بحران جهانی آب؛ بلای جان پرندگان مهاجر و زیستگاه‌هایشان

یک پرنده‌شناس ضمن تشریح وضعیت پرندگان مهاجر در ایران آب را دلیل حیات آن‌ها دانست و گفت: در صورت نبود آب در درجه اول زیستگاه‌ها و در درجه دوم خود پرندگان هم از بین می‌روند.

به گزارش ایسنا، روز جهانی پرندگان مهاجر (World Migratory Bird Day) یک کمپین برای افزایش آگاهی و تاکید جهت حفاظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه آن‎‌ها است. هرساله دومین شنبه از ماه‌های می (اردیهشت‌ماه) و اکتبر (مهرماه) به عنوان روز جهانی پرندگان مهاجر شناخته می‌شود. امسال ۲۳ اردیبهشت‌ماه روز جهانی پرندگان مهاجر زمستانی است که شعار «آب؛ حافظ حیات پرندگان» برای آن انتخاب شده است.

علیرضا هاشمی در گفت وگو با ایسنا، درباره این روز اظهار کرد: در سال ۱۹۹۶، روز پرندگان مهاجر تنها در قاره آمریکا گرامی داشته شد اما در سال ۲۰۰۶ این روز، جهانی شد. دو مجموعه شامل کنوانسیون حفاظت از گونه‌های مهاجر وحشی (CMS) و تفاهم‌نامه حفاظت از کریدور مهاجرتی اوراسیا- آفریقا (AEWA) از این روز برای جهانی شدن حمایت کردند و اقداماتی در این زمینه انجام دادند. این روز به علت حفاظت از پرندگان مهاجر تشکیل شد، به‌طوری‌که این دو مجموعه نیز دو مورد از بزرگ‌ترین و قوی‌ترین معاهدات درمورد حفاظت از پرندگان مهاجر در جهان هستند.

وی درباره علت ایجاد این دو معاهده بزرگ گفت: به علت جابه‌جایی پرندگان از هر کشوری به کشور دیگر، به مرور زمان جامعه جهانی متوجه این موضوع شد که ما نمی‌توانیم تنها با سرمایه‌گذاری و حفاظت از گونه‌های یک کشور، آن‌ها را حفظ کنیم چراکه پرندگان مهاجر از چندین کشور می‌گذرند و اگر دیگر کشورها این حفاظت را انجام ندهند، کل هزینه و انرژی‌شان محکوم به شکست خواهد شد چون پرندگان از بین می‌روند. بدین جهت بود که معاهدات جهانی ایجاد شد تا تمامی کشورهای مسیر مهاجرتی پرندگان این اقدامات را انجام دهند.

هاشمی تاکید کرد: یکی دیگر از دلایل گرامیداشت روز جهانی پرندگان مهاجر این بود که با افراد عادی جامعه راحت‌تر ارتباط برقرار و خیلی ساده‌تر این‌گونه مسائل را بیان کنیم چراکه ما نمی‌توانیم معادلات و تحقیقات خیلی پیچیده حفاظتی و مهاجرتی پرندگان را به‌صورت علمی و با یک درک ساده و همه‌فهم بیان کنیم. نامگذاری برخی روزها مانند روز جهانی پرندگان مهاجر می‌تواند این کار را برای ما انجام دهد.

ایران چندگونه پرنده مهاجر دارد؟

وی درباره انواع گونه‌های مهاجر در ایران توضیح داد: گونه‌های «مهاجر زمستانه» در فصل زمستان وارد ایران می‌شوند و از سرمای عرض‌های شمالی فرار و به عرض‌های پایین‌تر مهاجرت می‌کنند. این گونه‌ها غالبا پرندگان آبزی و کنارآبزی مانند اردک، غاز و ... هستند.

هاشمی با اشاره به اینکه مهم‌تر از گونه‌های مهاجر زمستانه، «مهاجر تابستانه» هستند، افزود: این گونه‌ها با فرار از گرمای شدید عرض‌های جنوبی‌تر مانند آفریقا فرار می‌کنند و به ایران می‌آیند. آن‌ها غالبا در ایران زادآوری می‌کنند و اکنون در کشورمان حضور دارند.

وی درباره دسته سوم گونه‌های مهاجر گفت: این دسته «مهاجر عبوری» هستند و صرفا از کشور ما عبور می‌کنند.

این کارشناس زیست‌شناسی تاکید کرد که وجود آب برای هر سه نوع گونه به‌ویژه گونه‌های مهاجر زمستانه و مهاجر تابستانه بسیار دارای اهمیت است.

