اهداف آرمانی نفت را ملی کرد/ ظریف از مذاکرات قوام-استالین یاد کند

خسرو معتضد کارشناس تاریخ پژوه در گفتگو با مهر با انتقاد از سخنان جواد ظریف وزیر سابق خارجه کشورمان در خصوص قرارداد تاریخی ترکمنچای، گفت: قرارداد ترکمنچای به هیچ عنوان به نفع ایران نبوده است. این قرارداد بر ما تحمیل شد. اتفاقاً ایروان، نخجوان و … که بعد از قرارداد گلستان جزئی از ایران مانده بودند، با معاهده ترکمنچای از کشورمان جدا شدند. من از آقای ظریف ظریف می پرسم چگونه ترکمنچای را قراردادی خوب می‌داند؟

وی افزود: قبل از این قرارداد معاهده گلستان بر ما تحمیل شد و ۱۵ استان سرسبز مانند گیلان و گلستان و مازندران از ایران جدا شدند. بعد آن هم با دخالت انگلیس و روسیه و دوستی بین آنها، در حالی که روس‌ها تا قافلانکوه آمده بودند و تبریز به تصرف مددوف و پاسکویچ در آمده بود، معاهده ترکمنچای بر ایران تحمیل شد.

به قول یک عضو سازمان سیا فلات ایران به گونه‌ای است که دشمن در آن ذوب می‌شود

این کارشناس تاریخی با اشاره به تمایل روس‌ها برای تصرف مناطق بیشتری از فلات ایران، تصریح کرد: روس‌ها می‌خواستند به بخش‌های دیگر فلات ایران حرکت کنند اما نمی‌توانستند این کار را انجام دهند. چون در اوایل قاجار وسعت ایران بزرگ‌تر از مقدار کنونی بود بخش‌هایی از ترکستان، مرو و افغانستان در دست ما بود.

وی افزود: یک آمریکایی که عضو سازمان سیا بود، در بخش‌هایی از کتابش در مورد ارتش ایران نوشته است: «فناناپذیران»؛ او توضیح می‌دهد که فلات ایران به گونه‌ای است که دشمن در آن ذوب می‌شود. به خاطر داریم پرتغالی‌ها هم نتوانستند از کناره خلیج فارس و دریای عمان بالاتر بیایند.

من در خصوص این حرف‌هایی که اخیراً آقای دکتر ظریف گفتند متأسفم زیرا ترکمنچای ما را بدبخت کرد. در ۱۸۲۸ میلادی معادل ۱۲۴۳ هجری قمری طی قرارداد ترکمنچای، کاپیتولاسیون بر ما حکمفرما شد. در آن زمان ۶ کشتی جنگی در دریای خزر داشتیم که در زمان نادر شاه ساخته شده بود ولی حق کشتیرانی ایران توسط قرارداد ترکمنچای لغو و گرفته شد.

وی ادامه داد: به آقای دکتر ظریف توصیه می‌کنم تاریخ بخواند زیرا اطلاعات وی در خصوص ترکمنچای خیلی ضعیف است چراکه تاریخ مادر علوم است.

در ملی شدن نفت با امکانات محدود کاری آرمانی انجام شد

وی با انتقاد از صحبت‌های وزیر سابق خارجه در خصوص تعدیل اهداف و آرمان‌های کشورمان به ذکر مثال‌های تاریخی پرداخت و گفت: در زمان ملی شدن صنعت نفت، مردم و رهبران نهضت با وجود همه محدودیت‌ها و امکانات کارهای بزرگ و آرمانی انجام دادند. دکتر مصدق و آیت الله کاشانی به عنوان رهبران ملی شدن صنعت نفت، دست به دست یکدیگر دادند و این کار بزرگ را انجام دادند. آیت الله کاشانی همیشه وطن پرست و ضد انگلیسی بود و انگلیسی‌ها در آن زمان هیچ غلطی نمی‌توانستند انجام دهند.

معتضد افزود: همان انگلیسی‌هایی بود که در شهریور ۱۳۲۰ در ۷۲ ساعت مقاومت ایران را شکست ولی در شهریور ۱۳۳۹ علی رغم آوردن ۸ رزوناو به خلیج فارس که قصد داشت آبادان و خرمشهر را تصرف کند اما به خاطر وحدت و یکپارچگی مردم این کار عملی نشد. در آن زمان ۱۵۰ هزار نفر از بختیاری‌ها و عشایر عرب با حمایت رهبران ملی شدن نفت، در آبادان و خرمشهر حضور به عمل رساندند و اجازه ندادند انگلیسی‌ها وارد کشور شوند.

این نویسنده و تاریخ پژوه با اشاره به اهمیت دانستن تاریخ، تاکید کرد: در ملی شدن صنعت نفت بر خلاف برخی افراد که سواد کافی تاریخی ندارند و آن را غیر مفید می‌دانند، باید بگویم در آن زمان نفت را مصدق سیاسی نکرد و اینکه انگلیسی‌ها بودند که آن را سیاسی کردند.

معتضد با اشاره به یک نمونه تاریخی موفق دیگر از رسیدن به اهداف بزرگ با وجود همه محدودیت‌ها، خاطر نشان ساخت: در سال ۱۳۲۳ معاون وقت وزارت خارجه شوروی به ایران آمد و خواستار الحاق امتیاز نفت شمال به شوروی شد. آن زمان آذربایجان در اشغال روس‌ها بود. شوروی برای فشار بیشتر به ایران فرقه دموکرات در کردستان ایجاد کرد و به دنبال جدایی آذربایجان و کردستان از ایران بود، تا آنکه احمد قوام السطنه به عنوان یک دیپلمات خبره کار را بر عهده گرفت و بزرگترین دیپلماسی قرن را در مواجه با شوروی‌ها به کار گرفت.

وی ادامه داد: او به شوروی‌ها وعده داد که نفت شمال را به آنها می‌دهد اما در عوض آنها از آذربایجان خارج شوند و از جدایی‌طلبان در آذربایجان و کردستان حمایت نکنند.

قوام روس‌ها را کیش و مات کرد

معتضد خاطر نشان ساخت: وی قوانینی به کمک مصدق در مجلس تصویب کردند که بر اساس آن در زمان اشغال ایران، دولت حق مذاکره با کشور دیگری در خصوص نفت ایران ندارد. همچنین قانون دیگری تصویب کردند که تا زمانی که ایران اشغال است انتخابات مجلس برگزار نخواهد شد. قوام به کمک این قوانین توانست ایران را آزاد کند و آذربایجان را نجات دهد و امتیاز نفتی هم به شوروی‌ها داده نشد. در واقع روس‌ها توسط قوام کیش و مات شدند.

وی به وزیر سابق خارجه کشورمان تاکید کرد: به آقای ظریف می گویم اگر می‌خواهی مذاکراتی را یادآوری کنیم به جای ترکمنچای از مذاکرات قوام السلطنه _ استالین یاد کن زیرا ترکمنچای به سود ما نبود و ما آن زمان دیپلماتی هم نداشتیم که حقوق خوانده باشد.