پاییز سال ۱۹۱۱ بود که قطعه یخ عظیمی از گسترهٔ وسیع یخچال‌های جنوب غربی گرینلند جدا شد. در طول چندین ماه به آهستگی به سوی جنوب تغییر مکان داد و هم‌چنان که بر اثر جریان‌های دریایی و باد جا‌به‌جا می‌شد ذره‌ذره آب ‌شد.

تا اینکه در شب سرد و بی‌مهتاب چهاردهم آوریل ۱۹۱۲ کوه یخ ۱۲۵‌متری که بقایای کوه یخ ۵۰۰ متری بود که سال قبل از آب‌دره یا فیورد‌‌ در گرینلند جدا شده بود با کشتی مسافربری آر‌ام‌اس تایتانیک که در مسیر اولین سفر دریایی خود از ساوت‌همپتون در بریتانیا به سوی نیویورک در ایالات‌متحده آمریکا بود برخورد کرد.

کشتی در فاصله سه‌ ساعت غرق شد و بیش از ۱۵۰۰ نفر از مسافران و خدمه کشتی همراه آن غرق شدند. بقایای این کشتی اکنون جایی در عمق حدود ۳٬۸ کیلومتری و در زیر امواج اقیانوس است که در حدود ۶۴۰ کیلومتری جنوب‌شرقی ساحل نیوفاوندلند است.

کوه‌های یخ هنوز هم تهدیدی برای کشتی‌ها به‌حساب می‌آیند. در سال ۲۰۱۹ تعداد ۱۵۱۵ کوه یخ در فاصله ماه‌های مارس تا اوت چنان تا جنوب پیش آمدند که به خطوط کشتیرانی اقیانوس اطلس رسیدند. محل آرام گرفتن همیشگی تایتانیک هم خطرات ویژه خود را دارد و به همین دلیل بازدید از بقایای این کشتی معروف جهانی چالشی جدی محسوب می‌شود.

با ناپدید شدن زیردریایی با پنج سرنشین که حامل مسافرانی بود که برای بازدید از بقایای تایتانیک در زیر دریا هزینه این سفر را پرداخت کرده بودند، بی‌بی‌سی به چگونگی وضعیت کف اقیانوس در این منطقه پرداخته است.

ناوبری در ژرفای اقیانوس

اعماق اقیانوس تاریک است. آب به‌‌سرعت نور خورشید را جذب می‌کند و نور خورشید فقط تا عمق ۱۰۰۰ متری از سطح آب می‌تواند نفوذ کند. پس از آن ژرفای اقیانوس تاریکی مطلق است. بقایای کشتی تایتانیک در منطقه‌ای قرار گرفته است که به دلیل همین تاریکی آن را «منطقه نیمه‌شب» می‌نامند. در سفر‌های اکتشافی پیشین برای مشاهده بقایای کشتی تایتانیک پژوهشگران می‌گویند حدود دو ساعت در تاریکی مطلق پیش رفته‌اند تا ناگهان کف اقیانوس را در نور زیردریایی مشاهده کرده‌اند.

با توجه به دامنه محدود چند متری که نور چراغ‌های زیردریایی که به بزرگی یک کامیون است روشن می‌کند ناوبری در چنین عمقی کاری چالش‌برانگیز است و به‌آسانی ممکن است در بستر اقیانوس سردرگم و سرگردان شد.

نقشه‌های دقیق محل غرق شدن و قرار گرفتن بقایای کشتی تایتانیک در طول چند دهه قسمت به قسمت و به کمک اسکن‌ با وضوح بالا تهیه شده است و به کمک وضعیت قرارگیری آنها می‌توان مسیر‌یابی کرد. ردیاب صوتی هم به خدمه زیردریایی کمک می‌کند تا برخی عوامل و پدیده‌ها را فراتر از دامنهٔ کوچک روشنایی زیردریایی رصد کنند.

هدایت‌کنندگان زیردریایی از تکنیکی به نام سامانه ناوبری اینرسیایی هم استفاده می‌کنند که در آن از شتاب‌سنج و ژیروسکوپ برای سنجش موقعیت و مسیریابی نسبت به سرعت و نقطه شروع مشخص استفاده می‌کنند. زیردریاپیمای تایتان اوشن‌گیت مجهز به پیشرفته‌ترین سامانه ناوبری اینرسیایی است که به‌کمک حسگر‌های صوتی با اثر دوپلر قادر به برآورد عمق و سرعت زیردریایی نسبت به کف دریا هستند.

