مشاغل سخت کدامند و چه شرایطی دارند؟

به گزارش «تابناک»، شرایط بازنشستگی در این نوع مشاغل با دیگر مشاغل متفاوت است؛ ما در این مقاله قصد داریم مطالبی در باب مشاغل سخت‌ و زیان آور، شرایط بازنشستگی و لیست مشاغل سخت و زیان آور را شرح دهیم.

با شنیدن واژه مشاغل‌سخت و زیان‌آور شاید تنها به یاد کارگرانی افتاده باشید که در شرایط سخت به کار خود ادامه می‌دهند اما همان طور که گفتیم مشاغل شامل دو گروه مشاغل عادی و مشاغل سخت می‌باشد که در اینجا می‌خواهیم مشاغل‌سخت‌و لیست مشاغل سخت و زیان آور را شرح دهیم.

مشاغل‌سخت و زیان‌آور، به مشاغلی گفته می‌شود که در آن‌ها عواملی چون عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و غیره از حالت استاندارد خارج شده و کارگر طی فعالیت مداوم از لحاظ جسمی و روحی آسیب جدی می‌بیند. طبیعتا این آسیب نتایج ناخوشایندی خواهد داشت که منجر به بیماری و عوارض خطرناک خواهد شد.

چه مشاغلی در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار می‌گیرند؟

مشاغل از لحاظ سختی و‌زیان آوری خود به دو دسته مشاغل سخت‌و زیان‌آور گروه الف و مشاغل سخت و‌زیان آور گروه ب دسته بندی می‌شوند.
گروه اول مشاغلی را در خود جای داده است که سختی و زیان ‌آور بودن شغل با ماهیت شغل ارتباط نزدیکی دارد اما کارگر با رعایت تمهیدات ایمنی و بهداشتی استاندارد می تواند سختی این مشاغل را حذف نماید.

گروه دوم مشاغلی را در خود جای داده است که سختی و زیان آور بودن شغل به ماهیت شغل وابسته می‌باشد و کارگر با رعایت تمهیدات بهداشتی و ایمنی تنها می تواند حدودی از سختی آن را کاهش دهد اما به طور کامل حذف نمی‌شود.

مزایای مشاغل زیان آور

اگر فرد در دوره‌های فعالیت خود در مشاغل سخت و زیان آور، به دوران سربازی هم مشغول باشد. البته با شروطی از قبیل این که حداکثر دو ماه بعد از خدمت سربازی به کار سخت و زیان آور مشغول شود، توالی اشتغالی وی در کارهای سخت لغو نمی‌شود.

نحوه تعیین مشاغل سخت و زیان آور

از کجا بفهمیم یک شغل جزء لیست مشاغل سخت و زیان آور است یا خیر؟ نحوه تعیین سخت و‌زیان‌آور بودن مشاغل طی یک درخواست که توسط کارگر ارائه داده می‌شود بررسی و تایید می‌گردد.

نحوه تعیین مشاغل سخت و زیان آور این گونه است که باید کارگر، کارفرما، وزارت بهداشت، تشکل‌های کارگری و کارفرمایی، وزارت کار و امور اجتماعی و در انتها صندوق تامین اجتماعی در مقام متقاضی درخواست سخت‌و‌زیان‌آور بودن مشاغل را ارائه دهند.

پس از ارائه درخواست سخت‌و زیان‌آور بودن مشاغل، کمیته کارشناسان جلسه ای برگزار خواهد کرد و در این جلسه به بررسی سوابق و شرایط محیط کار از لحاظ فیزیکی، بیولوژیکی و غیره خواهند پرداخت و در مرحله آخر با مدارک ارائه شده باید توسط کمیته استانی تایید شود.

تعیین سخت و زیان آور بودن شغل

طبق ماده ۹ آیین نامه اجرایی سخت‌و‌زیان آور بودن مشاغل توسط کمیته کارشناسان بررسی می‌گردد و طبق ماده ۸ آیین نامه اجرایی سخت و‌زیان‌آور بودن مشاغل توسط کمیته استانی تایید می‌گردد.

