چه کسی آخرین کلمه را در کیهان به زبان خواهد آورد؟

پایان دنیا در راه است. شاید چیزی حدود ۱۰۰ میلیارد سال دیگر. اما آیا برای وحشت کردن خیلی زود است؟

جانا لوین، محقق کیهان‌شناس از کالج بارنارد، در پایان مستند جدید نت‌فلیکس به نام «سفر به بی نهایت» به کارگردانی جاناتان هالپرین و درو تاکاهاشی، می‌گوید: «همانطور که روزی آخرین موجود خودآگاه وجود خواهد داشت، آخرین تفکر نیز وجود خواهد داشت».

دنیس اوربای، گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌گوید وقتی اخیراً در حین تماشای مستند این جمله را شنیدم، قلبم شکست. این غم‌انگیزترین و غریب‌ترین موضوعی بود که تا به حال به آن فکر کرده‌بودم. قبلاً فکر می‌کردم که در مورد مخمصه کیهانی مشترکمان آگاه و مطلع هستم؛ یعنی اگر آن‌چه فکر می‌کنیم در مورد فیزیک و کیهان‌شناسی می‌دانیم درست باشد، زندگی و خرد محکوم به فنا هستند. فکر می‌کردم به نوعی با این مسئله به صلح رسیده و کنار آمده باشم.

اما قبل‌تر از این زاویه به این موضوع نگاه نکرده‌بودم. در نقطه‌ای در آینده جایی در جهان وجود خواهد داشت که آخرین موجود خودآگاه در آن حضور خواهد داشت. سپس آخرین فکر و آخرین کلمه، مهم نیست که چقدر عمیق یا پیش پا افتاده، همراه با خاطرات انیشتین و الویس، عیسی، بودا، آدم و حوا در سکوت محو خواهد شد؛ در حالی که تکه‌های باقی مانده از جهان فیزیکی میلیاردها میلیارد سال در تنهایی و خاموشی در حرکت هستند. آیا آن آخرین تفکر، جواهری از خرد عمیق خواهد بود یا اندیشه‌ای بیهوده؟

ما انسان‌ها چگونه به این وضعیت رنج‌آور وارد شدیم؟ جهان همانطور که می‌دانیم ۱۳٫۸ میلیارد سال پیش در انفجاری آتشین پدید آمد و از آن زمان تاکنون در حال بزرگ‌شدن بوده است. اخترشناسان دهه‌ها در مورد اینکه آیا جهان برای همیشه در حال گسترش خواهد بود یا روزی دوباره دراثر یک «مه‌رمب یا فشردگی بزرگ» در خود فروخواهد ریخت، درحال بحث بوده‌اند.

همه چیز در سال ۱۹۹۸ تغییر کرد، زمانی که ستاره‌شناسان دریافتند انبساط کیهانی در حال تسریع است و به‌وسیله‌ی نیرویی ضدگرانشی که بخشی از ساختار فضا-زمان است، تقویت می‌شود. هرچه جهان بزرگتر می‌شود، فروپاشیدنش دراثر این «انرژی تاریک» سخت‌تر خواهد بود. این نیروی جدید شباهت چشمگیری به ثابت کیهان‌شناسی دارد؛ رانشی کیهانی که اینشتین از آن در معادلات خود به عنوان ضریب تصحیح در توضیح اینکه چرا جهان فرو نریخته، یاد کرده است. خطابودن این ایده بعدا ثابت شد؛ اما ثابت کیهان‌شناسی در برابر نابودی مقاومت کرد و اکنون تهدیدی برای نابودی فیزیک و جهان است.

در پایان، اگر این انرژی تاریک بر دنیا غالب شود، کهکشان‌های دور در نهایت با سرعت بسیار زیادی دور خواهند شد، به طوری که دیگر هیچ‌وقت نمی‌توانیم آن‌ها را ببینیم. هرچه زمان بیشتر بگذرد، کمتر در مورد کیهان خواهیم دانست. ستاره‌ها می‌میرند و دوباره متولد نمی‌شوند. انگار که در اعماق سیاهچاله‌ای زندگی می‌کنیم؛ در سیاهچاله‌ای از درون به بیرون که زندگی، ماده، انرژی و اطلاعات را در افق می‌مکد و هرگز باز نمی‌گرداند.