با همه این تجهیزات مسافران پیشین سفر‌های زیردریایی اوشن‌گیت برای بازدید بقایای تایتانیک گفته‌اند که یافتن مسیر به سوی بستر اقیانوس چقدر دشوار بوده است. مایک رایس، نویسنده مجموعه‌های کمدی تلویزیونی که در مجموعه سیمپسون‌ها کار می‌کند و سال پیش با زیردریایی اوشن‌گیت برای بازدید از تایتانیک به اعماق اقیانوس سفر کرد به بی‌بی‌سی می‌گوید:«وقتی به کف اقیانوس می‌رسی، نمی‌دانی کجا هستی. ما کورمال کورمال تلاش می‌کردیم با زیردریایی کف اقیانوس بچرخیم تا بقایای کشتی تایتانیک را که می‌دانستیم باید در همان نزدیکی باشد پیدا کنیم اما چنان تاریکی عمیقی است که یک ساعت و نیم طول کشید تا بقایای کشتی به آن بزرگی که فقط حدود ۵۰۰ متر با ما فاصله داشت را پیدا کنیم».

هرچه جسمی در اعماق اقیانوس پایین‌تر برود، فشار آب بر آن بیشتر می‌شود. در بستر اقیانوس و در عمق ۳۸۰۰ متری زیر دریا بقایای تایتاتیک و هرچه در بستر دریا قرار گرفته است فشاری حدود ۴۰ مگاپاسکال یا حدود ۴۰۰ کیلوگرم بر هر سانتی‌متر مربع تحمل می‌کند که ۳۹۰ بار بیشتر از سطح آب است.

رابرت بلاسیاک، پژوهشگر و اقیانوس‌شناس از مرکز تاب‌آوری بوم‌شناختی دانشگاه استکهلم به بی‌بی‌سی می‌گوید:«برای اینکه بتوانید چنین فشاری را تصور کنید کافی‌ است بدانید که ۲۰۰ برابر بیشتر از فشار هوای داخل لاستیک خودروهاست. به‌همین دلیل است که نیاز به زیردریایی‌هایی دارید که دیواره‌های محکم و ضخیمی داشته باشند». دیواره‌ها و بدنه زیردریایی از تایتان فیبر کربنی و تیتانیوم ساخته شده است که تا عمق ۴۰۰۰ متری زیر آب بهترین کارآیی را دارد.

جریان‌های بستر اقیانوس

بیشتر ما با جریان‌های دریایی در سطح اقیانوس‌ها که می‌تواند شناگران و قایق‌ها را از مسیر خود منحرف کند آشنا هستیم، در ژرفای اقیانوس‌ها هم چنین جریان‌هایی در بستر اقیانوس وجود دارد هر‌چند به شدت و قدرت جریان‌های سطح دریا‌ها نیستند اما به‌هر‌حال باعث جابه‌جایی و حرکت حجم عظیمی از آب دریا می‌شوند.

جریان‌های دریایی می‌تواند بر اثر باد در سطح دریا ایجاد شود و بر ستونی از آب‌های عمیق‌تر اثر بگذارد. جزر و مد در آب‌های عمیق و تفاوت چگالی آب که بر اثر دما و میزان شوری آب پدید می‌آید هم از عوامل جریان‌های ترموهالین یا دما‌شوری در اقیانوس‌ها هستند.

رویداد‌های نادری مانند توفان‌های بنتیک یا بستر‌اقیانوسی که به‌طور‌معمول بر اثر جریان‌های گردابی سطح آب به وجود می‌آید هم باعث بروز جریان‌های قدرتمند و گاه‌و‌بیگاهی می‌شود که می‌تواند هر چه بر بستر اقیانوس قرار دارد با خود ببرد. اطلاعاتی که درباره جریان‌های بستر‌اقیانوسی اطراف پیکره کشتی تایتانیک داریم که در هنگام غرق شدن به دو قسمت فرو‌شکسته است، از پژوهش‌ در زمینه الگوهای بستر اقیانوس و حرکت ماهی‌های مرکب در اطراف بقایای کشتی به‌دست آمده است.

