پیشرفت‌های علمی ایران به روایت دیگران

امروز نمی‌توان نقش و جایگاه اثرگذار علمی و فناورانه ایران در منطقه را نادیده انگاشت. البته که در بسیاری از رده‌بندی‌های جهانی در حوزه تولید علم، نانو، پزشکی و دارو نیز حرف‌های بسیاری برای گفتن داریم. نه این که این حرف، صرفا یک ادعا و گفته ما باشد، بلکه تمامی اندیشکده‌ها و موسسات ارزیابی بین‌المللی بر این موضوع صحه می‌گذارند. ما در این گزارش، به دو دستاورد ایرانی که اخیرا در رسانه‌ها بیشتر از آن صحبت شده و نیز جایگاه پژوهشگران پر استناد و تعداد مقالات با افتخار و غرور، نظری خواهیم افکند.

موفقیت ۹۵ درصدی پروژه «ژن‌درمانی» 

حمیدیه، دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های‌بنیادی معاونت علمی، هفته گذشته (۹ خرداد) از اجرای ۹۵ درصدی پروژه ژن‌درمانی در کشور خبر داد و گفت: این دستاورد حدود هفت سال زمان برده است و بعد از گذراندن مطالعات سلولی و مطالعات پیش‌بالینی روی حیوان و کسب مجوز و کد اخلاق از دانشگاه علوم پزشکی تهران برای نخستین‌بار محصول ژن‌درمانی در کشور برای بیماران آغاز شد. گروهی از محققان کشور با همکاری مرکز طبی کودکان، به روشی برای درمان بیماران مبتلا به سرطان خون با ژن‌درمانی دست یافتند و به گفته آن‌ها این روش برای درمان یک پسر بچه پنج‌ساله مقاوم به درمان شیمی‌درمانی، در مرکز طبی کودکان موفقیت‌آمیز بوده است. این کودک به دلیل نداشتن دهنده مناسب برای پیوند سلول‌های بنیادی و مقاوم بودن به شیمی‌درمانی، کاندیدای ژن‌درمانی شد و بعد از گذشت بیش از دوماه از تزریق سلول‌های CAR_T سل در شرایط بالینی مناسب، بدون وجود سلول‌های بدخیم در خون و مغز استخوان است.

بیشتربخوانید

• ژن درمانی برای بازگشت بینایی از دست رفته

ایران سومین کشور در ژن درمانی

وی درباره موفقیت ایران در درمان سرطان خون با ژن‌درمانی و جایگاه کشورمان در این عرصه اظهار کرد: به‌دلیل این‌که محصولات به‌صورت شرکت‌ها در دنیا معرفی می‌شوند، فقط دو شرکت چندملیتی بزرگ در دنیا هستند که روی موضوع ژن‌درمانی کار می‌کنند.

انتشارات علمی ایران در رتبه اول منطقه

جالب است بدانیم که دانشمندان ایرانی، در تولید و انتشار مقالات علمی در منطقه دست بالا را دارند. موسسه منطقه‌ای (technologytimes) ۱۶ اردیبهشت گذشته در گزارشی نوشت: «بر اساس داده‌های اسکوپوس، ایران در سال ۲۰۲۲، ۷۸۲۲۵ مقاله علمی در این پایگاه منتشر کرده است. در نتیجه، ایران برای چهارمین سال متوالی در رتبه پانزدهم انتشارات علمی جهان قرار دارد. بر اساس داده‌های اسکوپوس از سال ۲۰۲۲، ایران از نظر تعداد انتشارات علمی در منطقه پیشتاز است.» بر اساس داده‌های شاخص اسکوپوس، دانشگاه علوم پزشکی تهران که بیش از ۶۸۰۰ اثر منتشر کرده است، بیشترین درصد انتشارات علمی را در ایران دارد. 

ایران پیشرو در دیپلماسی علمی

این موسسه در گزارش خود همچنین می‌نویسد: «پایگاه استنادی بین‌المللی اسکوپوس گزارش می‌دهد که طی یک دوره هشت ساله (۲۰۲۰-۲۰۱۳)، نسبت مقالات ایرانی با مشارکت بین‌المللی به میزان قابل توجه ۲۰۹ درصد افزایش یافته و ایران را به کشور اسلامی پیشرو در زمینه دیپلماسی علمی تبدیل کرده است.»