چرا «آب» در شعار امسال اهمیت پیدا کرد؟

این کارشناس زیست‌شناسی با اشاره به شعارهای سال‌های مختلف این روز جهانی مانند «داشتن دیدگاه شبکه‌ای به تمامی زیستگاه‌های پرندگان»، «کاهش آلودگی نوری»، «همه با هم باید برای پرندگان مهاجر تلاش کنیم» و ... درباره شعار امسال توضیح داد: شعار هر ساله این روز جهانی جلب توجه مخاطب نسبت به مسائلی است که پرندگان مهاجر به آن‌ها نیاز دارند. امسال اذهان را نسبت به آب و اهمیت آب برای مهاجرت سوق دادند.

وی با اشاره به اینکه آب برای مهاجرت پرندگان از هر حیث بسیار دارای اهمیت است، گفت: هر سه گروه پرندگان خشک‌زی، آبزی و کنار آبزی نه فقط برای نوشیدن آب بلکه برای بعضا به عنوان زیستگاه به آن نیازمند هستند. به عنوان نمونه پرندگان تالابی حتما با آب به‌طور مداوم در ارتباط هستند حتی پرندگان خشک‌زی مانند پرندگان شکاری یا کرکس‌ها بیش از آنچه به آن فکر کنید به آب وابسته هستند و اگر آب نباشد همه چیز مختل خواهد شد.

هاشمی درباره تبعات نبود آب گفت: در این شرایط در درجه اول زیستگاه‌ها از بین رفته و در درجه دوم خود پرندگان هم از بین می‌روند.

این کارشناس ارشد تنوع زیستی با اشاره به اینکه غالب پرندگان کیفیت مسیر مهاجرت برایشان به دلیل وجود زیستگاه‌های بین راهی برای استراحت اهمیت دارد، افزود: اگر در زیستگاه‌های بین‌ راهی، چرخه‌های اکولولوژیک و اکوسیستم‌های وابسته به آب که در مسیر مهاجرتی پرنده هستند آب نباشد، قطعا با مشکلات بسیاری مواجه خواهند شد.

وی با تاکید بر اینکه اگر تنها یک یا دو کشور اقدامات حفاظتی لازم را انجام دهند و سایر کشورها مدیریت آبی خوبی نداشته باشند، تصریح کرد: پرنده با رسیدن به این کشورها در رفع تشنگی و یافتن زیستگاه مشکل پیدا می‌کند. بدین جهت برای مدیریت حفاظت از زیستگاه پرندگان مهاجر مدیریت آب بسیار حائز اهمیت است چراکه پرندگان نیز مانند چرخه‌های اکولوژیک، اکوسیستم‌ها و همه موجودات از جمله انسان‌ها به آب وابسته هستند. اگر تمامی کشورها و زیستگاه‌های پرندگان مهاجر نتوانند مدیریت آب را انجام دهند، کل سیستم و پرندگان به خطر می‌افتند. تنها در صورت انجام اقدامات لازم مربوط به حفاظت توسط همه کشورها می‌توان حفاظتی درست از پرندگان داشت.

موسس و مدیرگروه پرنده‌نگری طرلان با بیان اینکه بحران آب در کل دنیا حیات تمامی موجودات را تهدید می‌کند، اظهار کرد: پرندگان نیز از این موضوع مستثنی نیستند. علت جلب توجه مخاطب به این موضوع این است که همه باید در این راه اقدامات لازم را انجام دهند چراکه امکان دارد پرنده در یک کشور بدون آب اصلا توانایی رساندن خود به زیستگاه بعدی که کشوری مناسب برای حضور او است را نداشته باشد.

وضعیت پرندگان مهاجر در ایران

هاشمی درباره وضعیت پرندگان مهاجر در ایران توضیح داد: تمام زیستگاه‌های آبی و محیط‌های تالابی ما که اکوسیستم‌های مهم و شکننده‌ای‌ هستند، درحال زوال هستند. به همین علت تمامی پرندگان وابسته به تالاب‌های ما در معرض تهدید قرار دارند.

وی به ارائه مثالی از حضور فلامینگوها در تالاب شادگان پرداخت و افزود: آخر زمستان آب کمی در تالاب جمع می‌شود که در ابتدای سال هم خشک می‌شود دقیقا برعکس سال‌های قبل که شادگان تالاب پرآبی بوده است. در زمانی که تالاب همان مقدار آب اندک را دارد، فلامینگوها زادآوری می‌کنند این در حالیست که هنگام تولد جوجه‌ها آب تالاب خشک شده است و در نهایت تمام جوجه‌ها از بین می‌روند. به عبارتی پرنده با رویکرد بیولوژیک تکاملی خود می‌داند در تالاب آب هست اما به علت حجم اندک آب براثر عواملی چون تغییرات اقلیمی و ... آب دائمی نیست بنابراین چرخه زادآوری پرنده برهم می‌خورد.

جوجه آوری و لانه‌های فلامینگوها در تالاب شادگان - اهواز