بخشی از بقایای کشتی تایتانیک در نزدیکی منطقه‌ای از بستر اقیانوس قرار دارد که تحت تاثیر جریانی از آب سرد و جاری به سوی جنوب قرار دارد. جاری شدن این «جریان زیر‌اقیانوسی» باعث به‌وجود آمدن تپه‌های شنی روان و الگو‌های موج‌دار و نواری‌شکل بر رسوبات و گل‌و‌لای بستر اقیانوس شده است که برای پژوهشگران نشانه‌ای از قدرتمندی این جریان زیر‌اقیانوسی است. بیشتر الگو‌ها و نقش‌هایی که تا‌به‌حال بر بستر اقیانوس مشاهده کرده بودند بر اثر جریان‌های زیر‌اقیانوسی متوسط یا ضعیف بوده است.

موج‌های شن در امتداد شرقی محل قرار گرفتن بخشی از بقایای کشتی تایتانیک در بستر اقیانوس و چگونگی پخش شدن وسایل و ملزومات و زغال‌سنگ و قطعات کشتی نشان می‌دهد که جریان زیر اقیانوسی در این منطقه از شرق به غرب جریان دارد، در‌حالی‌که پژوهشگران می‌گویند در محل غرق شدن بخش اصلی کشتی جریان‌های زیر‌اقیانوسی از شمال غربی به سوی جنوب غربی است که شاید به دلیل بزرگی قطعه بقایای کشتی مسیر خود را تغییر داده‌ باشند. به‌ویژه در اطراف دماغه کشتی غرق‌شده جریان‌های زیر‌اقیانوسی از شمال‌شرقی تا شمال‌غربی و جنوبی غربی متغیرند.

بسیاری از کارشناسان معتقدند این جریانات زیر‌اقیانوسی بقایای کشتی تایتانیک را در زیر رسوبات بستر دریا مدفون خواهد کرد.

گرهارد سایفرت، باستان‌شناس دریایی متخصص در زمینه آب‌های عمیق که به‌تازگی برنامه اکتشافی برای اسکن با‌کیفیت بالای بقایای کشتی تایتانیک را هدایت کرده است به بی‌بی‌سی می‌گوید که باور ندارد که جریان‌های زیر‌اقیانوسی در این ناحیه آنقدر قوی باشند که بتوانند باعث بروز خطری برای زیر‌دریایی شوند البته به‌شرطی که زیردریایی از کار نیفتاده باشد.

او می‌گوید:«به‌نظر من هیچ جریان زیر‌اقیانوسی خطرناکی که در منطقه قرار‌گیری بقایای تایتانیک تهدیدی برای زیر‌دریایی‌ها باشد وجود ندارد. جریان‌های اقیانوسی در کار نقشه‌برداری چالشی برای دقت در نقشه‌برداری هستند اما تهدید و خطری برای امنیت زیردریایی‌ها به‌حساب نمی‌آیند».

بقایای کشتی تایتانیک

تایتانیک پس از بیش از ۱۰۰ سال قرار گرفتن در بستر دریا به‌تدریج از‌هم‌‌فرو‌می‌پاشد. هر دو قطعهٔ در‌هم‌شکسته کشتی پس از غرق شدن و برخورد با بستر اقیانوس خرد و خراب شدند. در طول زمان میکروب‌های آهن‌خوار چین‌و‌شکن‌هایی مانند یخ بر بدنهٔ لاشهٔ کشتی ایجاد کرده‌اند و روند این ویرانی مدام سرعت بیشتری پیدا می‌کند. دانشمندان براورد کرده‌اند که فعالیت‌های باکتریایی شدید‌تر بر قسمت عقب کشتی به دلیل آسیب بیشتری که خورده است باعث شده است که حدود ۴۰ سال زودتر از بخش جلویی کشتی روند نابودی و اضمحلال تدریجی را طی کند.

سایفرت می‌گوید:«بقایای کشتی مدام در‌حال فرو‌ریختن و فرو‌پاشی به دلیل خوردگی و فرسایش است هر سال کمی بیشتر اما تا زمانی که فاصله ایمن را با آن حفظ کنید و تماس مستقیم با آن نداشته باشید و وارد آن نشوید خطری پیش نخواهد آمد».

جریان رسوبات دریایی

هرچند احتمال کمی برای آن وجود دارد اما جریان ناگهانی رسوبات بستر اقیانوس هم یکی از عوامل آسیب‌زننده است و در گذشته شاهد بوده‌ایم که اشیاء انسان‌ساخت را هم از بستر اقیانوس با خود برده است.

یکی از بزرگ‌ترین موارد از چنین رویدادی بر اثر لرزه‌هایی مانند زمین‌لرزه اتفاق می‌افتد، مانند سال ۱۹۲۹ که باعث شد کابل بین‌اقیانوسی در ساحل نیو‌فاند‌لند قطع شود. درک فزاینده ای از خطر این رویدادها وجود دارد، اگرچه هیچ نشانه ای وجود ندارد که رویدادی مانند این در ناپدید شدن زیردریایی تیتان دخیل باشد. احتمال بروز چنین رخدادی دور از انتظار نیست هر‌چند هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه چنین رویدادی ممکن است باعث ناپدید شدن زیر‌دریایی تایتان باشد، وجود ندارد.

در طول سال‌ها، پژوهشگران نشانه‌هایی در بستر اقیانوس و اطراف محل قرار گرفتن بقایای کشتی تایتانیک ثبت کرده‌اند که نشان از رانش عظیم ‌ بستر اقیانوس در گذشته‌های دور دارد.

چنین به‌نظر می‌رسد که حجم عظیمی از رسوبات از نیوفاندلند به سوی فلات قاره جریان پیدا کرده است و موقعیتی را ایجاد کرده است که دانشمندان آن را «گذرگاه ناپایدار» می‌نامند.

دانشمندان برآورد می‌کنند یکی از آخرین مورد از چنین رویداد‌های "ویرانگر" حدود ده‌ها هزار سال پیش رخ داده است و باعث شده که لایه‌هایی به ضخامت حدود ۱۰۰ متر روی هم انباشته شود. دیوید پایپر، پژوهشگر جغرافیای دریایی از مرکز پژوهش‌های جغرافیایی کانادا که سال‌ها بستر اقیانوس را در اطراف بقایای تایتانیک بررسی کرده است می‌گوید که چنین رویداد‌هایی بسیار نادر هستند.

او چنین رویدادی را با احتمال آتشفشانی کوه وزوو یا کوه فوجی مقایسه می‌کند که هر ده‌ها هزار یا صد‌ها یا هزاران سال یک بار ممکن است رخ دهد.

از رویداد‌های دیگر جریان‌های آب‌گل‌آلود هستند که در این حالت جریان‌های دریایی انباشته از رسوبات و گل‌و‌لای می‌شود و در حاشیه قاره‌ای جاری می‌شود و احتمال آن بیشتر است و بر اثر توفان پدید می‌آید. پایپر می‌گوید:"ما شاید حدود هر ۵۰۰ سال یک‌ بار شاهد وقوع چنین رویدادی هستیم اما موقعیت توپوگرافی یا مکان‌نگاری بستر اقیانوس در این منطقه طوری است که هر جریان رسوبی را به سوی "دره تایتانیک" هدایت می‌کند و به این ترتیب این رسوبات هیچگاه به محوطه بقایای کشتی نمی‌رسند".

سایفرت و پایپر هر دو معتقدند چنین رویداد‌هایی نمی‌توانند نقشی در ناپدید شدن زیردریایی تایتان داشته باشند.

عوامل دیگر زمین‌شناسی هم در اطراف محل بقایای کشتی تایتانیک در بستر اقیانوس وجود دارد که هنوز باید بررسی و در‌نظر گرفته شوند.

در سفر اکتشافی قبلی اوشن‌گیت به سوی بقایای کشتی تایتانیک، پاول هنری نارگئولت، غواص سابق نیروی دریایی فرانسه و ناخدای زیردریایی از صدای ضربه‌ٔ اسرار‌آمیزی که در سال ۱۹۹۶ ردیاب صوتی ثبت کرده بود تعریف می‌کند. معلوم شد که صخره‌‌ای است که پوشیده از موجودات دریایی است. او در آخرین سفر اکتشافی‌اش به منطقه بقایای تایتانیک امیدوار بود که باز هم صدای ضربه‌ای بشنود.

جستجو برای یافتن زیردریایی ناپدید‌شده ادامه دارد بدون هیچ رد و نشانی که به یافته‌شدن زیردریایی تایتان و سرنشینان آن یاری رساند یا کمکی به نجات آنها بکند.

اما با وجود چنین فضای چالش‌برانگیز و خطر‌آفرین در مسیر بازدید از بقایای کشتی تایتانیک می‌توان گفت خطر آن کمتر از اولین تلاش برای دسترسی به بقایای این کشتی تاریخی در سال ۱۹۸۶ نیست، زمانی که اولین گروه‌های اکتشافی در پی آن به اعماق اقیانوس رفتند.