انواع مشاغل سخت و زیان آور

شورای عالی مشاغل‌سخت‌و زیان‌آور را به انواع مختلفی تقسیم کرده است، که طی لیست مشاغل سخت و زیان آور به وزارت کار ارائه داده است. انواع مشاغل سخت‌و زیان آور عبارتند از:

گروه الف: این نوع مشاغل سخت و زیان آور بودن با ماهیت شغل ارتباط نزدیکی دارد اما کارگر با انجام تمهیدات بهداشتی و ایمنی می تواند این سختی و‌زیان‌آور بودن را از مشاغل حذف کند.

گروه ب: سختی و زیان بودن در این نوع مشاغل وابسته به ماهیت شغل می‌تواند و کارگر با انجام تمهیدات ایمنی و بهداشتی نمی تواند سختی‌های شغل را به طور کامل حذف نماید. تنها با انجام این تمهیدات توسط کارفرما بخشی از سختی کار کاهش و کاسته می‌شود.

فهرست مشاغل سخت و زیان آور

لیست مشاغل سخت و زیان آور طبق مصوبه وزارت کار و بهداشت صادر شده است که شامل ۱۱۰ شغل می باشد. در این قسمت سعی داریم لیست مشاغل سخت و زیان آور را به همراه نام مشاغل سخت‌و زیان‌آور شرح دهیم. نام و لیست مشاغل سخت و زیان آور شامل موارد زیر هستند:

• کار در معدن
• کار در مخازن بسته
• کار استخراج
• کار در ارتفاع(ارتفاق بیشتر از ۵ متر در این گروه محسوب می‌شوند مانند: فضاهای باز مثل کار در روی داربست، اتاقک‌های متحرک و…)
• کار مداوم در مجاورت کوره‌های ذوب
• کار در کارگاه‌های سخت همچون (سالامبورسازی، روده پاک کنی و…)
• آسفالت خیابان‌ها، قیرپاشی و…
• جوشکاری در مخازن
• کار با مواد رادیواکتیو (البته این شغل زمانی جزء مشاغل سخت به حساب می آید که کارگر تماس مداوم با اشعه و رادیو اکتیو داشته باشد که طی مدت زمانی موجب بیماری و آسیب رسیدن به سلامتی کارگر شود.)
• کار بر روی دکل‌های برق (برق‌های فشار قوی، برق که فشار آن ۶۳ کیلو وات و بیشتر باشد.)
• کار با مواد شیمیایی
• کار در محیط پر ارتعاش
• کار در حوزه‌های پزشکی مانند (هوشبری، مامایی، فوریت‌های پزشکی و…)
• خبرنگاری
• آتش نشانی
• رانندگان حمل و نقل درون و برون شهری
• راهداران و رانندگان

لیست مشاغل سخت و زیان آور سازمان تامین اجتماعی

پس از شناسایی نام و لیست مشاغل سخت و زیان آور باید لیست مشاغل سخت و زیان آور سازمان تامین اجتماعی را هم بشناسید هر چند تفاوت چندانی با مشاغل یاد شده در فوق ندارند. لیست مشاغل سخت و زیان آور سازمان تامین اجتماعی عبارتنداز:

• حفر قنات، فاضلاب‌ها و غیره
• کار در فضاهای باز مانند دکل‌ها و غیره
• کار در خطوط انتقال برق‌های فشار قوی
• غواصی در عمق به دلیل وجود فشار طبیعی
• کار در محیط پر سروصدا به اندازه‌ای که فرد شنوایی خود را از دست دهد.
• کار در امور سم پاشی، مزارع و غیره
• کار در ندامتگاه‌ها و زندان‌ها (این مشاغل زمانی در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار می گیرد که فرد مستقیما با زندانیان در ارتباط باشد.)
• کار در مراکز روان درمان (این شغل زمانی در لیست مشاغل سخت و زیان آور قرار می گیرد که فرد مستقیما با بیماران روانی در ارتباط باشد.)

حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور

در لیست مشاغل سخت و زیان آور با انواع مشاغل سخت آشنا شدید و حالا باید با حق بیمه هر کدام نیز آشنا شوید. زمان ارسال لیست بیمه توسط کارفرما، چنانچه کارگر در مشاغل‌سخت و‌زیان‌آور اشتغال داشته باشد، به ازای هر یک سال سابقه بیمه برای او، یک سال و نیم در نظر گرفته می‌شود.

