کودکانی که به اجبار مانکن شده‌اند!

دختر بچه حدود پنج ساله با دامن صورتی چین دار داشت بهترین روش بِلِند کردن کرم پودر روی صورت را آموزش می‌داد و با صدای نازکش می‌گفت: بهتر است برای بِلِند کردن کانسیلر زیر چشمتون پد تخم مرغیتون رو خیس کنید تا جذب بهتری داشته باشد و روی پوست ماسیده نشود!» ... در ظاهر توضیحات و حرکات دختر بچه خیلی بامزه به نظر می‌رسد، اما گویی پشت پرده ماجرا چیز دیگری است. اطلاعات آرایشی او از خیلی از بزرگتر‌ها بیشتر است و به نظر می‌رسد مادر یا شخص دیگری از پشت دوربین دارد به او یادآوری می‌کند که چگونه صحبت کند و الآن باید کدام مرحله را آموزش دهد.» پس از دیدن این کلیپ این سوالات در ذهن ایجاد شد که چرا یک کودک پنج ساله باید بلاگر یا میکاپ آرتیست اینستاگرام باشد؟ چرا برخی از والدین کودکانشان را مجبور به مانکن شدن می‌کنند؟ و عواقب کودک مانکنی چیست؟

امروزه پول حرف اول را می‌زند. برخی از پدر و مادر‌ها سعی دارند برای کسب درآمد و ساختن یک زندگی لوکس برای خودشان از فرزندانشان استفاده ابزاری کنند. برای رسیدن به هدفشان کافی است چند عکس و فیلم از کودکشان در فضای مجازی منتشر کنند آن وقت بلاگر کوچکشان آماده تجارت است. البته بعضی از آن‌ها آینده بچه شان را بهانه می‌کنند و می‌گویند: «برای آینده خودش است. ما می‌خواهیم بهترین آینده را برای فرزندمان بسازیم.»

کودکان به دلیل سن کم، تسلط والدین بر کار‌ها و رفتار‌های آنها، کم توانی در تحلیل مسائل و... معمولاً نمی‌توانند برای خودشان تصمیمات مهم بگیرند و تصمیم گیرنده زندگی آن‌ها والدین و بزرگتر‌های او خواهند بود. در حال حاضر یکی از پر طرف دار‌ترین گروه بلاگر‌های اینستاگرام کودک مانکن‌های خوشگل چشم آبی هستند که با دامن‌های چین دار و پاپیون‌های رنگی دلبری می‌کنند. کودکانی که در سنین خیلی کم حتی در نوزادی از آن‌ها در صنعت مدلینگ به عنوان مدل برای تبلیغات لباس، محصولات بهداشتی کودک و تیزر‌های تلویزیونی استفاده می‌کنند و پول شرط امضای رضایت نامه والدین است.

کودک مانکن‌ها در معرض آسیب‌ها و خطراتی هستند که حتی والدین آن‌ها فکرش را نمی‌توانند کنند و در بعضی موارد ناخواسته به با ارزش‌ترین دارایی زندگیشان آسیب می‌رسانند. درباره آسیب‌های کودک مانکنی با دکتر «حمید فرزادی روان شناس بالینی» به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

 کودک مانکن‌ها در معرض چه آسیب‌هایی قرار دارند؟

در همه دوره‌های روان‌شناسی و حتی در مسائل اجتماعی سنین ابتدایی رشد «۰-۵ سال یا حتی تا هفت سالگی» سنین اساسی و پایه‌ای در شکل گیری شخصیت کودک محسوب می‌شود. شالوده‌های اساسی بهداشت روان و الگو‌های رفتاری در این سن پایه گذاری می‌شود. انسان به عنوان یک شخصیت پویا در سال‌های بعدی زندگی خود تحت تأثیر عوامل اجتماعی، محیطی، روانی و... یک سری از تغیرات در الگوی شخصیتی و افکارش شکل می‌گیرد. همه روان‌شناسان بر این مسئله تأکید دارند که پایه‌های سلامت و بهداشت روان «شاخص‌های اعتماد بنفس، عزت بنفس، خودباوری و...» در سنین زیر پنج سال و در سخت گیرانه‌ترین حالت در سن صفر تا دوسالگی به صورت آهسته آهسته شکل می‌گیرد. 