پاییز سال ۱۹۱۱ بود که قطعه یخ عظیمی از گسترهٔ وسیع یخچال‌های جنوب غربی گرینلند جدا شد. در طول چندین ماه به آهستگی به سوی جنوب تغییر مکان داد و هم‌چنان که بر اثر جریان‌های دریایی و باد جا‌به‌جا می‌شد ذره‌ذره آب ‌شد.

تا اینکه در شب سرد و بی‌مهتاب چهاردهم آوریل ۱۹۱۲ کوه یخ ۱۲۵‌متری که بقایای کوه یخ ۵۰۰ متری بود که سال قبل از آب‌دره یا فیورد‌‌ در گرینلند جدا شده بود با کشتی مسافربری آر‌ام‌اس تایتانیک که در مسیر اولین سفر دریایی خود از ساوت‌همپتون در بریتانیا به سوی نیویورک در ایالات‌متحده آمریکا بود برخورد کرد.

کشتی در فاصله سه‌ ساعت غرق شد و بیش از ۱۵۰۰ نفر از مسافران و خدمه کشتی همراه آن غرق شدند. بقایای این کشتی اکنون جایی در عمق حدود ۳٬۸ کیلومتری و در زیر امواج اقیانوس است که در حدود ۶۴۰ کیلومتری جنوب‌شرقی ساحل نیوفاوندلند است.

کوه‌های یخ هنوز هم تهدیدی برای کشتی‌ها به‌حساب می‌آیند. در سال ۲۰۱۹ تعداد ۱۵۱۵ کوه یخ در فاصله ماه‌های مارس تا اوت چنان تا جنوب پیش آمدند که به خطوط کشتیرانی اقیانوس اطلس رسیدند. محل آرام گرفتن همیشگی تایتانیک هم خطرات ویژه خود را دارد و به همین دلیل بازدید از بقایای این کشتی معروف جهانی چالشی جدی محسوب می‌شود.

با ناپدید شدن زیردریایی با پنج سرنشین که حامل مسافرانی بود که برای بازدید از بقایای تایتانیک در زیر دریا هزینه این سفر را پرداخت کرده بودند، بی‌بی‌سی به چگونگی وضعیت کف اقیانوس در این منطقه پرداخته است.

ناوبری در ژرفای اقیانوس

اعماق اقیانوس تاریک است. آب به‌‌سرعت نور خورشید را جذب می‌کند و نور خورشید فقط تا عمق ۱۰۰۰ متری از سطح آب می‌تواند نفوذ کند. پس از آن ژرفای اقیانوس تاریکی مطلق است. بقایای کشتی تایتانیک در منطقه‌ای قرار گرفته است که به دلیل همین تاریکی آن را «منطقه نیمه‌شب» می‌نامند. در سفر‌های اکتشافی پیشین برای مشاهده بقایای کشتی تایتانیک پژوهشگران می‌گویند حدود دو ساعت در تاریکی مطلق پیش رفته‌اند تا ناگهان کف اقیانوس را در نور زیردریایی مشاهده کرده‌اند.

با توجه به دامنه محدود چند متری که نور چراغ‌های زیردریایی که به بزرگی یک کامیون است روشن می‌کند ناوبری در چنین عمقی کاری چالش‌برانگیز است و به‌آسانی ممکن است در بستر اقیانوس سردرگم و سرگردان شد.

نقشه‌های دقیق محل غرق شدن و قرار گرفتن بقایای کشتی تایتانیک در طول چند دهه قسمت به قسمت و به کمک اسکن‌ با وضوح بالا تهیه شده است و به کمک وضعیت قرارگیری آنها می‌توان مسیر‌یابی کرد. ردیاب صوتی هم به خدمه زیردریایی کمک می‌کند تا برخی عوامل و پدیده‌ها را فراتر از دامنهٔ کوچک روشنایی زیردریایی رصد کنند.

هدایت‌کنندگان زیردریایی از تکنیکی به نام سامانه ناوبری اینرسیایی هم استفاده می‌کنند که در آن از شتاب‌سنج و ژیروسکوپ برای سنجش موقعیت و مسیریابی نسبت به سرعت و نقطه شروع مشخص استفاده می‌کنند. زیردریاپیمای تایتان اوشن‌گیت مجهز به پیشرفته‌ترین سامانه ناوبری اینرسیایی است که به‌کمک حسگر‌های صوتی با اثر دوپلر قادر به برآورد عمق و سرعت زیردریایی نسبت به کف دریا هستند.

