یک آشتی موسیقایی بعد از ۱۵ سال/ آمده‌ایم تا برای «ایران» بنوازیم

به گزارش خبرنگار مهر، سهراب پورناظری و علی قمصری دو نوازنده و آهنگساز شاخص موسیقی ایران عصر روز چهارشنبه بیست و چهارم خرداد ماه ۱۴۰۲ با برگزاری یک نشست رسانه‌ای در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد تهران جزییات تازه‌ترین پروژه مشترک موسیقایی خود با عنوان «در هوای بی چگونگی» را تشریح کردند.

سهراب پورناظری در ابتدای این نشست خبری ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این کنسرت مشترک در پایتخت بیان کرد: خیلی خوشحالم که این پروژه را با همراهی علی قمصری و کارگردانی هنری رضا موسوی برگزار می‌کنم. به اعتقاد من در فضای کنونی ایران هیچ چیزی مهم‌تر از یک آشتی ملی نیست. به همین جهت ما سعی کردیم برای این آشتی از خودمان شروع کنیم. شرایطی که در من و علی قمصری وجود داشت و این انگیزه به قدری برای ما زیاد است که می‌توانیم بخشی از نمایندگی موسیقی ایرانی و مقامی را به دوش بکشیم. امیدوارم این حجم از تفاهم بتواند برای نسل آینده ما نقش ایفا کند.

وی تصریح کرد: متاسفانه من در بخش عمده‌ای از پیشکسوتان روحیه آشتی و وحدت بخشی را ندیدم و همیشه هم این را اعلام کردم اما امیدوارم در این پروژه که همه «ما» شدیم شرایطی فراهم شود که موضوع آشتی ملی شروع خوبی برای موسیقی ایرانی ما باشد. در سال‌هایی که ما نوجوان بودیم موسیقی ایرانی مخاطب بیشتری داشت اما اکنون شرایط فرق کرده و ما باید سعی کنیم به سهم خودمان این شمع را فروزان کنیم.

پورناظری درباره دیگر جزییات کنسرت مشترک خود با علی قمصری توضیح داد: ما در بخش اول تک‌نوازی سه تار را داریم سپس دونوازی ساز دیوان را داریم و در نهایت موسیقی با تار و کمانچه به پایان می‌رسد. البته در بخش‌های مختلف دوستان هنرمند دیگری هم در حوزه نوازندگی و هم در حوزه پرفورمنس با ما فعالیت‌هایی دارند که بخش پرفورمنس را رضا موسوی به عهده دارد.

علی قمصری نیز در ادامه این نشست گفت: برای من هم باعث افتخار است که بعد از سال‌ها دوباره این شانس را پیدا کردم تا با سهراب پورناظری عزیز همدل و هم قسم کارهایی را انجام دهیم. من امیدوارم به واسطه همراهی رضا موسوی و حامی پروژه، شرمنده مردم نشویم. مخاطبانی که در این چند روز واقعاً ما را شرمنده خود کردند.

وی درباره جزییات این کنسرت توضیح داد: من و سهراب ۱۵ سال قبل به شکل مداوم با هم کار می‌کردیم و فعالیت‌هایی را انجام می‌دادیم که خوشبختانه با استقبال خیلی خوبی از سوی مخاطبان مواجه می‌شد. ما در این مدت به دلیل اختلاف سلیقه‌هایی که درباره موسیقی داشتیم از هم جدا بودیم، ولی الان خوشحالم که در یک دوره خاصی این تفکر مشترک دوباره شکل گرفت. به همین منظور تصمیم گرفتیم که برای تغییر آنچه مرتبط با همگرایی است کنسرت مشترکی را برگزار کنیم. ما وظیفه داریم که باید در حمایت از موسیقی ملی فعالیت‌های بیشتری را انجام دهیم.