کودک مانکن‌ها، در این سنین تحت تأثیر توجه‌های افراطی قرار می‌گیرند که این مسئله در سنین بعدی چندین اختلال روان‌پزشکی را برای این بچه‌ها به همراه خواهد داشت. البته نمی‌توانیم این مسئله را راجع به همه کودک مانکن‌ها تضمین کنیم، چون عموماً در مسائل انسانی دو دو تا چهار تا جواب نمی‌دهد و انسان یک موجود غیرقابل پیش بینی است. همیشه ما از احتمالات و ضریب احتمالات برای پیش بینی رفتار‌های یک انسان صحبت می‌کنیم. بر این اساس بچه‌هایی که مورد توجه‌های افراطی قرار می‌گیرند ممکن است که به چند مشکل روان‌شناسی و روان‌پزشکی برایشان دچار شوند. 

بیشتربخوانید

• همه چیز درباره کودکان کار اینستاگرامی / لایه اوزون دنیای کودک سوراخ شده است؟

آقای دکتر! همه روان‌شناسان می‌گویند که کودک نیاز به توجه دارد. توجه چه مشکلاتی برای کودک ایجاد می‌کند؟ 

بله. انسان در دوران کودکی برای رشد روانی نیاز به توجه مادر و اطرافیانش دارد. اما کودک نیاز به توجه متعادل دارد، زیرا توجه زیادی یا برعکس آن بی‌توجهی به روح و روان کودک آسیب می‌رساند. کودکانی که به عنوان مانکن استفاده می‌شوند در معرض توجه افراطی قرار می‌گیرند. زمانی که ساختار روانی یک کودک از ابتدا با توجه افراطی پیوند می‌خورد در سنین بعدی در قبال پذیرفته نشدن بسیار شکننده و ترد خواهد شد. این احساس در این افراد به وجود خواهد آمد که من همیشه خوبم، زیبام، خواستنی‌ام و همه من را دوست دارند و... این فرد به محض اینکه به هر دلیلی مورد پذیرش اطرافیان قرار نگیرد ممکن است دچار شکست روحی و عاطفی شود.

جلب توجه تا چه میزان برای این کودکان اهمیت دارد؟ اگر دیگران به آن‌ها توجه نکنند این افراد چه واکنشی از خود نشان می‌دهند؟

این کودک به توجه عادت کرده است. ممکن است این کودکان در نوجوانی یا بزرگسالی برای دریافت توجه مجبور شوند هزینه‌های روانی و زیادی را بپردازند. در این افراد چندین طرحواره مانند طرحواره جلب توجه، آسیب پذیری و ترس شکل می‌گیرد. زیرا این افراد همیشه انتظار دارند مورد توجه، علاقه و تشویق دیگران باشند و کسی که مرتب انتظار توجه و تأیید از دیگران دارد اگر به هر دلیلی آن توجه را دریافت نکند سریع‌تر از یک فرد عادی دچار آسیب عاطفی- هیجانی می‌شود. 

«آیا من به اندازه کافی زیبا هستم؟!» 

یکی از ویژگی‌هایی که کودک مانکن‌ها بخاطر آن تحسین می‌شوند زیبایی ظاهری است. تشویق برای بی نقص بودن چه آسیبی به روان کودک وارد می‌کند؟

در روان پزشکی یک اختلالی به عنوان «اختلال بدشکلی بدن» وجود دارد. کسانی که دچار این اختلال می‌شوند مرتب اشتغال ذهنی دارند که آیا به اندازه کافی زیبا هستند یا نه! این افراد مرتب درگیر این هستند که آیا آن توجهی را که باید از محیط دریافت کنند را دریافت می‌کنند یا نه! این اختلال جزء شاخص‌های اضطرابی در علم روان‌شناسی بالینی طبقه بندی می‌شود.

این افراد یک درگیری ذهنی مستمر و وسواس گونه درباره چهره و ظاهر خودشان دارند. مدام به خودشان می‌گویند آیا من گونه‌های زیبایی دارم یا نه؟ آیا من بینی زیبایی دارم یا نه؟ آیا من چاق هستم یانه؟ و... این سؤال‌ها و نگرانی‌ها باعث می‌شود تا سلامت روان این افراد به صورت جدی تحت تأثیر قرار بگیرد. چنین افرادی تمایل زیادی به جراحی‌های متعدد زیبایی دارند. یکی از آسیب‌هایی که ممکن است کودک مانکن‌ها به آن دچار شوند اختلال بدشکلی بدن است. 

آیا معقوله کودک مانکنی فقط به خود کودک مانکن‌ها آسیب می‌رساند؟

معقوله کودک مانکنی نه تنها به خود این کودکان بلکه به کودکانی که آن‌ها را در تلوزیون یا فضای مجازی نگاه می‌کنند هم آسیب می‌رساند. زیرا زیبایی ظاهری همه انسان‌ها مثل همه نیست. ممکن است یک کودک چشم و ابرو مشکی باشد و یک کودک دیگر مو بور و چشم آبی.

معمولاً در تبلیغاتی که از کودکان به عنوان بازیگر استفاده می‌شود، کودکان چشم آبی و بور انتخاب می‌شوند. کودکی که از زیبایی ظاهری متوسطی برخوردار است، زمانی که این کودکان را در تلویزیون، برنامه کودک یا حتی یک کلیپ در فضای مجازی تماشا می‌کند و می‌بیند که یک بچه هم سن و سال خودش با چشم رنگی و لباس جذابتر در تلوزیون است و همه می‌گویند وای او چقدر خوشگل است فکر می‌کند که او هم باید مثل او زیبا باشد. فکر می‌کند که از آن کودکی که در تلوزیون است چیزی کم دارد و این مسئله اعتماد به نفس کودک را نابود می‌کند.

آیا کودک مانکن‌ها موجب تغییر سبک زندگی کودکان دیگر می‌شوند؟

بله. زمانی که شایستگی‌ها، ارزشمندی‌ها و ملاک مورد توجه واقع شدن بور بودن، زیبا بودن، داشتن بینی قلمی و... می‌شود مطمئناً بچه‌ها در سنین رشد و خصوصاً در سن بلوغ که با بحران‌های عاطفی و هیجانی رو به رو می‌شوند دوست دارند به هرشکلی که شده خود را زیبا کنند. برای همین کشور ایران یکی از بیشترین آمار جراحی بینی را در جهان دارد. همچنین ایران بعد از کشور‌های عربی بیشترین سرانه مصرف لوازم آرایشی را دارد. زیبایی در کشور ما تبدیل شده به یک شاخص و ممکن است افراد برای رسیدن به این زیبایی آسیب‌های روانی و آسیب‌های دیگری را متحمل شوند. 

نقش پدرومادر‌ها در آسیب رساندن به این کودکان چیست؟

 یک کودک از نظر عقلی و فهمی در جایگاهی نیست که بتواند برای خودش راهی انتخاب کند یا تصمیمی بگیرد بنابراین خانواده او را در این مسیر قرار می‌دهند. کودک مانکن‌ها تمام توجه و انرژی خود را صرف کارشان می‌کنند و توجه لازم را نمی‌توانند روی درس یا یک کار تخصصی داشته باشند. آن‌ها عادت می‌کنند برای تلاشی که نکردند تشویق شوند و این موضوع بچه را تنبل می‌کند و او را از فضای رشد و تحصیل و ورزش دور می‌کند.

کودکانی که به عنوان مانکن ازشان استفاده می‌شود و تبدیل به یک بلاگر یا سلبریتی در سنین کم می‌شوند؛ به جای اینکه در حیطه ورزش، تحصیل و... موفق شوند و مورد توجه باشند فقط به خاطر ظاهر زیبایی که دارند مورد توجه افراطی قرار می‌گیرند. این کودک دیگر نیازی برای تلاش کردن نمی‌بیند. دیگر نیازی برای پیشرفت کردن نمی‌بیند. زیرا با قرار گرفتن در این حیطه هم توجه و هم درآمد دریافت کرده. نقطه آسیب‌زا در این حرفه، میزان توجه افراطی که این کودکان از اطرافشان دریافت می‌کنند. زیرا بسیاری از خانواده‌های این کودک مانکن‌ها برای درآمد زایی فرزندشان را مجبور به انجام اینکار می‌کنند و در این مسیر قرار می‌دهند.

چرا والدین دوست دارند یک کودکِ مانکن داشته باشند؟

 بحث کودک‌مانکن‌ها چالشی است که در حال حاضر به علت افزایش استفاده از اینترنت و فضای مجازی در اقسا نقاط دنیا به وجود آمده و اکثر جوامع با آن مواجه‌اند. فضای مجازی خانواده‌ها را مجاب می‌کند تا فرزندانشان را به عنوان یک مانکن به نمایش بگذارند. در بعضی از مواقع افراد به صورت غیر حرفه‌ای و ناخواسته به این سمت کشانده می‌شوند. در این موارد مادر، پدر و خانواده درجه یک کودک (خانواده مادری یا پدری) زمانی که از کودک عکس می‌گیرند یا از شیرین کاری کودک فیلم می‌گیرند و پست می‌کنند به صورت ناخودآگاه و ناخواسته کودک را در معرض توجه افراطی قرار می‌دهند.

این خانواده‌ها لزوماً قصد مانکن کردن کودکشان را ندارند، اما به تصویر کشیدن آن زیبایی‌های فیزیکی یا رفتاری آن کودک، او را در معرض توجه آدم‌های بسیار زیادی قرار می‌دهند. این دسته از والدین متوجه آسیب روحی و روانی به کودکشان می‌زنند نیستند. البته در مواردی خاص، خانواده از بعد تجاری و کسب درآمد یا حتی سرگرمی فرزندانشان را مجبور به این عمل می‌کنند. عموماً به تصویر کشیدن کودک باعث می‌شود کودک تمایل به تظاهر، نمایش‌گری و جلب توجه افراطی پیدا کند. 

