آیا دولت‌های عربی از اهداف پیشین خود عقب‌نشینی کرده‌اند؟

به گزارش خبرآنلاین، بشار اسد رئیس جمهور سوریه روز پنج شنبه برای شرکت در نشست سران اتحادیه عرب که یازده سال بود عضویت کشورش در آن تعلیق شده بود ، وارد جده شد و پس از استقبال رسمی در نشست سران شرکت کرد. عضویت دمشق در این اتحادیه در سال ۲۰۱۱ در پی جنگ داخلی در سوریه که تا امروز نزدیک به ۳۵۰ هزار کشته ، حدود ۶.۸ میلیون نفر آواره داخلی و ۶ میلیون نفر پناهجوی خارجی بر جای گذاشته است،تعلیق شد. اسد در فرودگاه بین المللی ملک عبدالعزیز از سوی شاهزاده بدر بن سلطان بن عبدالعزیز، معاون فرماندار مکه و احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب مورد استقبال قرار گرفت.

آخرین سفر اسد به عربستان سعودی در اکتبر ۲۰۱۰ بود بعد از آن دو کشور در سال ۲۰۱۲ روابط خود را قطع کردند. اما در پی تصمیم ریاض برای عادی سازی روابط در ماه آوریل شاهزاده فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان سعودی به سوریه سفر کرد که این سفر اولین سفر یک مقام سعودی به پایتخت سوریه از زمان آغاز جنگ داخلی درسوریه بود.

عربستان سعودی سال‌ها در برابر احیای روابط با اسد مقاومت کرد، اما پس از نزدیک شدن اخیر با ایران رویکرد این کشور نسبت به مساله سوریه تغییر کرد. این روند پس از زلزله‌های مرگباری که در ماه فوریه شمال سوریه و جنوب ترکیه را لرزاند، سرعت گرفت. تماس های دیپلماتیک بین دمشق و کشورهای عربی پس از زمین لرزه ۶ فوریه که بیش از ۶,۰۰۰ نفر از شهروندان سوری در آن کشته شدند، تشدید شد.

بیشتر بخوانید:

بیانیه پایانی نشست سران عرب در جده منتشر شد

دیدار اسد و بن سلمان در جده

فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، پس از زمین لرزه گفت که اجماع در جهان عرب در حال ایجاد است و رویکرد جدیدی در قبال سوریه برای رسیدگی به بحران های انسانی است، مورد نیاز است. گفتنی است در حالی که عربستان سعودی، اردن و مصر به تازگی روابط خود را با دمشق عادی سازی کرده‌اند. سایر کشورهای عربی از جمله از جمله قطر، مخالف عادی سازی کامل بدون راه حل سیاسی برای درگیری سوریه هستند.

آمریکا نیز از جمله مخالفان رویکرد جدید کشورهای عربی در قبال سوریه است و در اینباره معتقد است که ابتدا باید راه حلی برای درگیری سوریه بر اساس قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل انجام شود. ودانت پاتل، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در موضعگیری خود در مورد این موضوع گفت: موضع ما روشن است. ما قرار نیست روابط با رژیم اسد را عادی کنیم و مطمئناً از انجام این کار توسط دیگران نیز حمایت نمی کنیم.

شرکت در نشست روز جمعه

اسد روز جمعه بعد از بیش از یک دهه انزوا در اجلاس سران اتحادیه عرب شرکت کرد. وی در طول سخنرانی خود گفت که این نشست فرصتی تاریخی برای رسیدگی به بحران های سراسر منطقه است. اسد به حاضران گفت: امیدوارم این آغاز مرحله جدیدی برای همبستگی میان ما، برای صلح در منطقه ما، توسعه و رفاه به جای جنگ و ویرانی باشد.

وی ضمن اینکه گفت سوریه همیشه متعلق به جهان عرب خواهد بود، خواستار عدم مداخله سایر کشورها در امور داخلی کشورش شد و در اینباره گفت: مهم است که امور داخلی به مردم کشور واگذار شود زیرا آنها به بهترین نحو می توانند امور خود را مدیریت کنند.