همچنین لازم به ذکر است اگر کارگر هم در شغل عادی و هم در شغل سخت مشغول باشد تنها ۵/۱ سال در نظر می گیرند. نرخ حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور برای کارفرما علاوه بر ۲۳ % مشاغل عادی، ۴% هم به آن نرخ افزوده می‌شود.

بنابراین نرخ حق بیمه لیست مشاغل سخت و زیان آور ۲۷% سهم کارفرما می‌‎باشد. البته کارفرما اگر کارگری را قبل از سال ۸۳ استخدام کرده باشد علاوه بر آن ۴% باید یک ۴% دیگر نیز به نرخ بیمه مشاغل‌سخت و‌زیان‌آور آن کارگر اضافه نماید که در مجموع ۳۱% می‌شود.

نحوه محاسبه حق بیمه مشاغل سخت

نحوه محاسبه حق بیمه مشاغل سخت‌و‌زیان‌آور نیز طبق یک فرمول خاصی صورت می‌گیرد، که در ادامه بیان خواهیم کرد. فرمول نحوه محاسبه حق بیمه مشاغل سخت و‌زیان‌آور:

میانگین ۱۲ ماه و یا آخرین ماه × ۴ × مجموع سنوات مشمول مشاغل سخت و‌زیان آور + مستمری استحقاقی × ۴ × سنوات سخت‌و زیان‌آور قبل از ۱۳۸۰/۰۷/۰۴

بازنشستگی پیش از موعد در مشاغل سخت و زیان آور

در بند «ب» تبصره ۲ قانون بازنشستگی مشاغل سخت‌و‌زیان آور درباره بازنشستگی این نوع مشاغل پیش از موعد گفته است. این بند عبارت است از:

«چنانچه کارگر حداقل بیست سال متوالی و یا ۲۵ سال متناوب سابقه پرداخت بیمه داشته باشد می‌تواند بدون در نظر گرفتن شرایط سنی درخواست بازنشستگی خود را به اداره کار و امور اجتماعی استان‌ها ارائه دهد.»

نکته مهم

ایام تعطیلات رسمی، استفاده از روزهای مرخصی استحقاقی و غیره اگر از روزهای مشاغل‌سخت‌و زیان آور بوده باشد به عنوان سابقه اشتغال کارگر در نظر گرفته می‌شود.
لازم به ذکر است اگر به دلیل فوت پدر، مادر، همسر و یا مرخصی ازدواج به مدت ۳ روز استفاده کرده باشد مشمول دریافت حقوق و دستمزد می‌باشد.

بازنشستگی مردان در مشاغل سخت

در لیست مشاغل سخت و زیان آور، تمامی مشاغل سخت را شرح دهیم و وزارت کار در باب بازنشستگی مردان و زنان در مشاغل سخت شرایط و قوانینی را ارائه و تایید نموده است. که در ادامه به صورت جداگانه به هر یک خواهیم پرداخت. شرایط بازنشستگی مردان در مشاغل سخت شامل موارد زیر است:

• مردان باید در زمان بازنشستگی دارای ۵۰ سال سن و ۳۰ سال سابقه (سابقه کار سخت × ۱/۵ + سابقه کار عادی)
• داشتن ۳۵ سال سابقه پراخت حق بیمه (در این صورت بدون در نظر گرفتن شرط سنی می تواند درخواست بازنشستگی دهد)
• داشتن ۶۰ سال سن و ۲۰ سال سابقه کار (همچون مورد اول)

شرایط بازنشستگی زنان در مشاغل سخت

در لیست مشاغل سخت و زیان آور، بازنشستگی زنان نیز همچون مردان شرایط خاصی را به خود اختصاص داده است که در ادامه شرح خواهیم داد. شرایط بازنشستگی زنان در مشاغل سخت‌و‌زیان آور شامل موارد زیر است:

• دارا بودن حداقل ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه پرداخت بیمه (سابقه کار سخت × ۱/۵ + سابقه کار عادی)
• دارا بودن ۳۵ سال سابقه پرداخت بیمه بدون در نظر گرفتن شرایط سنی
• داشتن ۵۵ سال سن و ۲۰ سال سابقه کار (همچون مورد اول)
• دارا بودن ۲۰ سال سابقه کار و ۴۲ سال سن که با ۲۰ روز حقوق بازنشسته می‌شود.