۱۲ پژوهشگر ایرانی در میان پراستنادترین‌های دنیا

اما این مقالات توسط اندیشمندان و پژوهشگران ایرانی در جهان نیز راه خود را باز کرده‌اند. در گزارش سال ۲۰۲۲ میلادی موسسه کلاریویت آنالیتیکس که مالک پایگاه علمی Web of Science است، در بین ۷۲۲۵ دانشمند پراستناد سال ۲۰۲۲ در ۲۴ رشته، نام ۱۲ محقق ایرانی به چشم می‌خورد. محققانی از دانشگاه‌های مختلف کشور؛ از دانشگاه صنعتی امیرکبیر تا دانشگاه‌های تبریز، شاهرود، کردستان، کاشان، گرگان و کرمان. البته تعداد محققان پراستناد ما نسبت به سال‌های قبل کمتر شده است؛ مثلا در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۱۸ میلادی ما ۱۵ و ۱۶ پژوهشگر در این فهرست جهانی داشتیم و حالا تعدادشان به ۱۲ نفر رسیده است، اما حضور همین تعداد هم در جمع برترین و تاثیرگذارترین پژوهشگران جهان برایمان ارزشمند است و قطعا می‌شود مانند گذشته، تعدادشان بیشتر و بیشتر شود.

همسایگان کجایند؟

جالب است بدانید در فهرست ۷۲۲۵ نفره دانشمندان پراستناد جهان در سال ۲۰۲۲ که ما ۱۲ سهم از آن داریم، کشور‌های امارات و کویت فقط یک دانشمند دارند و سهم برخی کشور‌ها نیز این گونه است: قطر ۴، ترکیه ۶، تایلند ۶، مالزی ۱۳، هند ۲۵، تایوان ۲۹، کره جنوبی ۷۰، ژاپن ۹۰، سنگاپور ۱۰۶ و عربستان ۱۱۴. همان‌طور که این آمار روایت می‌کند، ما شرایط بهتری نسبت به برخی از کشور‌های منطقه داریم و از برخی نیز در تولید علم مورد استناد عقب هستیم.

تامین نیاز کشور به کیت‌های تشخیص هویت ایرانی

یکی دیگر از موضوعاتی که همین روز‌ها اخبار آن در رسانه‌های داخلی مورد توجه قرار گرفت، به طوری که سایت معاونت علمی رئیس جمهور نیز آن را پوشش داد، تولید و تامین کیت‌های تشخیص هویت و تشخیص ژنتیکی با تلاش محققان ایرانی است. سیروس زینلی مدیرعامل شرکت زیست فناوری کوثر ۱۳ خرداد این طور گفت: این شرکت توانسته است یک داروی استراتژیک مخصوص بیماران خاص برای جلوگیری از بافت پیوندی یعنی تولید آنتی‌بادی پلی‌کلونال خرگوشی ضدتیموس انسان را تولید کند. این دارو با مجوز سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت وارد بازار شده است. این فعال فناور ادامه داد: این شرکت جزو پنج شرکت تولیدکننده کیت‌های تعیین هویت مولکولی در جهان است و توانسته تنوع بالایی از کیت‌های تعیین هویت را به بازار سلامت عرضه کند. زینلی بیان کرد: این شرکت دانش‌بنیان در زمینه ساخت کیت‌های تشخیص ژنتیکی فعالیت جدی دارد و موفق شده است ده‌ها کیت در این زمینه از جمله تشخیص سندروم‌های بارداری، ناباروری در مردان، تشخیص چندین بیماری انسانی، پی‌جی‌دی و موارد متعدد دیگر را طی سال‌های گذشته در اختیار آزمایشگاه‌های تشخیص ژنتیکی و مراکز علمی قرار دهد. کیت تعیین هویت اسب این شرکت، یکی از محصولات تراز جهانی ساخت داخل به شمار می‌رود.

منبع: روزنامه خراسان

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی