گلایه کارگردان«جستجوگر» از «شریعتی بدون روتوش»/خستگی به تنم ماند!

به گزارش خبرنگار مهر، محمدمهدی ابراهیمی‌نصر کارگردان مستند «جستجوگر» که پیش‌تر در جشنواره فیلم «عمار» مورد تحسین قرار گرفته بود، از استفاده بدون ذکر منبع مصاحبه‌های اختصاصی خود در مستندی به نام «شریعتی بدون روتوش» گلایه کرد.

در متن این یادداشت آمده است:

«در روزهای پایانی خرداد ماه سال ۱۴۰۰ بود، که چند سال تلاش ما سرانجام به ثمر نشست و مستند «جستجوگر؛ کارنامه فکری و عملی دکتر علی شریعتی» در ۴ قسمت به صورت سریالی و یک نسخه سینمایی به نمایش درآمد و پس از بخش از شبکه‌های مستند، چهار سیما، جام‌جم، در دوازدهمین جشنواره مردمی فیلم «عمار» نیز توانست دیپلم افتخار مستند بخش حافظه ملی را دریافت کند.

برای تولید این مستند، ما با بیش از ۷۰ نفر از کسانی که می‌توانستند با روایتشان درباره دکتر شریعتی ما را یاری کنند ارتباط گرفتیم و در نهایت موفق شدیم ۱۳ نفر از اساتید گرانقدر را در قاب دوربین مستند «جستجوگر» داشته باشیم. بزرگوارانی که برای اولین‌بار درباره علی شریعتی از طریق دوربین یک مستندساز با مخاطبان صحبت می‌کردند مرحوم عماد افروغ، محمد علی نجفی، داریوش ارجمند، محمد اسفندیاری، سیدمحمد مهدی جعفری، قاسم تبریزی، پرویز خرسند، محمدمهدی عبدخدایی، سیدمهدی طالقانی، حمیدرضا نقاشیان، جواد منصوری و عزت الله مطهری (شاهی).

در روزهای پایانی خرداد ماه سال ۱۴۰۲، تماشای مستندی با عنوان «شریعتی بدون روتوش»، تمام خستگی به سرانجام رساندن یک اثر مستند را به جانمان نشاند، وقتی دیدیم بدون اجازه و کاملاً غیرحرفه‌ای، در بخش‌های متعدد و بسیار زیادی از ۵ قسمت این مستند، از گفتگوهایی که ما در مستند «جستجوگر» تصویربرداری کرده بودیم، استفاده شده است.

نکته اینجاست که در هیچکدام از این قطعات استفاده شده، ذکر نشده است که این تصاویر متعلق به مستند «جستجوگر» است و تنها در تیتراژ پایانی و در کنار نام افراد دیگر از نویسنده و کارگردان و تهیه‌کننده «جستجوگر»، آن‌هم بدون اینکه نامی از مستند برده شود، تشکر شده است.

جالب آنکه کارگردان این مستند، در گفتگویی خشنودی خود را از صحبت با نزدیکان دکتر شریعتی مثل آقای محمدعلی نجفی ابراز کرده است، ولی قسمت‌هایی که از آقای محمدعلی نجفی استفاده شده است را کارگردان «جستجوگر» ضبط کرده است!

ما برای چه منظوری مشغول کار و تلاش فرهنگی و هنری هستیم و هدفمان چیست؟ فکر می‌کنم پاسخ به این سوال می‌تواند خیلی از مسائل گذشته‌مان را تعیین تکلیف کند و راه پیش روی ما را روشن. مبادا به امید گام برداشتن در چمنزاری سبز، گمشده شوره‌زارها باشیم.

بخشی از مسائل در حیطه اخلاق حرفه‌ای جای می‌گیرد و بخشی دیگر در حوزه مسائل اخلاق انسانی و دینی. غفلت از هر دو می‌تواند چالش آفرین باشد و فرصت سوز. می‌خواهیم از چهره‌هایی شناخته شده، در قید حیات و در دسترس برای فیلمی مستند مصاحبه داشته باشیم. راحت‌ترین راه استفاده از کارهای ضبط شده دیگران است؟ راه دیگری هم هست. اینکه زحمت هماهنگی مصاحبه‌شوندگان را به دوش بکشیم و مصاحبه‌ای تازه را ثبت و ضبط کنیم.

در هیچ کجای جهان مستند و هیچ مستندساز حرفه‌ای، از گفتگوهایی یک مستندساز دیگر که به‌صورت اختصاصی ضبط کرده است استفاده نمی‌کند و در صورتی که ناچار و ناگزیر از این مسئله باشد، در هر قطعه‌ای که از اثر مستند دیگری استفاده می‌کند، ذکر می‌شود که به نقل از فلان مستند است. در خاتمه و در تیتراژ هم به وضوح ذکر می‌شود که از تصاویر فلان مستند در این اثر استفاده کرده‌ایم.

مستندسازان حرفه‌ای‌تر، تنها از صوت مصاحبه‌ای که دیگری آن را ضبط کرده است با نقل این نکته استفاده می‌کنند و کسانی که کاملاً حرفه‌ای هستند و به اخلاق فیلمسازی اعتنایی دارند، به هیچ وجه از گفتگوی ضبط شده یک مستندساز دیگر، استفاده نمی‌کنند. ما در جریان ساخت مستند «جستجوگر» به شدت به قطعه‌ای از یک مصاحبه آقای سیدحسین نصر که فکت ادعای ما بود، نیازمند بودیم و قصد داشتیم از صوت آن استفاده کنیم، اما وقتی متوجه عدم رضایت قلبی مستندساز شدیم، از خیر آن گذشتیم و هرگز از آن استفاده نکردیم، درزمانی که مشغول تولید هم بودیم، فیلم مصاحبه‌ای کامل و جامع از مرحوم خانم پوران شریعت‌رضوی همسر دکتر شریعتی به دست ما رسید ولی برای رعایت همین اخلاق حرفه‌ای، از آن‌هم به هیچ وجه استفاده نکردیم، با وجود اینکه تنها گفتگوی مستندی بود که از خانواده دکتر، به دست ما رسیده بود.

مایی که معتقدیم هر کاری در این دنیا اثر خود را دارد، حیف است که یادمان برود هدف همه این تلاش‌ها و کوشش‌ها نشستن به جان انسان‌هایی است که فطرتشان بوی عطر تقلبی را از مُشک به‌راحتی تشخیص می‌دهد.»