از نفت تا میکروپلاستیک‌ها؛ تهدیدهای زیستی برای خلیج فارس

ایسنا/خوزستان عضو انجمن زیست‌شناسی ایران با بیان این که بیش از ۳۰ درصد نفت جهان از تنگه هرمز عبور می‌کند و از این مسیر به سایر نقاط دنیا ترانزیت می‌شود، گفت: همین مساله باعث ترافیک عظیمی از نفتکش‌ها و حجم زیادی از فعالیت‌های کشتیرانی می‌شود که از جنبه‌های مختلفی منجر به آلودگی دریا می‌شوند.

دکتر علیرضا صفاهیه در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به عوامل آلودگی آب‌های خلیج فارس اظهار کرد: خلیج فارس منطقه‌ای پر تنش و پر استرس از نظر آلودگی است. با توجه به اینکه بیش از ۳۰ درصد نفت جهان از تنگه هرمز عبور می‌کند و از این مسیر به سایر نقاط دنیا ترانزیت می‌شود، همین مساله باعث ترافیک عظیمی از نفتکش‌ها و حجم زیادی از فعالیت‌های کشتیرانی می‌شود که از جنبه‌های مختلفی منجر به آلودگی دریا می‌شوند.

وی با اشاره به انواع آلودگی‌های دریایی، افزود: استخراج و اکتشاف نفت، ایجاد سکوهای نفتی در خلیج فارس و بارگیری و تخلیه کشتی‌ها، تمام این‌ها می‌تواند منجر به ایجاده آلاینده‌های مختلف از جمله آلودگی‌های نفتی شود.

عضو هیات علمی زیست‌شناسی دریای دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر با اشاره به انواع علل آلودگی خلیج فارس، گفت: بیشتر نفتکش‌هایی که از نقاط مختلف وارد خلیج فارس می‌شوند، باید خالی باشند تا بتوانند نفت‌گیری کنند اما وقتی مخزن یک نفتکش خالی باشد، روی آب دریا به راحتی واژگون می‌شود و به این دلیل این کشتی‌ها در مبدأ، تانکرهای خود را با آب دریا پر می‌کنند و وقتی به خلیج فارس می‌رسند آن را تخلیه می‌کنند؛ به این آب، آب توازن گفته می‌شود و با توجه به اینکه مخزن نفتکش از قبل نیز مواد نفتی داشته است، تخلیه آن منجر به آلودگی آب می‌شود و پیامدهایی خواهد داشت.

جابه‌جایی گونه‌های مهاجم نفتکش‌ها؛ تهدید جدی برای اکوسیستم

صفاهیه ادامه داد: انتقال گونه‌های مهاجم با کشتی‌ها را نیز داریم؛ برخی از گونه‌ها به صورت بومی در نقاط مختلف جهان زندگی می‌کنند اما همراه با آب توازن کشتی‌ها مانند سفر با بلیت یک‌سره، در مخزن قرار می‌گیرند و در خلیج فارس تخلیه می‌شوند. این گونه‌های آبزی برای محیط جدید یعنی خلیج فارس، گونه مهاجم هستند.

وی گفت: مشابه این رخداد چند سال پیش برای دریای خزر اتفاق افتاد و موجود کوچکی به نام شانه‌دار وارد دریا شد که در پی ورود آن به دریای خزر، نسل برخی ماهی‌ها از جمله خاویار و کریکا را رو به انقراض برد و اکنون ذخایر این ماهیان در دریای خزر بسیار کاهش پیدا کرده است. در خلیج فارس نیز به شکل دیگری گونه‌های مهاجم را داریم و باید مراقب باشیم.