با همه این تجهیزات مسافران پیشین سفر‌های زیردریایی اوشن‌گیت برای بازدید بقایای تایتانیک گفته‌اند که یافتن مسیر به سوی بستر اقیانوس چقدر دشوار بوده است. مایک رایس، نویسنده مجموعه‌های کمدی تلویزیونی که در مجموعه سیمپسون‌ها کار می‌کند و سال پیش با زیردریایی اوشن‌گیت برای بازدید از تایتانیک به اعماق اقیانوس سفر کرد به بی‌بی‌سی می‌گوید:«وقتی به کف اقیانوس می‌رسی، نمی‌دانی کجا هستی. ما کورمال کورمال تلاش می‌کردیم با زیردریایی کف اقیانوس بچرخیم تا بقایای کشتی تایتانیک را که می‌دانستیم باید در همان نزدیکی باشد پیدا کنیم اما چنان تاریکی عمیقی است که یک ساعت و نیم طول کشید تا بقایای کشتی به آن بزرگی که فقط حدود ۵۰۰ متر با ما فاصله داشت را پیدا کنیم».

هرچه جسمی در اعماق اقیانوس پایین‌تر برود، فشار آب بر آن بیشتر می‌شود. در بستر اقیانوس و در عمق ۳۸۰۰ متری زیر دریا بقایای تایتاتیک و هرچه در بستر دریا قرار گرفته است فشاری حدود ۴۰ مگاپاسکال یا حدود ۴۰۰ کیلوگرم بر هر سانتی‌متر مربع تحمل می‌کند که ۳۹۰ بار بیشتر از سطح آب است.

رابرت بلاسیاک، پژوهشگر و اقیانوس‌شناس از مرکز تاب‌آوری بوم‌شناختی دانشگاه استکهلم به بی‌بی‌سی می‌گوید:«برای اینکه بتوانید چنین فشاری را تصور کنید کافی‌ است بدانید که ۲۰۰ برابر بیشتر از فشار هوای داخل لاستیک خودروهاست. به‌همین دلیل است که نیاز به زیردریایی‌هایی دارید که دیواره‌های محکم و ضخیمی داشته باشند». دیواره‌ها و بدنه زیردریایی از تایتان فیبر کربنی و تیتانیوم ساخته شده است که تا عمق ۴۰۰۰ متری زیر آب بهترین کارآیی را دارد.

جریان‌های بستر اقیانوس

بیشتر ما با جریان‌های دریایی در سطح اقیانوس‌ها که می‌تواند شناگران و قایق‌ها را از مسیر خود منحرف کند آشنا هستیم، در ژرفای اقیانوس‌ها هم چنین جریان‌هایی در بستر اقیانوس وجود دارد هر‌چند به شدت و قدرت جریان‌های سطح دریا‌ها نیستند اما به‌هر‌حال باعث جابه‌جایی و حرکت حجم عظیمی از آب دریا می‌شوند.

جریان‌های دریایی می‌تواند بر اثر باد در سطح دریا ایجاد شود و بر ستونی از آب‌های عمیق‌تر اثر بگذارد. جزر و مد در آب‌های عمیق و تفاوت چگالی آب که بر اثر دما و میزان شوری آب پدید می‌آید هم از عوامل جریان‌های ترموهالین یا دما‌شوری در اقیانوس‌ها هستند.

رویداد‌های نادری مانند توفان‌های بنتیک یا بستر‌اقیانوسی که به‌طور‌معمول بر اثر جریان‌های گردابی سطح آب به وجود می‌آید هم باعث بروز جریان‌های قدرتمند و گاه‌و‌بیگاهی می‌شود که می‌تواند هر چه بر بستر اقیانوس قرار دارد با خود ببرد. اطلاعاتی که درباره جریان‌های بستر‌اقیانوسی اطراف پیکره کشتی تایتانیک داریم که در هنگام غرق شدن به دو قسمت فرو‌شکسته است، از پژوهش‌ در زمینه الگوهای بستر اقیانوس و حرکت ماهی‌های مرکب در اطراف بقایای کشتی به‌دست آمده است.

