«پسر شمشیردار خراسان» کیست؟

«کمال قلیچداراوغلو» نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه و رهبر بزرگترین حزب اپوزیسیون این کشور موسوم به حزب "مردم جمهوری‌خواه"، متولد ۱۷ دسامبر ۱۹۴۸ است. وی که اکنون ۷۴ سال سن دارد و دارای سه فرزند می‌باشد، در روستای بالیجا واقع در استان تونجلی ترکیه متولد شد و در حال حاضر به همراه همسر روزنامه‌نگارش ساکن آنکارا است.

رئیس سابق سازمان تامین اجتماعی ترکیه چگونه وارد بازی سیاست شد؟

پیش از آنکه قلیچداراوغلو عرصه سیاست را به آغوش بکشد، سال‌ها ریاست تامین اجتماعی ترکیه را برعهده داشت و پس از بازنشستگی‌اش وارد دنیای سیاست شد.

خانواده‌اش از اقلیت مسلمان علوی در این کشور هستند و خودش در آکادمی علوم اقتصادی و بازرگانی آنکارا که اکنون به دانشگاه غازی تغییر نام داده، اقتصاد خواند و بعد از آن به مناصب عالی‌رتبه‌ای در سازمان‌های دولتی و خصوصی اقتصاد ترکیه دست یافت.

اولین بار در سال ۲۰۰۲، همزمان با به قدرت رسیدن حزب حاکم ترکیه موسوم به "عدالت و توسعه"، کمال به عنوان یکی از نمایندگان استانبول وارد پارلمان ترکیه شد. وی توانست از طریق مسئله مبارزه با فساد در ترکیه، به چهره‌ای سرشناس و تاثیرگذار در این کشور بدل شود و اقدامات موثر کمال باری دیگر او را در سال ۲۰۰۷ به سمت پارلمان سوق داد.

با این حال، قلیچداراوغلو همانند هر سیاستمدار دیگری با فراز و نشیب‌های متعددی مواجه شد؛ به عبارتی در سال ۲۰۰۹ در رقابت شهرداری استانبول شکست خورد اما شانس همچنان با او یار بود و در سال ۲۰۱۰ با رسوایی اخلاقی رئیس وقت حزب مردم جمهوری‌خواه، سرانجام به ریاست این حزب رسید.

این نکته شایان ذکر است که حزب چپ‌گرای میانه‌روی مردم جمهوری‌خواه که کمال ریاستش را برعهده دارد، توسط «مصطفی کمال آتاتورک» بنیان‌گذار ترکیه مدرن تاسیس شد و به عنوان قدیمی‌ترین حزب سیاسی این کشور محسوب می‌شود.

اگرچه این حزب در ریاست قلیچداراوغلو موفقیت چندانی در انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه کسب نکرده است، اما نمایندگان این حزب در سال ۲۰۱۹ در انتخابات شهرداری پنج استان از ۶ استان بزرگ ترکیه به پیروزی رسیدند. البته جدای از این موارد، باور و اعتقادات قلیچداراوغلو در شهرت او نقش بسزایی داشته؛ برای مثال این رهبر اپوزیسیون ترکیه، علی‌رغم آنچه اردوغان باور دارد، یک سکولار تمام عیار است و دائما در اظهاراتش به جدایی دین از سیاست اشاره می‌کند.

قلیچداراوغلو؛ پسر شمشیردار خراسان

قلیچ (Kılıç) که در زبان ترکی به معنای «شمشیر» است، در فرهنگ فارسی معین نیز به همین معنا ثبت شده است؛ به عبارتی نوعی شمشیر تک‌لبه و با خمیدگی متوسط که توسط امپراتوری سلجوقی، تیموری، عثمانی و سایر خاقانات ترک استپ‌های اوراسیا و ترکستان استفاده می‌شد. همچنین، ترجمه اوغلو (Oğlu) در زبان فارسی به معنای «فرزند پسر» می‌باشد.

قلیچداراوغلو در یکی از نشست‌های هفتگی حزبش برای آنکه خود و خاندانش را به جامعه ترکیه و جهان بهتر و دقیق‌تر معرفی کند، گفت که خانواده‌ و طایفه‌اش متعلق به خراسان ایران هستند. قلیچداراوغلو در ادامه اظهاراتش تصریح کرد، اجداد او در زمان سلجوقیان از خراسان مهاجرت کردند و در منطقه "آق‌شهیر" قونیه مستقر شدند. وی همچنین با اشاره به نام پدربزرگش صراحتا تاکید کرد که مقبره «سیدمحمود حیرانی» در منطقه مذکور قرار دارد. سپس گویا با وقوع جنگ بین یاووز سلطان سلیم و شاه اسماعیل، خاندان قلیچداراوغلو به "دِرسیم"، نام پیشین استان تونجلی مهاجرت می‌کنند.

اعضای خانواده کمال قلیچداراوغلو متعلق به قبیله "کوریشان" (قریشان)، یکی از برجسته‌ترین قبایل "زازا" و ساکن استان تونجلی هستند. طبق منابع مختلف، افراد این قبیله در قرن سیزدهم به‌دلیل حملات مغول‌ها، از خراسان به آناتولی مهاجرت کردند و همانند بسیاری از علویان ساکن دِرسیم به زبان زازاکی، زبانی ایرانی‌تبار صحبت می‌کنند. البته کمال که تا حدودی به زبان فرانسه هم مسلط است، در سال ۲۰۲۲ طی یکی از مصاحبه‌هایش عنوان کرد که زبان زازاکی را در کودکی بسیار شنیده و متوجه آن می‌شود اما به‌خوبی نمی‌تواند به این زبان صحبت کند.