قمصری افزود: متاسفانه شرایط فعالیت‌های موسیقایی در کشور به گونه‌ای است که عمده فعالیت‌ها در حوزه موسیقی پاپ است. به همین جهت ما تصمیم گرفتیم متمرکز بر بداهه‌نوازی، موسیقی ایرانی و آهنگسازی فعالیت‌هایی را انجام دهیم. این هم بسیار زیباست که این درهم تنیدگی در آهنگسازی برای من و سهراب به وجود آمده است. اکنون ما در سنی دوباره با هم کار می‌کنیم که هنوز جان در بدن داریم و می‌توانیم برای کشورمان کار کنیم. این آشتی امکان فعالیت موثری را در ما ایجاد کرده که بتوانیم جریانی را آغاز کنیم که هم در حوزه آموزش و هم در کنسرت کارهای مفید فایده‌ای را انجام دهیم. البته در دوره‌ای صرف دیده شدن برای ما بیشتر بود اما اکنون ما از آن دوران عبور کردیم و همه چیز جور دیگری است.

پورناظری در بخش دیگری از صحبت‌های خود که به پرسش و پاسخ خبرنگاران اختصاص داشت، درباره اتفاقات ماه‌های اخیر کشور که فضای حسی کار برای هنرمندان را با تغییرات زیادی مواجه ساخته است، اظهار کرد: کاری که ما انجام می‌دهیم از جنس راهگشایی است. ما اکنون در شرایطی هستیم که بیش از ۲۰۰ کنسرت در حال برگزاری است. حضور زنان هنرمند سرزمین عزیزمان روی صحنه بسیاری از کنسرت‌ها و مواردی از این دست اتفاقات بسیار مهمی است که نتیجه تلاش و کوشش همه هنرمندانی بود که تمام تلاش خود را انجام دادند تا این چراغ فروزان بماند. من معتقدم عرصه را نباید خالی کرد به ویژه این جنس موسیقی که باید همیشه باشد. چرا که شریان حیاتی بخشی از فرهنگ و هنر این سرزمین است که از تناقض‌های زیادی برای فعالیت برخوردار است.

وی افزود: تنبورنوازی در موسیقی من همواره وجود داشته و دارد. در این کنسرت هم من نهایت تلاشم را انجام دادم تا این علاقه به تنبور در نوازندگی حضور داشته باشد. فرصتی که با حضور علی قمصری می‌تواند شرایط بسیار خوبی را برای ما ایجاد کند.

علی قمصری هم در این بخش از نشست خبری کنسرت مشترک خود با سهراب پورناظری گفت: طی سفرهای که در قالب پروژه تار ایرانی انجام شد، با چالش‌های و مشکلاتی پیرامون هنرمندان شهرستان‌ها مواجه شدم که انگار این پروژه برایم تبدیل به سلوک شد. من وظیفه خود می‌دانم که مانند یک بدهکار به موسیقی که دربند سودجویی‌های شخصی نیست، دین خود را به موسیقی ایرانی ادا کنم. این قطار باید به جلو هدایت شود. من هم با سهراب موافقم. به هر حال شرایط کشور برای ما شرایطی را ایجاد کرد که راحت پای‌ما به صحنه‌های اجرا باز نشود. ما به هر قیمتی روی صحنه نمی‌رویم چرا که خود را برای مردم می‌دانیم که در برابر آنها مسئولیم و امیدوارم در این مسیر سربلند باشیم.

سهراب پورناظری در پاسخ به پرسش دیگری مبنی‌بر اینکه برگزاری کنسرت مشترک خود با علی قمصری با برگزاری کنسرت علیرضا قربانی در کاخ سعدآباد در جهت رقابت طراحی شده، تصریح کرد: هیچ رقابتی با علیرضا قربانی داریم. کما اینکه ما در پروژه سی صد و پروژه سی میزبان مخاطبان در کاخ سعدآباد بودیم. این صحبتی که می‌کنم اصلاً شعاری نیست و بسیار خوشحالم که علیرضا قربانی و یارانش در پروژه با من بخوان این چنین موفق هستند. ما در توفیق و شکست هم سهیم هستیم و من به این حد از تحلیل رسیدم که وقتی بازار موسیقی رونق بگیرد قطعاً به نفع ماست. حتی ما با تیم آقای قربانی مذاکرات و صحبت‌هایی را داشتی که به آنها کمک کنیم. بنابراین اجرای کاخ سعدآباد و ایوان عطار شرایط بسیار خوبی دارد که می‌توانیم با تجهیز این مکان فضای کنسرت را ادامه دهیم.