اسد همچنین گفت: من خواهان توسعه و بازنگری در منشور اتحادیه عرب و اساس نامه آن هستم تا با ملزومات زمانه همخوانی داشته باشد. فعالیت مشترک عربی نیازمند یک سیاست یکپارچه و مکانیزم‌های شفاف است.گفتنی است نشست روز جمعه سران اتحادیه عرب با سخنرانی بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی شروع شد. وی گفت: ما از حضور بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در نشست سران کشورهای عربی خرسندیم. امیدواریم بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، به امنیت سوریه و حمایت‌ها از آن کمک کند.

محمد بن‌سلمان همچنین با اشاره به بحران یمن افزود: اجازه نخواهیم داد که منطقه ما به میدان درگیری تبدیل شود، ما سال‌ها درگیری داشته‌ایم که مردم از آن آسیب دیده‌اند. تلاش‌های خود را برای کمک به طرف‌های یمنی در یافتن راه‌حلی برای بحران در کشورشان اختصاص خواهیم داد.

سوریه جدید در جهان عرب

بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بلحاظ نمادین به معنای خاتمه منازعه ای است که یک سوی آن جمعی از کشورهای عربی قرار داشتند و به کمتر از سرنگونی بشار اسد رضایت نمی دادند. حمایت آنها از معارضین سوری و البته جنگجویان خارجی چیزی فراتر از تلاش برای براندازی نظام سیاسی دمشق و به منظور تغییر موازنه قوا در منطقه ای فراخ تر بود که به وضوح نفوذ ایران و محور مقاومت را در نظر داشت. آشتی امروز سوریه و دولت های سابقاً متحد با معارضین در آشکارترین معنای خود اعتراف به ناتوانی این کشورها از دست یابی به هدف پیشین از طریق ابزار نظامی و جنگ نیابتی بود. توافق ایران و عربستان سعودی البته شرط ضروری برای عادی سازی مناسبات این کشورها با سوریه شمرده می شد که در نتیجه مذکرات نسبتاً طولانی تهران و ریاض و سرانجام با تسهیل گری پکن به نقطه مطلوب طرفین رسید.

برخلاف ظواهر فریبنده، ممکن است این سلسله از عادی سازی ها آنچنان که به نظر می رسد به معنای عقب نشینی دولت های عربی از اهداف پیشین خود نباشد. این دولت ها که امروز به سختی می توانند از تردید نسبت به توانایی و اراده ایالات متحده و دولت های غربی در حمایت از سرنگونی دولت بشار اسد خودداری کنند، ممکن است بکوشند با گشایش در روابط خود با سوریه، راهی دیپلماتیک و حتی اقتصادی را برای کاهش نفوذ ایران در جهان عرب پیدا کنند. با علم بر اینکه سوریه با پشت سرگذاشتن ویرانی های پرهزینه ناچار از جذب سرمایه گذاری خارجی به منظور بازسازی خرابی هاست، عادی سازی مناسبات راه این کشورها را به سوی بازارهای داخلی سوریه باز خواهد کرد و سرمایه گذاری مثل همیشه رابطه نزدیکی با قدرت نرم دارد. هنوز معلوم نیست که دولت اسد چقدر آماده پذیرش سرمایه های جهان عرب برای بازسازی کشورش است یا این عادی سازی مناسبات تا کجا می تواند زخم های گذشته را از پیکره روابط دوجانبه سوریه با دیگر کشورهای عربی بزداید اما آنچه این روزها شاهد آن هستیم، می تواند نوید بخش فصل تازه ای از سیاست در جهان عرب باشد که برخلاف ظواهر دوستانه، همچنان بر دایره رقابت، کینه و خیانت های گاه و بیگاه دولت های عربی نسبت به یکدیگر می چرخد.

۳۱۱۳۱۱