بخشی از بقایای کشتی تایتانیک در نزدیکی منطقه‌ای از بستر اقیانوس قرار دارد که تحت تاثیر جریانی از آب سرد و جاری به سوی جنوب قرار دارد. جاری شدن این «جریان زیر‌اقیانوسی» باعث به‌وجود آمدن تپه‌های شنی روان و الگو‌های موج‌دار و نواری‌شکل بر رسوبات و گل‌و‌لای بستر اقیانوس شده است که برای پژوهشگران نشانه‌ای از قدرتمندی این جریان زیر‌اقیانوسی است. بیشتر الگو‌ها و نقش‌هایی که تا‌به‌حال بر بستر اقیانوس مشاهده کرده بودند بر اثر جریان‌های زیر‌اقیانوسی متوسط یا ضعیف بوده است.

موج‌های شن در امتداد شرقی محل قرار گرفتن بخشی از بقایای کشتی تایتانیک در بستر اقیانوس و چگونگی پخش شدن وسایل و ملزومات و زغال‌سنگ و قطعات کشتی نشان می‌دهد که جریان زیر اقیانوسی در این منطقه از شرق به غرب جریان دارد، در‌حالی‌که پژوهشگران می‌گویند در محل غرق شدن بخش اصلی کشتی جریان‌های زیر‌اقیانوسی از شمال غربی به سوی جنوب غربی است که شاید به دلیل بزرگی قطعه بقایای کشتی مسیر خود را تغییر داده‌ باشند. به‌ویژه در اطراف دماغه کشتی غرق‌شده جریان‌های زیر‌اقیانوسی از شمال‌شرقی تا شمال‌غربی و جنوبی غربی متغیرند.

بسیاری از کارشناسان معتقدند این جریانات زیر‌اقیانوسی بقایای کشتی تایتانیک را در زیر رسوبات بستر دریا مدفون خواهد کرد.

گرهارد سایفرت، باستان‌شناس دریایی متخصص در زمینه آب‌های عمیق که به‌تازگی برنامه اکتشافی برای اسکن با‌کیفیت بالای بقایای کشتی تایتانیک را هدایت کرده است به بی‌بی‌سی می‌گوید که باور ندارد که جریان‌های زیر‌اقیانوسی در این ناحیه آنقدر قوی باشند که بتوانند باعث بروز خطری برای زیر‌دریایی شوند البته به‌شرطی که زیردریایی از کار نیفتاده باشد.

او می‌گوید:«به‌نظر من هیچ جریان زیر‌اقیانوسی خطرناکی که در منطقه قرار‌گیری بقایای تایتانیک تهدیدی برای زیر‌دریایی‌ها باشد وجود ندارد. جریان‌های اقیانوسی در کار نقشه‌برداری چالشی برای دقت در نقشه‌برداری هستند اما تهدید و خطری برای امنیت زیردریایی‌ها به‌حساب نمی‌آیند».

بقایای کشتی تایتانیک

تایتانیک پس از بیش از ۱۰۰ سال قرار گرفتن در بستر دریا به‌تدریج از‌هم‌‌فرو‌می‌پاشد. هر دو قطعهٔ در‌هم‌شکسته کشتی پس از غرق شدن و برخورد با بستر اقیانوس خرد و خراب شدند. در طول زمان میکروب‌های آهن‌خوار چین‌و‌شکن‌هایی مانند یخ بر بدنهٔ لاشهٔ کشتی ایجاد کرده‌اند و روند این ویرانی مدام سرعت بیشتری پیدا می‌کند. دانشمندان براورد کرده‌اند که فعالیت‌های باکتریایی شدید‌تر بر قسمت عقب کشتی به دلیل آسیب بیشتری که خورده است باعث شده است که حدود ۴۰ سال زودتر از بخش جلویی کشتی روند نابودی و اضمحلال تدریجی را طی کند.

سایفرت می‌گوید:«بقایای کشتی مدام در‌حال فرو‌ریختن و فرو‌پاشی به دلیل خوردگی و فرسایش است هر سال کمی بیشتر اما تا زمانی که فاصله ایمن را با آن حفظ کنید و تماس مستقیم با آن نداشته باشید و وارد آن نشوید خطری پیش نخواهد آمد».

جریان رسوبات دریایی

هرچند احتمال کمی برای آن وجود دارد اما جریان ناگهانی رسوبات بستر اقیانوس هم یکی از عوامل آسیب‌زننده است و در گذشته شاهد بوده‌ایم که اشیاء انسان‌ساخت را هم از بستر اقیانوس با خود برده است.