وی درباره عدم حضور خواننده در این کنسرت گفت: ما در این کنسرت بخش خوانندگی هم داریم کما اینکه هم من و هم علی قمصری در بخش‌هایی از کنسرت دکلمه و آواز دارند. اما آنچه برای ما مهم بود برگزاری یک کنسرت بی‌کلام بود که بسیار خوشحالیم از آن استقبال خوبی شده است. نکته دیگری که می‌توانم در این بخش اشاره داشته باشم بحث حضور زنان هنرمند ایران در این کنسرت است که نهایت تلاش خود را انجام دادیم که بتوانیم گوشه‌ای کوچک از هنر این بزرگواران را روی صحنه اجرا کنیم و امیدوارم به زودی شرایط بهتری برای فعالیت بانوان هنرمند فراهم شود. این کنسرت نماینده هیچ طیف افراطی نیست. این کنسرت نماینده انسان‌هایی است که دنبال منافع سرزمینی هستند که افراط و تفریط در این گروه معنایی ندارد.

این نوازنده و آهنگساز موسیقی ایرانی در ادامه این نشست با اشاره به انتخاب عنوان این کنسرت هم توضیح داد: عنوان «در هوای بی‌چگونگی» برگرفته از یکی از آثار بایزید بسطامی است که اتفاقاً در این کنسرت نیز از این فرازها استفاده خواهیم کرد. جالب است وقتی بعد از ۱۰ سال با علی قمصری شروع به نوازندگی کردیم حال و هوای ویژه‌ای را تجربه کردیم که انگار خودمان را می‌شنویم. این یگانگی به قدری برای ما جالب و شگفت‌انگیز شد که گویی روح ما دو نفر بعد از مدت‌ها دوری و اختلاف نظر در یک کالبد مشترک هستیم. لذتی که با ساز زدن همراه علی به من دست داد واقعاً عالی بود.

قمصری نیز درباره این دو نوازی مشترک گفت: وقتی با هم بعد از سال‌ها دوباره دیدار کردیم، شروع به دونوازی سه تار کردیم و گویی تمام حرف‌هایمان را با این دونوازی زدیم و سپس شروع به حرف زدن کردیم. اغراق نیست که بگویم که چنین حسی را در این سال‌ها تجربه نکرده بودم. شرایطی که برای من بسیار بی حاشیه و آرام شروع شد و به همین شکل ادامه پیدا کرده است.

این نوازنده شناخته شده تار درباره سازبندی این کنسرت مشترک هم توضیح داد: ما در این کنسرت به سراغ سازهایی رفتیم که بسیاری از کشورها آنها را به نام خودشان ثبت کردند. سازهایی که ریشه تاریخی در ایران ما داشته و با هویت ملی هم راستاست. نکته‌ای که برای من اتفاق خجسته‌ای است و می‌توانم در کنار سهراب پورناظری اثری را با دو دست خلق کنم. در این کنسرت مرز بین بداهه و کار دارای کمپوزیسیون حال و هوای ویژه‌ای داشت که بسیار آن را دوست دارم.