بدتر از همه این است که برای فکر کردن هم به انرژی نیاز داریم. در آخر دنیا حتی انرژی کافی برای نگه داشتن یک تفکر نیز وجود نخواهد داشت. در پایان، تریلیون‌ها تریلیون‌ها سال پس از وجود نور و حیات، در جهان تنها ذرات ریزاتمی باقی خواهند ماند که در فاصله‌های بین کهکشانی، در سکوت و تاریکی، با فاصله‌ی زیاد از هم می‌رقصند. سپس، تریلیون‌ها سال‌ بی‌شمار دیگر نیز در راه است تا اینکه سرانجام دیگر هیچ راهی برای شمارش سال‌ها وجود نداشته باشد. برایان گرین، نویسنده و نظریه‌پرداز محبوب دانشگاه کلمبیا، این موضوع را در کتاب اخیر خود «تا پایان زمان» به زیبایی و به‌طرز شوکه‌کننده توصیف کرده‌ است.

در نهایت،‌ جهان روزی به این موقعیت خواهد رسید. همانطور که می‌دانیم جهان اکنون حدود ۱۴ میلیارد سال سن دارد، که به نظر می‌رسد زمان زیادی باشد، اما تنها جزئی بی‌نهایت کوچک از تریلیون‌ها میلیارد سال‌های تاریک پیش‌رو در آینده است. این بدان معناست که همه‌ی چیزهای مهم و جالب توجه در جهان ما، در همان ابتدای زندگی‌اش در یک بازه زمانی کوتاه اتفاق افتاده‌ است. یک شروع جنجالی و امیدوارکننده و سپس سقوط به پرتگاه ابدی. همه چیز فانی و بیهوده می‌شود! به طور خلاصه، داستانی‌ست پر از خشم و هیاهو که هیچ دلالتی ندارد. با چنین پایان کیهانی چه کنیم؟

ممکن است معتقد باشید تصور چنین آینده‌ای برای کیهان، خیلی زود است. اکتشافات جدید در فیزیک می‌تواند راه فراری به همراه داشته‌ باشند. شاید این انرژی تاریک پایدار نباشد. شاید انرژی به دور خود بچرخد و جهان را دوباره فشرده کند. مایکل ترنر، کیهان‌شناس ارشد دانشگاه شیکاگو که اصطلاح «انرژی تاریک» را ابداع کرد، با اشاره به نماد حروف یونانی در ثابت کیهانی انیشتین، می‌گوید: «لامبدا (یازدهمین حرف در الفبای یونانی) کسل‌کننده‌ترین پاسخ به معمای انرژی تاریک خواهد بود!» اما در حال حاضر، این چیزی است که باید منتظرش باشیم.

در نهایت،‌ جهان روزی به این موقعیت خواهد رسید. همانطور که می‌دانیم جهان اکنون حدود ۱۴ میلیارد سال سن دارد، که به نظر می‌رسد زمان زیادی باشد، اما تنها جزئی بی‌نهایت کوچک از تریلیون‌ها میلیارد سال‌های تاریک پیش‌رو در آینده است. این بدان معناست که همه‌ی چیزهای مهم و جالب توجه در جهان ما، در همان ابتدای زندگی‌اش در یک بازه زمانی کوتاه اتفاق افتاده‌ است. یک شروع جنجالی و امیدوارکننده و سپس سقوط به پرتگاه ابدی. همه چیز فانی و بیهوده می‌شود! به طور خلاصه، داستانی‌ست پر از خشم و هیاهو که هیچ دلالتی ندارد. با چنین پایان کیهانی چه کنیم؟

ممکن است معتقد باشید تصور چنین آینده‌ای برای کیهان، خیلی زود است. اکتشافات جدید در فیزیک می‌تواند راه فراری به همراه داشته‌ باشند. شاید این انرژی تاریک پایدار نباشد. شاید انرژی به دور خود بچرخد و جهان را دوباره فشرده کند. مایکل ترنر، کیهان‌شناس ارشد دانشگاه شیکاگو که اصطلاح «انرژی تاریک» را ابداع کرد، با اشاره به نماد حروف یونانی در ثابت کیهانی انیشتین، می‌گوید: «لامبدا (یازدهمین حرف در الفبای یونانی) کسل‌کننده‌ترین پاسخ به معمای انرژی تاریک خواهد بود!» اما در حال حاضر، این چیزی است که باید منتظرش باشیم.

227227