یکی از بزرگ‌ترین موارد از چنین رویدادی بر اثر لرزه‌هایی مانند زمین‌لرزه اتفاق می‌افتد، مانند سال ۱۹۲۹ که باعث شد کابل بین‌اقیانوسی در ساحل نیو‌فاند‌لند قطع شود. درک فزاینده ای از خطر این رویدادها وجود دارد، اگرچه هیچ نشانه ای وجود ندارد که رویدادی مانند این در ناپدید شدن زیردریایی تیتان دخیل باشد. احتمال بروز چنین رخدادی دور از انتظار نیست هر‌چند هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه چنین رویدادی ممکن است باعث ناپدید شدن زیر‌دریایی تایتان باشد، وجود ندارد.

در طول سال‌ها، پژوهشگران نشانه‌هایی در بستر اقیانوس و اطراف محل قرار گرفتن بقایای کشتی تایتانیک ثبت کرده‌اند که نشان از رانش عظیم ‌ بستر اقیانوس در گذشته‌های دور دارد.

چنین به‌نظر می‌رسد که حجم عظیمی از رسوبات از نیوفاندلند به سوی فلات قاره جریان پیدا کرده است و موقعیتی را ایجاد کرده است که دانشمندان آن را «گذرگاه ناپایدار» می‌نامند.

دانشمندان برآورد می‌کنند یکی از آخرین مورد از چنین رویداد‌های "ویرانگر" حدود ده‌ها هزار سال پیش رخ داده است و باعث شده که لایه‌هایی به ضخامت حدود ۱۰۰ متر روی هم انباشته شود. دیوید پایپر، پژوهشگر جغرافیای دریایی از مرکز پژوهش‌های جغرافیایی کانادا که سال‌ها بستر اقیانوس را در اطراف بقایای تایتانیک بررسی کرده است می‌گوید که چنین رویداد‌هایی بسیار نادر هستند.

او چنین رویدادی را با احتمال آتشفشانی کوه وزوو یا کوه فوجی مقایسه می‌کند که هر ده‌ها هزار یا صد‌ها یا هزاران سال یک بار ممکن است رخ دهد.

از رویداد‌های دیگر جریان‌های آب‌گل‌آلود هستند که در این حالت جریان‌های دریایی انباشته از رسوبات و گل‌و‌لای می‌شود و در حاشیه قاره‌ای جاری می‌شود و احتمال آن بیشتر است و بر اثر توفان پدید می‌آید. پایپر می‌گوید:"ما شاید حدود هر ۵۰۰ سال یک‌ بار شاهد وقوع چنین رویدادی هستیم اما موقعیت توپوگرافی یا مکان‌نگاری بستر اقیانوس در این منطقه طوری است که هر جریان رسوبی را به سوی "دره تایتانیک" هدایت می‌کند و به این ترتیب این رسوبات هیچگاه به محوطه بقایای کشتی نمی‌رسند".

سایفرت و پایپر هر دو معتقدند چنین رویداد‌هایی نمی‌توانند نقشی در ناپدید شدن زیردریایی تایتان داشته باشند.

عوامل دیگر زمین‌شناسی هم در اطراف محل بقایای کشتی تایتانیک در بستر اقیانوس وجود دارد که هنوز باید بررسی و در‌نظر گرفته شوند.

در سفر اکتشافی قبلی اوشن‌گیت به سوی بقایای کشتی تایتانیک، پاول هنری نارگئولت، غواص سابق نیروی دریایی فرانسه و ناخدای زیردریایی از صدای ضربه‌ٔ اسرار‌آمیزی که در سال ۱۹۹۶ ردیاب صوتی ثبت کرده بود تعریف می‌کند. معلوم شد که صخره‌‌ای است که پوشیده از موجودات دریایی است. او در آخرین سفر اکتشافی‌اش به منطقه بقایای تایتانیک امیدوار بود که باز هم صدای ضربه‌ای بشنود.

جستجو برای یافتن زیردریایی ناپدید‌شده ادامه دارد بدون هیچ رد و نشانی که به یافته‌شدن زیردریایی تایتان و سرنشینان آن یاری رساند یا کمکی به نجات آنها بکند.

اما با وجود چنین فضای چالش‌برانگیز و خطر‌آفرین در مسیر بازدید از بقایای کشتی تایتانیک می‌توان گفت خطر آن کمتر از اولین تلاش برای دسترسی به بقایای این کشتی تاریخی در سال ۱۹۸۶ نیست، زمانی که اولین گروه‌های اکتشافی در پی آن به اعماق اقیانوس رفتند.