قمصری در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: ما اگر بخواهیم فرهنگ و هنر روی ریل درستی حرکت کند باید کاری کنیم که کودکان و نوجوانان ایرانی در مدرسه با چارچوب‌های موسیقی ملی ایران آشنا شوند. این را هم در شرایطی می‌گویم که اصلاً مشکلی با سازها و موسیقی‌های دیگر ندارم. صحبت من فقط توجه دادن مدیران به موضوعات فرهنگی به ویژه موسیقی ایرانی است که باید هر چه زودتر فکری به حال آن کرد. امروز عنان موسیقی به دست تهیه‌کنندگانی است گویا بیشتر از هنرمندان مورد اعتماد مدیران هستند. این یک آسیب است که باید فکری به حال آن کرد. اگر ما آموزش درستی داشته باشم قطعاً آن گاه تفاوت موسیقی زنده با پلی بک توسط یک بیننده مشخص می‌شود. همه اینها ریشه در آموزش درست دارد که باید کارهایی را در این حوزه انجام داد. اصلاً چرا باید در آموزشگاه‌های ما کودک و نوجوان با متد غربی اول آشنا شود تا موسیقی ایرانی؟ اینها بدون مدیریت فرهنگی قطعاً میسر نیست.

رضا موسوی کارگردان هنری پروژه هم اظهار کرد: آنچه در این کنسرت قرار است پیش روی مخاطبان قرار گیرد اجرای یک برنامه‌ای است که برای شعور مخاطب هم به لحاظ شنیداری و هم به لحاظ دیداری احترام قائل هستند. ما بنا داریم همچون سایر کنسرت‌هایی که در تمام دنیا انجام می‌پذیرد فضایی را ایجاد کنیم که بتواند مولفه‌های هنری یک کنسرت را به معنای واقعی داشته باشد.

این کارگردان هنری ادامه داد: ما در پروسه تولید کار صحنه‌ای این اجرا به شدت کار سختی داشتیم. چرا که احساس می‌کنم سوار قایقی هستم که می‌دانم همراه با مخاطبان به جلو پیش می‌رویم و امیدوارم شرایط به گونه‌ای باشد که بتوانیم از این مسیر سخت به درستی عبور کنیم. آنچه که می‌گویم در خلوت سه نفره ما هم همین طور است و به قدری این دو نفر در یک حال و هوای مشترکی به سر می‌برند که من آن را تجربه نکردم. این پروژه به نظر من بازپس‌گیری سازهای ایرانی است که به نام دیگران ثبت شده است.

رضا امامی مدیر موسسه حامی کنسرت نیز در ادامه این نشست گفت: آنچه در موسسه ما صورت می‌پذیرد تلاش برای اجرای کارهای منحصر به فرد برای کشور عزیزمان ایران است. کنسرت در هوای بی چگونگی هم یکی از فعالیت‌های ماست که بعد از مدت‌ها دو هنرمند ارزنده را کنار هم قرار داده و این مایه افتخار ماست که بتوانیم در چنین ساختاری حامی فرهنگ و هنر این سرزمین باشیم.

پروژه مشترک سهراب پورناظری و علی قمصری به کارگردانی هنری رضا موسوی، از روز سه‌شنبه ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ در محوطه باز کاخ سعدآباد با حمایت بخش خصوصی روی صحنه می‌رود. این دو هنرمند سال‌ها پیش در گروه «همنوازان حصار» سابقه همکاری داشتند. اکنون و پس از چندین سال، بار دیگر قرار است که در کنار همدیگر، اجرایی را به صحنه ببرند.

براساس توضیحات روابط عمومی پروژه، کنسرت مشترک این دو هنرمند بر دونوازی متمرکز است و در طول اجرا و در بخش‌های مختلف نوازندگان دیگری به اجرا اضافه می‌شوند. قطعات این اجرا در دستگاه شور، مقام‌های کردی و آواز بیات اصفهان نواخته می‌شود که برخی از قطعات آهنگسازی شده و برخی دیگر در فضایی کاملاً بداهه پیش می‌روند. دونوازی سه‌تار، دونوازی دیوان و تنبور و دونوازی تار و کمانچه بخش‌های مختلف این کنسرت را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که برخی از قطعات کنسرت «در هوای بی‌چگونگی» با آواز همراه هستند که آواز این قطعات را پورناظری و قمصری می‌خوانند.