نگاهی به سلطنت پادشاهی که مردم مشهد را پایتخت نشین کرد

نگاهی به سلطنت پادشاهی که مردم مشهد را پایتخت نشین کرد
ایسنا

ایسنا/خراسان رضوی شاید در چندین هزار سال پیش کسی به ذهنش نمی‌­رسید روستایی به نام سناباد در حوالی طوس به یکی از شهرهای مهم و پرجمعیت تاریخ ایران تبدیل شود. روستایی که پس از پذیرا شدن قدوم مبارک امام رضا(ع) روز به روز بزرگ­تر گشت و با سرازیر شدن مردم از گوشه و کنار کشور بر جمعیتش افزوده شد.

شهری که در دوره­‌های مختلف تاریخ ایران حوادث گوناگونی از سر گذراند و در جایگاه‌­های متفاوتی قرار گرفت؛ در دوره تیموریان به عنوان یک شهر مهم شناخته شد، در دوره صفویان بر ارزشش افزوده شد، در دوره صفویان به علت رسمی شدن مذهب تشیع مورد توجه قرار گرفت و در دوره نادرشاه افشار به نهایت شکوه و اقتدار خود رسید.

مشهد در دوره نادرشاه بود که به گلدسته‌­های حرم امام رضا(ع) آراسته و از بناهای مورد نیاز یک شهر بزرگ برخوردار شد چراکه پس از برجسته شدن لیاقت نادر و جنگجویی­‌های وی بود که یک به یک مناطق مختلفی به کشور اضافه شد و مشهد به عنوان پایتخت رسمی یک امپراطوری بزرگ در تاریخ پر فراز و نشیب ایران جلوه کرد. در واقع با پادشاهی و اوج گرفتن نادر، مشهد هم به اوج خود رسید و با وفات وی، مشهد هم از شکوه و جلال یک پایتخت مهم به تنها یک شهر از شهرهای کشور تبدیل شد.

به همین جهت، فرا رسیدن سالروز درگذشت پادشاهی از خطه خراسان، ایسنا را بر آن داشت تا به گوشه‌­ای از سرگذشت مشهد و جوانب پایتخت شدنش بپردازد.

محسن مدیرشانه­‌چی، استاد دانشگاه و کارشناس فرهنگ و تاریخ ایران در گفت‌­وگو با ایسنا به روایت تاریخ پرفراز و نشیب مشهد پرداخت و اظهار کرد: پیش از اینکه نادرشاه زمام امور را در دست بگیرد، ملک محمود سیستانی در اواخر عصر صفوی برای مدتی خراسان را تصرف کرد و مشهد را به پایتختی برگزید. در آن زمان نادر یکی از سرداران صفوی بود که در ابتدا به ملک محمود سیستانی خدمت می‌­کرد اما سپس ملک محمود را کنار زد و خودش در خراسان قدرت را به دست گرفت. در این زمان پادشاهان صفوی که دچار ضعف و زوال شده بودند، نادر را به عنوان سرداری قابل تشخیص دادند و او توانست قدرتی به هم بزند. پس از اینکه سلسله صفوی به دستور محمود و اشرف افغان منقرض شد، نهایتا نادرشاه با بیرون راندن افغان‌ها زمام امور را به دست گرفت و در دشت مغان تاج‌گذاری کرد.

وی با اشاره به اینکه هم­‌اکنون ۳۰۰ سال از سلطنت نادرشاه و پایتختی مشهد می‌گذرد، اضافه کرد: نادرشاه از ۱۱۴۸ تا ۱۱۶۰ یعنی ۱۲ سال بر ایران فرمانروایی کرد. در واقع وی به خاطر ضعف دولت صفوی از ۱۱۴۴ هجری قمری قدرت را در دست داشت ولی در نیمه قرن ۱۲ و در سال ۱۱۴۸ هجری قمری رسما پادشاه شد و مشهد را به عنوان پایتخت خود و مرکز کشور قدرتمند ایران برگزید.  

این کارشناس فرهنگ و تاریخ ایران با بیان اینکه مشهد تنها در دوره نادر پایتخت نبود، عنوان کرد: قبل از نادر هم دوره کوتاهی ملک محمود سیستانی مشهد را تصرف کرد و خودش را پادشاه و مشهد را به عنوان پایتخت اعلام کرد اما در این دوره مشهد به نوعی پایتخت محلی محسوب می‌شد زیرا ملک محمود سیستانی فقط یک حاکم محلی بود که اقبال به او رو کرد و در میان نابه‌سامانی عصر صفوی توانست طوس، فردوس و مشهد را بگیرد و بر بخش شرقی ایران حکومت کند.

مدیرشانه­­‌چی با بیان اینکه پایتخت شدن مشهد به عنوان پایتخت یک امپراطوری و کشوری یکپارچه تنها در دوران نادرشاه رقم خورد، گفت: پس از تجزیه صفویه مجددا یک کشور قدرتمند و بزرگ چند برابر ایران کنونی تشکیل و مشهد هم به عنوان پایتخت برگزیده شد. در واقع می‌توان گفت این شهر از نظر پایتخت بودن در تاریخ ایران پس از اسلام جایگاه خاصی گرفت که کمتر مورد توجه قرار دارد.

مجسمه نادرشاه در باغ‌موزه نادری در مشهد

منبع خبر: ایسنا

اخبار مرتبط: نگاهی به سلطنت پادشاهی که مردم مشهد را پایتخت نشین کرد