چرا «گاندی ترکیه»؟

در سال‌های گذشته از قلیچداراوغلو به عنوان معادل مهاتما گاندی در سیاست امروز ترکیه یاد شده است. گاهی او را «گاندی کمال» یا «گاندی ترکیه» می‌نامند. برخی دلیل این نام‌گذاری را "شباهت ظاهری" او به مهاتما گاندی معرفی می‌کنند که او هم فردی ریز اندام بود و برخی دیگر بر این باورند که سبک و سیاق سیاستمداری او مانند گاندی "افتاده و فروتن" است.

زمانی که «انیس بربراوغلو» معاون رسانه‌ای قلیچداراوغلو که مدت‌هاست هدف حملات و انتقادات اردوغان قرار دارد، به ۲۵ سال حبس به اتهام جاسوسی محکوم شد، قلیچداراوغلو یک راهپیمایی اعتراضی ۴۵۰ کیلومتری از استانبول به آنکارا را آغاز کرد و بسیاری از طرفدارانش هم او را همراهی کردند. این اقدام او را در اذهان عمومی و رسانه‌ها به عنوان یکی از چهره‌های اپوزیسیون ثبت کرد.

در واقع موضوع این است که برخی این راهپیمایی او را با «رژه نمک» ۳۸۵ کیلومتری گاندی در ۱۹۳۰ مقایسه می‌کنند که در اعتراض به سلطه بریتانیا بر نمک هند برگزار شد.

«گاندی ترکیه» که خیلی محتاط است تا اعتماد عمومی را به خود جلب کند و در این راستا دائما از "رشد و شکوفایی مجدد ترکیه" داد سخن می‌دهد و در تلاش است تا توازنی میان عقاید سکولارش و عقاید مذهبی و سنتی ترکیه برقرار کند، نتوانست از نگاه و دقت رسانه‌ها در امان باشد.

«گاندی کمال» در تاریخ ۳۱ مارس طی شرکت در یک ضیافت افطار، عکسی گرفت که به‌طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و نشان می‌داد با کفش بر روی سجاده نماز ایستاده است.

این عکس با انتقادات تند و تیز و صریح‌الحن حزب حاکم ترکیه مواجه شد و قلیچداراوغلو فورا فردای آن روز در توییتر با انتشار متنی به دلیل آنکه سجاده نماز را ندیده بود، عذرخواهی کرد و همچنین افزود که از این عکس به‌عنوان "ابزار پروپاگاندا" استفاده شده است.

کمال تا کجا تلاش خواهد کرد؟

بذر امید به پیروزی در انتخابات همچنان در دل کمال زنده است. قلیچداراوغلو برای اولین بار در سال ۲۰۱۱ وارد انتخابات سراسری ترکیه شد. حزب او توانست فقط ۲۵.۹۸ درصد آرا را به همراه ۱۳۵ کرسی به خود اختصاص دهد؛ اما این درحالیست که حزب رجب طیب اردوغان به‌عنوان چهره‌ای اسلامی موفق شد با ۴۹.۸۳ درصد آرا و تصاحب ۳۲۷ کرسی در این دور از انتخابات پیروز شود.

کمال در سال ۲۰۱۵ همچنان کوتاه نیامد و مجددا وارد رقابت انتخابات سراسری شد. این رهبر حزب جمهوری‌خواه مردم ترکیه باز هم در این دور از انتخابات با نتیجه‌ای پایین‌تر از دور گذشته ناکام ماند. قلیچداراوغلو در انتخابات سراسری ۲۰۱۵ ترکیه با کسب ۲۴.۹۵ درصد آرا و ۱۳۲ کرسی در مقابل حزب حاکم توسعه و عدالت با ۴۰.۸۷ درصد آرا و ۲۵۸ کرسی نتوانست اکثریت را به دست آورد.

قلیچداراوغلو به‌عنوان رهبر حزب جمهوری‌خواه مردم، چهره جدیدی را برای نامزدی انتخابات سراسری ۲۰۱۸ ترکیه معرفی کرد. «محرم اینجه» که اکنون خود رهبر حزب "مملکت" است، در سال ۲۰۱۸ به عنوان نامزد حزب جمهوری‌خواه مردم وارد رقابت انتخابات سراسری شد و با کسب ۳۰.۶۴ درصد آرا در مقابل اردوغان با ۵۲.۵۹ درصد آرا شکست خورد.

حالا در انتخابات ۲۰۲۳ اردوغان و رهبران اپوزیسیون ترکیه برای رقابت سخت و نفس‌گیر روز ۱۴ ماه مه (۲۴ اردیبهشت) آماده می‌شوند. نتایج برخی از نظرسنجی‌های دولتی و مستقل حاکی از پیروزی مجدد اردوغان است؛ اما طبق گزارش‌های اخیر باید این نکته را هم در نظر داشت که بسیاری از زنان محافظه‌کار ترکیه، همچنین رای‌اولی‌ها و نسل جوان این کشور از اردوغان روی برگردانده‌اند و شاید همین مسئله روزنه امیدی برای پیروزی قلیچداراوغلو تلقی شود.

311311