با والدینی که از کودکانشان استفاده ابزاری می‌کنند چگونه می‌توان برخورد کرد؟

در این رابطه در کشور ما هیچ‌گونه برخورد قانونی یا فیزیکی وجود ندارد، زیرا هیچ ساختاری مبنی بر سواستفاده ابزاری والدین از کودک تعریف نشده است. در بعضی از کشور‌های اروپایی مانند فرانسه برای والدینی که از فرزندشان سوءاستفاده می‌کنند (فیزیکی یا روانی) قوانینی وجود دارد. در حالت سخت‌گیرانه کودک مانکنی هم می‌تواند جزئی از این قانون باشد. در شرایط فعلی تنها راه جلوگیری از سوءاستفاده از کودکان در فضای مجازی آگاهی رسانی به والدین است. چون واقعاً بسیاری از والدین ناخواسته این کار را انجام می‌دهند. آ‌ن‌ها می‌خواهند به کودکشان کمک کنند، اما خبر ندارند یک باری به دوش فرزندشان اضافه خواهند کرد. یکی از خطراتی که کودک مانکن‌ها را تهدید می‌کند پِدوفیلی‌ها هستند. 

پِدوفیلی‌ها در کمین کودک مانکن‌ها 

پِدوفیلی چیست؟

بیماری پِدوفیلی یک اختلال و انحراف جنسی در طبقه بندی اختلالات جنسی است که به تمایلات جنسی یک فرد بزرگسال به یک کودک گفته می‌شود. افرادی که دچار چنین انحراف جنسی هستند تمایل به برقراری ارتباط جنسی با یک کودک «دختر یا پسر» دارند و در موقعیت‌های مختلف ممکن است اقدام به این عمل کنند. این اقدام می‌تواند در حد خفیف یعنی در نوازش و مالش جنسی یا به صورت سخت و شدیدتری انجام شود که در این حالت فرد بزرگسال کودک را در یک حالت تهاجمی قرار می‌دهند یا او را قانع می‌کند که با فرد بزرگسال یک رابطه جنسی کاملی داشته باشد.

این نوع از تعرض چه مشکلاتی را برای کودک به وجود می‌آورد؟

چنین روابطی چه در سطح خفیف و چه در سطح شدید تأثیرات بسیار مخربی بر سیستم روانی کودک تا سنین پایانی زندگی‌اش ایجاد می‌کند. چنین کودکانی به عنوان یک قربانی در نظر گرفته می‌شوند که جراحت‌های روانی ناشی از این تعرض تا آخر عمر برایشان باقی می‌ماند. این جراحت‌های روانی درمانی ندارد مگر اینکه در مواردی فرد قربانی با گذراندن جلسات روان‌درمانی بتواند با زندگی عادی اش بیشتر ارتباط برقرار کند. اما این مشکلات ذهنی به طور کلی و قطعی از بین نمی‌رود. همچنین ممکن است این کودکان در بزرگسالی و پس از ازدواج دچار مشکلاتی از جمله بدبینی یا رفتار‌های وسواسی شوند. 

حال باید به خانواده‌هایی که از کودکانشان به عنوان مانکن (خواسته یا ناخواسته) استفاده می‌کنند و آن‌ها را در معرض دید قرار می‌دهند بگویم که هر لحظه ممکن است کودکشان در معرض خطر بیماران پِدوفیلی قرار بگیرند.

یک بیمار پِدوفیلی چگونه می‌خواهد به آن بچه دسترسی داشته باشد؟

باید بگویم که این بیمار لزوماً یک فرد غریبه نیست و ممکن است در میان نزدیکان شما مثل دوست، آشنا و حتی خانواده درجه یک شما باشد و شما اطلاعی نداشته باشید. زمانی که زیبایی این کودک در فضای مجازی به تصویر کشیده می‌شود اگر یک بیمار پدوفیلی در اطراف و نزدیکانش باشد، کودک در معرض آسیب او قرار می‌گیرد. این فرد هرکسی می‌تواند باشد؛ بنابراین ما باید به این قضیه دقت داشته باشیم که به عبارتی کودک‌هایی که به صورت مانکن معرفی می‌شوند در هر مرحله‌ای ممکن است مورد توجه افراطی قرار دهد و این توجه افراطی می‌تواند آن کودک را در معرض توجه پدوفیلی‌ها قرار دهد.

منبع: فارس

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی