قلعه حاج وکیل، گهواره صنایع دستی استان مرکزی

ایسنا/مرکزی یکی از ابزارهای نمایش هویت و تاریخ سرزمین ها، آثار صنایع دستی است، آثاری که با بند بند انگشتان هنرمندان شکل می گیرد و در کنار اینکه گواهی بر قدمت و تاریخ این کشور است، روح سازندگان را درون خود جای داده و آن ظرافت روحانی و حس غرور و وابستگی به سرزمین را به نسل های بعد انتقال داده اند.

آثار صنایع دستی با روح و جان سازندگان خود شکل می گیرند و همین شاخصه، این آثار را از دیگر تولیدات متمایز کرده است و ضمن ارزش معنوی، نمایش دهنده هویت یک ملت است.

جایگاه صنایع دستی به قدری بالاست که یک روز در تقویم جهانی مختص آن انتخاب شده است. در دهم ژوئن ۱۹۶۴ میلادی نخستین همایش جهانی با شرکت مسئولان اجرایی، استادان دانشگاه، هنرمندان و صنعتگران بیش از ۴۰ کشور جهان، در نیویورک برگزار شد. در قطعنامه‌ پایانی آن همایش، تاسیس شورای جهانی صنایع دستی، به عنوان نهاد وابسته به یونسکو تصویب شد. سالروز برگزاری این همایش، به عنوان روز جهانی صنایع دستی نامگذاری شد.

استان مرکزی نیز با قدمتی کهن، از جمله نقاطی در کشور است که آثار صنایع دستی متنوع و خاصی را به کشور و جهان تقدیم کرده است. امروز در گوشه و کنار این خطه هنرمندان بسیاری به صورت انفرادی یا در کارگاه های صنایع دستی، آثاری را تولید می کنند که سراسر هنر و زیبایی است و در کنار این فعالیت های فردی و کارگاهی، مجموعه هایی ایجاد شده است که ترکیبی از میراث فرهنگی و صنایع دستی هستند. قلعه حاج وکیل اراک نیز از این دست مجموعه هاست که علاوه بر اینکه به عنوان قطعه ای زیبا از تاریخ این استان در قلب اراک به عنوان موزه، زنده و پویاست، مجموعه از کارگاه های صنایع دستی را در آغوش زیبای خود جای داده است.

قلعه حاج وکیل اراک، یکی از بناهای ساخته شده در دوره قاجار است که در دوره ناصر الدین شاه قاجار و همزمان با فعالیت کمپانی زیگلر در راستای تولید و صادرات فرش سلطان آباد، برای آن کمپانی ساخته شده است.

پس از پایان جنگ جهانی دوم، بنای قلعه به شخصی به نام محمد حسن وکیل فروخته شد و پس از آن به قلعه وکیل شهرت یافت.

این قلعه با عرصه چهار هزار و ۹۰۰ متر مربع اعیان از بخش های مختلفی چون ایوان ورودی، حیاط بیرونی و درونی، فضاهای اطراف حیاط درونی، زیرزمین، بخش عمارت مسکونی در طبقه اول و بنای موسوم به کلاه فرنگی تشکیل شده است و عمده تزئینات بنا را آجرکاری و کاشی معقلی(بنایی) تشکیل می دهد.

این بنا در ۲۶ آبانماه ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و پس از چندین سال بهره برداری به عنوان مجموعه اداری و آموزشی، از تیرماه ۱۳۹۸ پس از مرمت، به عنوان موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی استان مرکزی به حیات خود ادامه می دهد.

زینب کرمی راهنمای موزه صنایع دستی و هنرهای سنتی استان مرکزی، در گفت و گو با ایسنا، بیان کرد: این موزه آثار شاخص استان در زمینه هنرهای سنتی را نگهداری و در معرض نمایش قرار داده است به طوری که در حال حاضر ۲۵۰ اثر شاخص هنرمندان استان شامل فرش دستباف، گلیم، آثار قلمزنی، آثار چوبی، خوشنویسی و نگارگری و ... را در خود جای داده است.

وی اظهار کرد: ۱۰ اثر موجود در موزه شامل کمانچه استاد وحید کشاورز، سه تار استاد حمید اشتری، دو اثر از گیوه های سنتی استاد عبدالله گله سنجانی، قیچک استاد امین کشاورز و تذهیب استاد میلاد رفیعی، سوتک های گلی استاد محمد شمس، گردن آویز سنگ تراش استاد علی غفاری و دهل استاد احسان طیبی که دارای مهر اصالت یونسکو است در این موزه به نمایش درآمده است، همچنین قلمزنی استاد مهدی باباخانی و فرش هایی با طراحی هنرمندان بافنده اراکی از دیگر آثار قابل توجه این موزه است.

