارند اما در نام گذاری طبقات مختلفی که وظیفه تعلیم و تربیت را بر عهده گرفته‌اند اصطلاحاً تنها به یک طبقه «معلم» می‌گویند یعنی همان کسانی که رسالت آموزش و پرورش فرزندان ما را از دوره کودکی و تحصیلات ابتدایی تا دوره جوانی و تحصیلات عالی بر عهده می‌گیرند. در جامعه اسلامی ما این وظیفه مهم بر عهده انسان‌های شریف، قانع و وظیفه شناسی است که از سر تعهد و دلسوزی به ساخت و شکل دهی استعدادهای مؤمن و کاردان مشغول هستند و مردم ما نیز از آنجا که به نقش این طبقه فرهیخته آگاه بوده و همیشه از کارشان به ویژه در روز مشخصی به نام "روز معلم" تقدیر و تشکر دارند.

معلمان در هر مکتب و جریان فکری یکی از ارکان جدی تحقق آرمان‌های جامعه بوده و با وجود نقش و جایگاه والای معلم در فرآیند رشد و تعالی جوامع لازم می‌دانیم که به تبیین و آگاهی بخشی این جایگاه پرداخته شود به همین منظوربا معرفی بانو ندا خداداده معلم نمونه استان کرمانشاه و منتخب کشور با ۱۹ سال سابقه تدریس در آمورش و پرورش استان کرمانشاه در منطقه بیستون استان کرمانشاه در مقطع متوسطه اول و دارنده مدرک دکترای مدیریت آموزشی، کارشناسی ارشد در ۲ رشته تکنولوژی و زیست شناسی با این معلم پرتلاش به گفتگو پرداختیم.

از چه زمانی احساس کردید آموزش نیازمند تحول است و برای آن اقدام کردید؟

بسیاری از معلمان و همکاران در آموزش و پرورش می‌پندارند که با ورود به شغل دبیری دیگر به یادگیری بیشتر نیاز ندارند در حالی که من در مسیر خود تا به امروز تلاش کردم علاوه بر ادامه تحصیل در رشته ارشد در تمام جشنواره‌های مرتبط شرکت کنم و تاکنون ۲۵ مقاله علمی و پژوهشی که برخی از آنها در سطح بین المللی به چاپ رسیده، داشته‌ام.

در همین راستا هر جا که احساس نیاز نسبت به یادگیری بیشتر داشتم حضور پیدا کردم در صورتی که حتی در جشنواره‌ها مقامی کسب نکردم اما حضور در جمع برترین‌ها و استفاده از تجربیات آنها را برای خود آموزنده دیدم و به طور کلی معتقدم که مدرسه تنها مکانی برای آموزش دانش آموزان نبوده بلکه مدرسه یک سازمان یاد گیرنده بوده که تمامی افراد آن باید در این سازمان یاد بگیرند.

خلاقیت در هر زمینه کاری و شغلی می‌تواند مقوله‌ای جذاب باشد که نظر مخاطب را جلب می‌کند و امروز نیز با توجه به اینکه مخاطبان ما در مدرسه یعنی دانش آموزان به لحاظ مختلفی فرق کرده اند و زمانی که متوجه تغییر مخاطبان خود به عنوان یادگیرنده شدم، احساس کردم باید به روش‌های خلاقانه، نوین، کارگروهی و دانش محوری متوسل شویم. چرا که نیاز امروز جامعه در فضای آموزشی برای پیشرفت و بالا بردن سطح یادگیری دانش آموزان استفاده از روش‌های خلاقانه و نوین است.

به دلیل اینکه رشته تجربی موقعیت مناسبی برای ارائه روش‌های نوین در آمورش را ایجاد می‌کرد روش آموزش و ارزیابی جدید و نوینی را پیاده سازی کردم. همچنین درگیری با دوران کرونا و پسا کرونا به ما یاد داد که تنها مهارت یاد دادن کافی نیست و باید مهارت تولید محتوا، ساخت نرم افزار، دست سازه‌های آموزشی و… را نیاز داشته تا دانش آموز بهتر مطالب را درک کند.

در راستای پیاده‌سازی تحقق سند تحول بنیادین چگونه عمل کردید؟

در سند تحول بنیادین تمام ساحت‌های ۶ گانه مورد تاکید و توجه قرار گرفته و با دستوالعمل‌هایی پیاده سازی آن مورد تاکید قرار گرفته شده است اما باید گفت که پیش از این سند، معلمان به طور خودجوش در این مسیر گام نهادند و می‌توان گفت این سند با ساماندهی بیشتر پیاده سازی ساحت‌ها را مورد تاکید قرار داده است.

معلم باید از همان ابتدا که وارد کلاس می‌شود درک کند که دانش آموز در کدام نقطه و بعد اجتماعی و روحی قرار دارد و از همان نقطه دانش آموز را کمک کند و برقراری ارتباط با دانش آموز و استفاده از روش‌های خلاقانه و نوین یکی از مهمترین نکات مورد تاکید در سند تحول بنیادین است که به همین دلیل اگرچه برخی از دروس با آموزش و مطلب مربوط به ابعاد تربیتی ارتباطی ندارد اما معلم باید بکوشد که در کنار درس به صورت مستقیم و غیر مستقیم به عنوان یک راهنما به دانش آموز کمک کند.

آیا تعریف معلم خوب امروز با دیروز فرق کرده؟

شاید در نگاه اول هزاران تعریف از یک معلم خوب به ذهن خطور کند اما طبق آخرین تعریف یونسکو یک معلم خوب باید دارای شایستگی‌های علمی، عمومی، اخلاقی و شغلی باشد اما از نظر من معلم خوب در درجه اول باید عشق به تدریس داشته و با وجود مشکلات زندگی شخصی و… هرروز با عشق تدریس کند.

