انباشت حق آبه ایران از رود هیرمند پشت سدهای افغانستان + سند

به گزارش خبرگزاری مهر، پس از پردازش تصاویر ماهواره‌ای، ادعای اخیر مطرح شده از سوی حکومت افغانستان در خصوص تأمین حق آبه کشور ایران از رودخانه هیرمند رد شد.

محدودیت در منابع آبی شرق و جنوب شرق کشور و اهمیت رودخانه هیرمند به عنوان رگ حیاتی سیستان و بلوچستان موجب گردیده مسئله حق آبه ایران از آب این رودخانه به عنوان یک مسئله مهم سیاسی، اجتماعی و زیست محیطی، توجه ویژه ای را به خود معطوف نماید. از این رو با توجه به اهمیت و تأثیر چشم‌گیر آب این رودخانه بر زندگی مردم سیستان و بلوچستان، رئیس جمهور در سفر اخیر خود به سیستان و بلوچستان به لزوم تأمین این حق آبه از سوی مقامات افغانستان تاکید داشتند. این در حالی است که حکومت افغانستان در تمامی سال‌های گذشته با بیان ادعاهای مختلف، پیوسته از تأمین حق آبه ایران از رودخانه هیرمند امتناع نموده است. با وجود ادعای اخیر مطرح شده از سوی حکومت افغانستان در راستای توجیه عدم تعهد خود به پرداخت حق آبه ایران، امروزه با استفاده از تکنیک سنجش از دور و بهره گیری از تصاویر ماهواره‌ای می‌توان به بررسی صحت این ادعا پرداخته و بر پایه مطالعات علمی، حقیقت ماجرا را آشکار ساخت.

دولت افغانستان پس از احداث سدهای متعدد بر مسیر رودخانه هیرمند همانند سلما، کجکی، بخش آباد و کمال خان، در ادعایی به کمبود آب در پشت سدهای کجکی و کمال خان و عدم وجود آب کافی به منظور جاری سازی به سوی ایران اشاره داشته است. حال با استفاده از پردازش تصاویر ماهواره‌ای، آب ذخیره شده در پشت سدهای کجکی و کمال خان و همچنین روند تغییرات مساحت آن‌ها در طی ماه‌های گذشته مورد بررسی قرار گرفته است. در نقشه‌های تهیه شده از سد کجکی، روند افزایشی آب ذخیره شده در پشت این سد در بازه مهرماه ۱۴۰۱ تا فروردین ۱۴۰۲ به وضوح قابل مشاهده می‌باشد. هم‌چنین این روند افزایشی در ذخیره آب پشت سد کمال خان در بازه زمانی آبان ماه تا اسفندماه ۱۴۰۱ نیز مشهود می‌باشد. به طورکلی وجود آب کافی در مخزن این دو سد با استفاده از نتایج به دست آمده از پردازش تصاویر ماهواره‌ای تأیید گردیده و تنها علت عدم ورود این حجم از آب به ایران، مسدودنمودن مسیر آب رودخانه هیرمند است.

همچنین در دیگر اقدام صورت گرفته توسط حکومت افغانستان می‌توان به ایجاد یک کانال در حاشیه سد کمال خان با هدف انحراف آب رودخانه هیرمند و هدایت آب پشت سد کمال خان به شوره زار گودزره در خاک افغانستان اشاره نمود. در شکل زیر با مقایسه دو تصویر ماهواره‌ای از حاشیه سد کمال خان در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۴۰۰، می‌توان هدایت حق آبه سیستان و بلوچستان به شوره زار بدون سکنه گودزره و ممانعت از ورود آب پشت سد کمال خان به خاک ایران را در سال ۱۴۰۰ مشاهده نمود.

با اقدامات صورت گرفته از سوی حکومت افغانستان در زمینه سدسازی‌های مختلف در مسیر رودخانه هیرمند و عدم تأمین حق آبه ایران از آن، شاهد خشک شدن تدریجی تالاب بین المللی هامون در گذر زمان و ایجاد یکی از کانون‌های اصلی وقوع ریزگرد در سیستان هستیم. امروزه خشکی این تالاب و بروز آسیب‌های ناشی از آن همانند وقوع ریزگردها در سطح استان، سیستان و بلوچستان را در وضعیت بحرانی قرار داده و موجبات از بین رفتن فرصت‌های شغلی و افزایش مهاجرت مردم آن را فراهم آورده است. در شکل زیر با پایش مساحت تالاب هامون در فصل زمستان در بازه سال‌های ۱۴۰۱-۱۳۷۷، می‌توان به وضوح کاهش مساحت این تالاب و خشک شدن کامل آن را در سال ۱۴۰۱ مشاهده نمود. همچنین در نقشه تهیه شده از توزیع ریزگرد در استان سیستان و بلوچستان در سال ۱۴۰۱ به وضوح درگیری این استان در منطقه تالاب هامون در نزدیکی زابل قابل رؤیت می‌باشد. از این رو با توجه به تأثیرات مخرب عدم تأمین حق آبه ایران از رودخانه هیرمند، پیگیری‌های مستمر در تحقق آن از اهمیت ویژه ای برخوردار می‌باشد.