قانون بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور

قانون بازنشستگی مشاغل‌سخت و‌زیان آور در بند «ب» تبصره ۲ ماده قانون بازنشستگی مشاغل سخت و‌زیان آور بیان شده است. در این ماده متن زیرین گفته شده است:

«اگر درخواست کننده بازنشستگی دارای بیست سال متوالی سابقه پرداخت حق بیمه به صندوق تامین اجتماعی و یا بیست و پنج سال به طور متناوب باشد می‌تواند بدون در نظر گرفتن شرایط سنی، درخواست خود را به اداره کار و امور اجتماعی ارائه دهد و اداره هم در این خصوص جلسه کمیته استانی را برگزار می‌نماید.»

پرسش و پاسخ‌های متداول در حوزه مشاغل سخت و زیان آور

شاید در خصوص لیست مشاغل سخت و زیان آور سوالاتی را در نظر گرفته و به دنبال پاسخ آن‌ها باشید، به همین دلیل ما چند سوال درباره لیست مشاغل سخت و زیان آور تهیه کرده‌ایم.

برای درخواست سختی کار به کجا مراجعه کنیم؟

کارگران، کارفرمایان می‌توانند پس از دریافت فرم از ادارات کار و امور اجتماعی محل سکونت و غیره تقاضای خود را به صورت کتبی طبق فرم شماره ۱ و کارفرمایان طبق فرم شماره ۲، درخواست سختی مشاغل را به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی ارائه دهند و رسید دریافت نمایند.

چه مواردی تهدید کننده مشاغل سخت و زیان آور هستند؟

استفاده از مواردی از قبیل: بیمه اختیاری، بازخرید و استعفا، مرخصی بدون حقوق، اخراج، غیبت غیر موجه و غیره بدون دریافت بیمه بیکاری باشند و موجب شوند که کارگر به صورت دائم و یا موقت اخراج شود؛ اگر در مشاغل سخت‌و‌زیان آور باشد، توالی شغل را از بین برده و آن را به حالت متناوب درمی‌آورد.

تعیین سخت و زیان آور بودن شغل یا مشاغل چگونه و به چه صورت مشخص می‌شود؟

طی جلسه ای که در کمیته استانی پس از درخواست کارگران تشکیل می‌شود؛ سختی و زیان‌آور بودن مشاغل تعیین می‌شود. در ماده ۲ آیین اجرایی بیان شده است که بررسی شواهد و مدارک ارائه شده توسط کمیته کارشناسان انجام می‌گردد و در ماده ۸ آیین اجرایی گفته شده است که تایید و اجرای تعیین مشاغل سخت و‌زیان آور توسط کمیته استانی انجام می‌گردد.

بررسی مشاغل برای موضوع کارهای سخت و زیان آور چگونه درخواست می‌گردد؟

طی درخواست از طرف کارگر، کارفرما، وزارت بهداشت، وزارت کار و امور اجتماعی و صندوق تامین اجتماعی و… تشخیص مشاغل سخت‌ و‌ زیان‌آور بررسی و کمیته استانی آن را تایید می‌کند.

مرخصی در مشاغل سخت چگونه است؟

در ماده ۶۵ قانون کار در خصوص مرخصی مشاغل سخت بیان شده است. مرخصی سالیانه کارگرانی که مشغول فعالیت‌های سخت‌و زیان آور که نامشان در لیست مشاغل سخت و زیان آور آورده شده است، باشند در سال ۵ هفته می باشد. استفاده از این مرخصی حتی الامکان باید در پایان هر شش ماه باشد.

نتیجه گیری

مشاغل سخت‌و‌زیان آور، به مشاغلی گفته می‌شود که در آن‌ها عواملی چون عوامل فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و… از حالت استاندارد خارج شده و کارگر طی فعالیت مداوم از لحاظ جسمی و روحی آسیب جدی می‌بیند.

در این مقاله به تمامی مباحث مرتبط با لیست مشاغل سخت و زیان آور از جمله نحوه محاسبه حق بیمه مشاغل سخت، نحوه بازنشستگی، حق بیمه در این مشاغل و … پرداخته‌ایم.