مناقشه هیرمند؛ نماینده ویژه رئیسی برای طالبان ضرب‌الاجل یک ماهه تعیین کرد

در ادامه اختلاف میان جمهوری اسلامی و حکومت طالبان، سرپرست سفارت ایران در کابل، برای طالبان ضرب‌الاجل یک ماهه تعیین کرد و گفت در این مدت، طالبان باید حقابه ایران از روخانه هیرمند را بدهد.

حسن کاظمی قمی که نماینده ویژه ابراهیم رئیسی در افغانستان نیز هست روز جمعه ۲۹ اردیبهشت در این زمینه طالبان را تهدید کرد که اگر «آب باشد و ندهند، آن وقت برای دولت جمهوری اسلامی ایران حجت تمام است که این مسئله جزو حقوق اساسی ملت ایران است و چگونه باید عمل شود.»

او درباره چگونگی واکنش جمهوری اسلامی به این مسئله پس از پایان مهلت تعیین شده، توضیح بیشتری نداد.

پیشتر ابراهیم رئیسی نیز به طالبان در این زمینه «اخطار» داده و حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز مدعی شده که اگر لازم باشد، جمهوری اسلامی برای گرفتن حقابه ایران از هیرمند «از ابزار فشار» خود استفاده خواهد کرد.

با این حال آقای امیرعبداللهیان نیز در اظهارات بعدی خود درباره احتمال استفاده از این «ابراز فشارِ» ادعایی توضیحی ارائه نکرد.

بر اساس قرارداد سال ۱۳۵۱، افغانستان سالانه باید ۸۵۰ میلیون متر مکعب از آب رود هیرمند را به ایران بدهد، اما عدم تعهد افغانستان به این قرارداد به‌ویژه سال‌های گذشته به‌ یکی از چالش‌های جدی بین دو کشور تبدیل شده است.

مقامات طالبان بارها، از جمله دو روز پیش، مدعی شده‌اند که به دلیل کم بودن مقدار آب در صورت باز شدن سد نیز آب به ایران نخواهد رسید.

طالبان روز ۲۸ اردیبهشت در بیانیه‌ای این ادعا را مطرح کرده که به توافق میان دو کشور «متعهد است»، اما به دلیل خشکسالی در رودخانه هیرمند «آب کافی وجود ندارد» که به سوی ایران روانه شود.

در بیانیه طالبان آمده بود: «اکنون در بند کمال خان [بر روی رودخانه هیرمند] هیچ آب وجود ندارد و اگر آبِ بندِ کجکی در آن جاری گردد تا آنجا نمی‌رسد.»

بیشتر در این باره:

تجمع بر بستر خشک تالاب هامون در اعتراض به عدم دریافت حقابه هیرمند از طالبان

در مقابل، مقام‌های جمهوری اسلامی تاکید دارند که آب در هیرمند به اندازه‌ای موجود هست که حقابه ایران داده شود.

در حالی که طالبان مقام‌های ایران را متهم کرده که از وضعیت هیرمند اطلاعی ندارند، علی‌اکبر محرابیان وزیر نیرو جمهوری اسلامی گفت: «در افغانستان وجود آب در سد بالادست مورد وثوق اطلاعات ما و داده‌های جهانی است.»

آقای محرابیان روز ۲۹ اردیبهشت در این زمینه افزود: «موضوع وجود آب در سد کجکی نیز مورد تایید حاکمان افغانستان قرار گرفته است.»

حسین دلیریان سخنگوی سازمان فضایی ایران و کاوه مدنی رئیس اندیشکده آب سازمان ملل متحد نیز به طور جداگانه و با استناد به تصاویر ماهواره‌ای اعلام کرده‌اند که در حال حاضر، حجم آب ذخیره شده در هر دو سد کمال خان و کجکی برای ارسال به ایران کافی است.

سد کَجَکی و سد کمال خان، از سدهای افغانستان هستند که بر روی رود هیرمند احداث شده‌اند.

وزیر نیرو ایران اضافه کرد: «بر اساس مستندات موجود و مورد استناد جهانی، طالبان در فصول مختلف اخیر رهاسازی آب از سد کجکی به سمت سد انحرافی کمال‌خان را انجام داده و از سد کمال‌خان هم آب را به ولایت نیمروز رسانده است.»

او تاکید کرد: «بر این اساس اگر بر خلاف معاهده مانع جدیدی در این مسیر ایجاد نشده باشد، مسئله‌ فنی در رسیدن آب وجود ندارد.»

پیشتر مقام‌های ایران هشدار داده‌اند که گروه طالبان با وجود توافق حقابه هیرمند، مانند دولت قبلی افغانستان مسیر این رودخانه را برای نرسیدن آب آن به ایران، منحرف کرده است.

مرداد سال گذشته، آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست ایران، گفت: «سال گذشته انحراف آب از مسیر طبیعی رودخانه هیرمند باعث شد تا آبی وارد هامون نشود. امسال نیز بر اساس آخرین تصاویر ماهواره‌ای که اداره کل محیط زیست استان برای ما فرستاده، همین اتفاق در حال تکرار شدن است.»

بیشتر در این باره:

اختلاف بر سر آب هیرمند؛ نماینده زابل اتباع افغانستان را به اخراج تهدید کرد

حل نشدن مسئله حقابه ایران از رودخانه هیرمند، موجب شده که حتی انتقاد مقام‌های حکومتی در این زمینه از دولت ابراهیم رئیسی افزایش یابد.

چندی پیش مصطفی محامی، نماینده ولی‌فقیه در استان سیستان‌ و بلوچستان، در یک مراسم رسمی به شدت به ابراهیم رئیسی تاخت و گفت: «در برابر آمریکا شاخ و شانه می‌کشید اما عرضه ندارید حق‌تان را از افغانستان بگیرید؟ با گفتاردرمانی مشکلات حل نمی‌شود.»

او اضافه کرد: «وزارت امور خارجه در پیگیری حقابه سیستان کمال بی‌عرضگی را به خرج داده است.»

همچنین برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی با اشاره به حل نشدن این موضوع، خواستار استیضاح حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی شدند.

عدم توانایی جمهوری اسلامی در گرفتن حقابه ایران از روزخانه هیرمند، در شرایطی است که از زمان استقرار دوباره حکومت طالبان در افغانستان، درگیری‌های مرزی میان دو کشور نیز بیشتر شده است.

همچنین دولت جمهوری اسلامی به دلیل تحریم‌های گسترده‌ بین‌المللی علیه خود، به تجارت با کشورهای همسایه ایران، از جمله افغانستان نیازمند است.

منابع: صداوسیما، مهر، رادیوفردا/ م. ت./ ف. دو.