از آنجا که دانش آموزان امروز با دانش آموزان گذشته فرق کرده‌اند برای تدریس و برقراری ارتباطی پایدار و نتیجه بخش نیازمند زبان و ادبیات مشترک هستیم و این تغییر در نسل و دانش آموزان هر دوره است که باعث می‌شوند معلم نیز تغییر کنند و در واقع نسل امروز با تغییرات پیش آمده تعیین می‌کند که یک معلم خوب چه شاخصه‌هایی داشته باشد.

با توجه به انتخاب مجدد شما به عنوان معلم نمونه، قدری درباره معیار و شیوه این انتخاب بگویید؟

امسال نیز مانند سال‌های گذشته برای انتخاب معلم نمونه شاخصه‌هایی را تعیین کردند که این شاخصه‌ها شامل فعالیت‌های پژوهشی معلم طی یکسال گذشته، فعالیت‌های فن آورانه و ایثار و فداکاری بود اما من شاخصه‌های دیگری از جمله ارائه رساله دکترا و انتشار مقالات علمی و پژوهشی به چاپ رسیده در فصل نامه‌ها و ساخت کلیپ‌های آموزشی داشتم و همچنین امسال برای اولین بار در ارزیابی معلمان از دانش آموزان نظر سنجی شد.

از مصائب تدریس در ایام کرونا بگویید

با توجه به اینکه بیماری کرونا یک دفعه و بدون اینکه آمادگی برخی شرایط احتمالی را داشته باشیم وارد کشور شد آموزش در بستر فضای مجازی برای اولین بار به صورت سراسری دنبال شد و متأسفانه به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌های لازم به ویژه در زمینه ارائه آموزش در فضای مجازی با مشکلاتی هم در زمینه آموزش و هم در زمینه پیام رسان شاد داشتیم و راه‌اندازی این پیام رسان به صورت مؤثر و کاربردی زمان بر بود و باعث شده بود که برای تولید محتوا تا نیمه‌های شب بیدار باشیم و مطالب را برای روز آینده آماده کنیم.

اما در این زمان با توجه به اینکه هم خودم و هم همسر دبیر بودیم و دخترم محصل بود در یک تایم از روز همگی درگیر آموزش بودیم و سعی می‌کردیم فضا سازی به گونه‌ای باشد که آموزش برای هیچیک از ما مختل نشود و حتی اتاق من برای دانش آموزان با وجود تخته سیاه و وسایل آموزشی طوری بود که بیشتر به کلاس درس شده بود.

با توجه به کمبودها آموزشی، نظام آموزش و پرورش نیازمند چه اصلاحاتی است؟

اگرچه مطالب و محتوای درسی رو به بهبود و در مسیر تقویت قرار گرفته اما کمبود ساعت تدریس برای برخی از دروس مهم‌تر باعث کاهش کیفیت و عقب ماندگی در مطالب درسی می‌شود همچنین نبود امکانات و نبود عدالت امکانات در برخی مدارس سبب شده که معلمان در آموزش با دست خالی تدریس کند و در نهایت اجرای ناقص طرح رتبه بندی معلمان است که در این بین باعث بی عدالتی در بین این قشر است و این امر شأن معلمان زیر سوال می‌برد.

استعداد دانش آموزان روستایی و مناطق محروم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در جامعه امروز انگیزه و روحیه بخشی به دانش آموزان مهمترین مسئله کمک کننده بوده و اتفاقاً به نظر من استعداد دانش آموزان مناطق محروم با وجود مشکلات بسیار بالا است اما این استعدادها باید توسط معلم شکوفا شود و آن معلم آنقدر آینده را برای دانش آموز زیبا ترسیم کند که دانش آموز انگیزه لازم برای رسیدن به اهداف و آینده را به دست آورد و باعث شکوفایی استعدادهای او شود.

مشوق شما در مسیر پیشرفت آموزش و تدریس که بود؟

موفقیت برای یک انسان به تنهایی رقم نمی‌خورد بلکه گروهی به عنوان پشتیبان او را حمایت کرده و در درجه اول خانواده به ویژه مادرم اصلی‌ترین مشوق‌هایی بودند که مرا در این مسیر قرار داد و در ادامه همسر و فرزندم در طول این مسیر با تمام مشکلات و سختی‌ها کنار من بودند و به من امید و انگیزه دادند و در نهایت از تمام افرادی که در این راستا برای موفقیت و ایستادن من در این جایگاه به ویژه اساتید دانشگاهی که در دوران سخت زندگی و نوشتن پژوهش‌ها مرا کمک کردند تشکر می‌کنم.

خاطره‌ای از دوران تدریس خود بگویید:

سال‌های نخست خدمت من در یک روستایی در منطقه به نام سنقر آباد بود که در این منطقه هنوز گازرسانی صورت نگرفته بود و در یکی از این روزها که قرار بود از دانش آموزان امتحان بگیرم صبح آن روز خیلی با عجله وارد کلاس شدم که امتحان را آغاز کنم، در حال توزیع برگه‌های امتحانی بین دانش آموزان بودم که با جیغ آنها رو به رو شدم. در همین زمان متوجه آتش گرفتن بخاری شدم، بال فاصله در همان لحظات نخست یکی یکی از کلاس خارج کردم. بدنبال آن به سختی با کمک کادر مدرسه توانستیم آتش را خاموش کنیم. البته ناگفته نماند که بعد از تمام شدن ماجرا دانش آموزان کلاس برای عذر خواهی آمدند و اعتراف کردند آتش سوزی آن روز کار آنها بود و با این شیطنت می‌خواستند امتحان را لغو کنند!.