میکروپلاستیک‌ها چه بلایی بر سر طبیعت می‌آورند؟

عضو انجمن زیست‌شناسی ایران با اشاره به ورود پلاستیک به دریاها از جمله خلیج فارس گفت: پلاستیک در طبیعت به صورت وسیعی وجود دارد و در ظرف‌ها و وسایل یکبار مصرف و حتی در وسایل ساختمان، موبایل و لپ‌تاپ از پلاستیک استفاده می‌شود. وقتی این ماده دور ریخته می‌شود، از آنجا که تجزیه‌پذیر نیستند به قطعات کوچکی به اندازه ذرات کمتر از نیم میلیمتر تبدیل می‌شوند؛ میزان این ذرات که میکروپلاستیک نامیده می‌شوند در آب‌های تمام دنیا به مقدار زیادی رو به افزایش است و در آینده یکی از معضلات بزرگ آب‌های آزاد و دریاها خواهند بود. 

صفاهیه افزود: در خلیج فارس نیز در حال مطالعه روی میکروپلاستیک‌ها هستیم؛ شوربختانه پیامدهای آلودگی ناشی از میکروپلاستیک‌ها در خلیج فارس به فراوانی دیده می‌شود و جا دارد مردم آگاه شوند تا از ورود این مواد به دریا جلوگیری شود.

وی با اشاره به ورود آلودگی صنایع پتروشیمی به خلیج فارس یادآور شد: در خوزستان، پتروشیمی بندر امام را داریم که انواعی از مواد شیمیایی از جمله جیوه را در آب رها می‌کند که پیامدهای بسیار مخرب و کشنده‌ای برای آبزیان دارد و اگر توسط انسان نیز خورده شود، بر سلامتی انسان موثر است.

عضو انجمن زیست‌شناسی ایران در خصوص آلودگی آب‌های شیرین، گفت: در آب‌های شیرین نیز این چالش‌ها را کم و بیش داریم. البته ممکن است چالش نفت را در آب‌های شیرین به آن صورت نداشته باشیم اما پساب‌های کشاورزی که غنی از انواع آفت‌کش‌ها و کودها هستند با بارندگی وارد دریاچه‌های پشت سدها و رودخانه‌ها می‌شوند.

راهکار چیست؟

صفاهیه گفت: همان گونه که پیشگیری همواره مقدم بر درمان است ما نیز باید به این فکر باشیم که از ابتدا دریاها را آلوده نکنیم که بعد به فکر راهکار پاک کردن آن باشیم. در این خصوص باید جلوی ورود آلاینده‌ها را به هر نحو گرفت؛ پس کار اصلی جلوگیری از ورود آلایندگی است. البته خواه ناخواه برخی از آلاینده‌ها توسط فعالیت‌های انسانی وارد دریا می‌شوند اما حداقل باید آن‌ها را کاهش داد.

وی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی در استفاده کمتر از پلاستیک و جایگزینی آن با مواد تجزیه شونده، گفت: برخی کشورها استفاده از کیسه‌ها و ظرف‌های پلاستیک را ممنوع کرده‌اند و به جای آن از ظرف‌های کاغذی استفاده می‌کنند که با محیط زیست سازگاری دارند. متاسفانه عادتی در جامعه ما وجود دارد که در بسیاری از مهمانی‌ها و مراسم‌ها از سفره، لیوان و قاشق و چنگال پلاستیکی و یکبار مصرف استفاده می‌شود به دلیل اینکه دفع آن سریع‌تر و راحت‌تر است در حالی که این زباله‌ها تنها از جلوی چشم‌مان دور می‌شوند و در واقع از محیط حذف نمی‌شوند.

عضو هیات علمی زیست‌شناسی دریای دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر گفت: پلاستیک در محیط تا صدها سال تجزیه نمی‌شود؛ تنها ریز می‌شود و وارد بدن جانوران و انسان‌ها می‌شود. امروزه از خون انسان نیز میکروپلاستیک استخراج شده است و هنوز تاثیر این‌ها بر بدن انسان و جانور نامشخص است اما خطرات جدی در پی دارد. در این شرایط، مهمترین کار برای جلوگیری از خطر بیشتر، تفکیک زباله و کاهش تولید آن و دفع است.

انتهای پیام