کرمی با بیان اینکه این موزه ۳۰۰ متر مربع وسعت و ۹ اتاق دارد که انواع آثار در آنها به نمایش گذاشته شده است، گفت: در طبقه زیرین و حیاط قلعه، فضایی به کارگاه های صنایع دستی اختصاص یافته است به شکلی که در حال حاضر ۵ کارگاه در رشته های چوب، نقاشی روی شیشه، چرم، میناکاری، سفال و سرامیک فعالیت هستند.

به گزارش ایسنا، استان مرکزی یکی از استان های پیشرو در حوزه صنایع دستی می شود و شمار بسیاری از هنرمندان در این استان فعالیت دارند.

فعالیت ۹ هزار هنرمند صنایع دستی در استان مرکزی

قاسم کاظمی معاون صنایع دستی استان مرکزی در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه تعداد هنرمندان فعال صنایع دستی استان مرکزی به حدود ۹ هزار نفر می رسد که در ۱۱۰ رشته فعالیت دارند، اظهار کرد: اکثر هنرمندان استان در رشته هایی چون دستبافت های سنتی، آثار سفالیه، آثار چوبی، قلمزنی، رودوزی سنتی و کتابت و نگارش فعال هستند که البته هر کدام از این رشته ها، زیرمجموعه های بسیاری دارند.

وی با اشاره به اینکه این ۵ رشته در واقع رشته های بومی و کهن استان مرکزی به شمار می روند، گفت: مناطقی چون ساروق، جیریا، لیلیان، مشک آباد، بازرجان، ریحان و ... در استان مرکزی در حوزه تولید زیراندازهای دستباف صاحب نام هستند و در حوزه رشته های دیگر نیز این استان صاحب نام است.

رشته هایی که احیا شد

کاظمی تصریح کرد: در سال های اخیر رشته هایی چون گره چینی مشبک که کاملا از بین رفته بود، در استان احیا شد، در اراک و تفرش تولید آثار فلزی قدمت بسیاری داشته است و اخیرا رشته مس چکشی احیا شده و هنرمندان این حوزه در خانه قنبری فعال هستند، همچنین جاجیم بافی و گلیم گل برجسته نیز فعال شده و هنرمندان در دو خانه در خمین و اراک در این حوزه فعال هستند و با احیای رشته تفرشی دوزی، شهر تفرش به عنوان شهر تفرشی دوزی کشور به ثبت ملی رسید.

۷۵ هزار دلار صادرات چمدانی

وی با بیان اینکه در کنار فعالیت هنرمندان به شکل انفرادی، بیش از ۶۰ کارگاه صنایع دستی در استان مرکزی فعال است که به صورت میانگین بین ۲ تا ۵ نفر در آنها شاغل هستند، گفت: کیفیت آثار تولیدی هنرمندان به شکلی است که همواره صادر می شوند، البته صادرات صنایع دستی از مبادی رسمی و گمرکی نیست، اما سال گذشته بالغ بر ۷۵ هزار دلار صادرات چمدانی آثار صنایع دستی که عموما شامل مینای فلز، قلمزنی، منسوجات سنتی و ... می شود به ثبت رسید.

معاون صنایع دستی استان مرکزی در خصوص حمایت از هنرمندان صنایع دستی تصریح کرد: استان مرکزی در ساخت بازارچه های صنایع دستی در کشور پیشرو است چراکه این بازارچه ها می توانند مهمترین مراکز تولید و فروش آثار باشد و تا امروز ۹ بازارچه در استان احداث و فعال شده است و امسال نیز بازارچه خنداب مورد بهره برداری قرار می گیرد.

وی با اشاره به برگزاری پانزدهمین نمایشگاه صنایع دستی کشور در استان مرکزی در مهرماه ۱۴۰۲، بیان کرد: پیش بینی امسال حضور حدود ۴۰ هنرمند استان در مسابقه نشان ملی است.

کاظمی اضافه کرد: سال گذشته بالغ بر ۱۲ میلیارد تومان تسهیلات به هنرمندان صنایع دستی استان اعطا شد و پیش بینی می شود امسال این رقم به حدود ۱۵ میلیارد تومان افزایش یابد.

انتهای پیام