در هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا ( Air Quality Index ) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق ( ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

بر اساس گزارشات منتشر شده، در هفته ای که گذشت بیش از شش منطقه از جنگل ها و مراتع استان های کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، کرمانشاه، فارس و خراسان رضوی دچار حریق شد.

در این آتش سوزی ها دستکم ۱۰۲ هکتار از اراضی جنگلی و منابع طبیعی دچار حریق شدند.

افزون بر این، مدیرکل منابع طبیعی استان کرمانشاه اعلام کرد: “از ابتدای امسال ۱۷ فقره آتش‌سوزی در منابع طبیعی استان رخ داده که در چهار فقره خسارت جزئی وارد شده است.”

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

محمد درویش، فعال محیط زیست با بیان اینکه “سه تالاب بختگان، طشک و کمجان در کنوانسیون جهانی رامسر به ثبت رسیده اند”، اظهار داشت: “تالاب های ارژن، کافتر، پریشان و مهارلو از دیگر تالاب های استان فارس هستند که در سال های گذشته تقریبا اکثر آنها یا کاملا یا بخش اعظمی از آن ها خشک شده اند.”

این فعال محیط زیست با بیان اینکه “حفر صدها چاه در اطراف تالاب پریشان باعث شده تا حقابه این تالاب از بین برود”، ادامه داد: “متاسفانه تمام چشمه ها هم اطراف این تالاب خشک شده است. حقابه تالاب ها همچنان قربانی حقابه کشاورزی و صنعت در استان فارس می شود که این مهم سبب شده است تا تالاب ها سهمی از این بارندگی ها نداشته باشند.”

همچنین رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری تربت‌حیدریه اعلام کرد: “در سال زراعی جاری به دلیل کاهش بارندگی ها تولید علوفه در شهرستان تربت حیدریه به میزان ۱۰ هزار تن کاهش یافت.”

مدیر عامل شرکت آبفا استان فارس با اشاره به محتمل بودن تنش آبی در ۲۰۰ شهر و روستای این استان، گفت: “پدیده خشکسالی متوالی در سالیان اخیر و کمبود آب ناشی از عدم بارش به موقع باران، برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی و مصارف غیر معمول در کاربری های مختلف در سطح استان فارس، مناطق مختلفی که از منابع سطحی، سد و چشمه بهره مند می شدند را در آستانه تنش و کمبود آب قرار داده است.”

از سوی دیگر، دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت پدیده گرد و غبار با اشاره به غبارخیز بودن نیمی از تالاب های کشور، در خصوص یکی از تالاب ها گفت: “مشکل اصلی تالاب صالحیه چرای دام سنگین به ویژه شتر است که اغلب به صورت سرگردان در محدوده تالاب چرا می‌کنند و عمدتاً فاقد پروانه چرا هستند. علاوه بر این، طی سال‌های گذشته منابع تأمین کننده آب این تالاب محدود شده اند؛ چراکه قبلاً رودخانه‌های زیادی وارد رودشور می‌شدند و منطقه را مرطوب می‌کردند ولی امروز مدیریت صحیحی در منابع آب بالادست تالاب اتفاق نمی افتد.”

یکی از مسائلی که در اثر برداشت بی‌رویهٔ آب زیرزمینی رخ می‌دهد، فرونشست زمین است. امری که به گفته برخی از کارشناسان، عدم مدیریت آب های سطحی موجود توسط مسئولان متولی و نهایتا اقدام به برداشت بیش از حد از آبهای زیرزمینی، رشد به سزایی به آن می بخشد. نشست زمین باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و نهایتا ایجاد تلفات جبران ناپذیر برای انسان ها و دیگر موجودات زنده می شود. سازمان اینتل لب، فرونشست زمین در پیرامون تهران را همانند «بمب ساعتی» دانست و اعلام کرد که تهران با سالی ۳۶ سانتی‌متر، رکورددار فرونشست زمین در سراسر جهان است و افت سطح آب‌های زیرزمینی تهران از چرایی‌های این مشکل دانسته شد.

در هفته ای که گذشت، مدیرکل محیط زیست اصفهان با اشاره به برداشت بیش از حد آب های زیرزمینی، اظهار داشت: “اگر براساس مطالعه مرکز تحقیقات راه و شهرسازی در رودخانه زاینده رود ۱۵ مترمکعب در ثانیه و طبق مطالعه وزارت نیرو، ۱۰ مترمکعب در ثانیه آب بصورت دائمی جاری نباشد فرونشست پانزده سانتی‌متری در دو دشت اصفهان و برخوار ایجاد می شود.”

احمدرضا لاهیجان زاده افزود: ” اگر وضعیت برداشت از سفره‌های زیرزمینی در این دو دشت ادامه یابد میزان آب باقیمانده در این آبخوان تا سال ۱۴۱۰ بصورت بسیار چشمگیری کاهش می‌یابد و فرونشست آن به عدد پنجاه سانتی‌متر خواهد رسید.”

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

در هفته ای گذشت، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز با اشاره به تعطیلی خط تفکیک زباله در مرکز دفن پسماند حلقه دره، گفت: “متاسفانه کمتر از پنج درصد زباله های خانگی در این استان تفکیک می شود.”

مجید درگی با بیان اینکه “میزان تفکیک زباله در این مرکز به مقدار محدودی خارج از خط تولید کمپوست تفکیک صورت می گیرد”، افزود: “پلاستیک هایی که در آب حل می شوند تبدیل به میکروپلاستیک شده و خطرشان خیلی بیشتر است زیرا نفوذ پذیری بالاتری دارند و خودشان رابه آب های زیرزمینی می رسانند و باعث آلودگی این منابع می شوند.”