عربستان و پروژه اتصال ریلی به ایران

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، توسعه حمل و نقل در اشکال مختلف یکی از ارکان مهم رشد و توسعه تجارت بین المللی و اقتصادی است که منجر به اثرگزاری و قدرت و مانور سیاسی بیشتر کشورها در جهان می‌شود. در بین انواع راه های حمل و نقل و کریدورهای بین المللی، مسیرهای ریلی نسبت به دیگر راه های هوایی و دریایی در اولویت سرمایه گزاری کشورها قرار دارد؛ چرا که مسیرهای ریلی با کم ترین زمان و هزینه صادرات  با صرفه تر از دیگر راه های مشابه می باشد. منطقه مهم غرب آسیا با وجود منابع عظیم نفت و گاز و همچنین وجود موقعیت مهم مواصلاتی و ترانزیتی، برای پیوند دادن شرق به غرب و شمال به جنوب  همواره محل مناقشه بین منافع قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای بوده و این موضوع پیوسته موجب تنش و درگیری و عدم وجود اتحاد و امنیت سیاسی و رشد و توسعه اقتصادی در سایه همگرایی همسایگان در رقابتی سالم در این منطقه گردیده است.

موقعیت ایران

جمهوری اسلامی ایران به دلیل داشتن زیرساخت های مناسب ریلی، موقعیت بسیال ایده آل ژئوپلتیکی و کریدورهای ترانزیتی در شاهراه کردیدورهای ریلی و حلقه اتصال بین آسیا و اروپا قرار دارد و این ظرفیت مهم مورد توجه بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای همسایه که منافع مشترک دارند گردیده است.

این موقعیت مهم ژئوپلتیک ایران به عنوان تنها راه مواصلاتی ریلی و آسان، توجه کشورهای حوزه خلیج فارس را نیز که از سال ها پیش در پی گسترش رشد جایگاه و ارتقاء اقتصادی و صادراتی خود بوده اند جلب کرده است. باید خاطرنشان کرد این موقعیت خاص، موجب تجارت کشورهای خلیج فارس با شرق آسیا تا اروپا وآفریقا و آسیای مرکزی و روسیه شده و همچنین این کشورها می توانند از مسیر ریلی ایران به هند دسترسی داشته باشند و از هزینه های صادراتی خود بکاهند.

نقش و منافع چین در ایجاد پروژه های مواصلاتی

گفته می شود این کریدور شامل بخش بزرگی از پروژه راه ابریشم چین با عنوان (یک کمربند و یک جاده) می باشد. کشور چین در سال های اخیر همواره در رقابت سنگین اقتصادی با ایالات متحده آمریکا بوده و درصدد یافتن موقعیت برتر هژمونیک اقتصادی در قبال آمریکا به خصوص در منطقه مهم غرب آسیا می باشد. باید توجه داشت در دهه ی اخیراین کشور به دنبال افزایش سرمایه گذاری و مبادلات تجاری خود با کشورهای آفرقایی برآمده است و چشم انداز وسیعی به قاره ی آفریقا دارد و بنظر می رسد وجود یک مسیر ریلی با صرفه از طریق ایران و عراق و عربستان و سپس دریای سرخ در این راستا بسیار راه گشا خواهد بود.

چشم انداز و اهداف چین برای تبدیل شدن به قدرت اول جهانی، منافع رقیب اصلی خود یعنی ایالات متحده آمریکا را با مخاطرات جدی مواجه ساخته است و موجب چالش های عمیقی به خصوص در غرب آسیا برای منافع آمریکا گردیده و باعث شده ایالات متحده همواره با کشورهای همسو و یا تحت نفوذ سیاست های خود در این منطقه، با ایجاد درگیری و بی ثباتی و ناامن سازی به عنوان مانعی بر سر راه چین و کشورهای ذی‌نفع قرار بگیرد و منافع این کشورها را تحت شعاع قرار دهد.

اهرم های فشار آمریکا سدی در برابر این پروژه

عربستان با وجود منابع عظیم نفتی و در آمدهای حاصل از آن در طی سال های اخیر به پیشرفت و توسعه اقتصادی خوبی دست یافته و به دنبال رشد و سرمایه گذاری برآمده از درآمدهای غیر نفتی خود می باشد. در این راستا توسعه راه های تجاری در یک مسیر امن با همکاری و همگرایی با همسایگان خود و دیگر کشورها یکی از اهداف فوق این کشور می باشد. به نظر می رسد با بهبود روابط ایران و عربستان و زمزمه ی اتصال ریلی ایران و عراق و کویت و عربستان، یکی از اهرم های فشار آمریکا و هم پیمانان منطقه ای اش (ترکیه و اسرائیل) برعلیه این پروژه ریلی، عراق و موقعیت خاص این کشور باشد که طی سال های طولانی به خصوص2003 ببعد تحت نفوذ سیاسی و نظامی و اقتصادی آمریکا بوده است.

در این راستا باید افزود تکمیل پروژه ریلی راه آهن شلمچه-بصره، عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس را از راه ریلی به ایران و شرق آسیا متصل نموده و می تواند در ادامه، ایران را به سوریه (بندر لاذقیه و طرطوس)، لبنان، دریای مدیترانه و سپس اروپا متصل  کند. همچنین باید خاطرنشان کرد این راه ریلی ترانزینی و مسافری، موجب افزایش سفرهای زیارتی و گردشگری و تقویت اقتصاد ایران و کشورهای همسایه ی خود و همچنین کشورهای حوزه ی مقاومت و کاهش تاثیر تحریم های ظالمانه آمریکا علیه کشورهای مذکور می گردد.  

علاوه بر این باید اذعان داشت عملیاتی کردن راه آهن شلمچه-بصره و تقویت کشورهای نزدیک به ایران، موجب انزوای هرچه بیشتر رژیم غاصب صهیونیستی و آرمان اسرائیل بزرگ (نیل تا فرات)  و منافع راهبردی سیاسی و اقتصادی هم پیمان بزرگش آمریکا در منطقه غرب آسیا شده، قدرت سیاسی و اقتصادی به دست زمامداران واقعی این منطقه و قاره آسیا خواهد افتاد و زمینه ی خروج آمریکا از این منطقه با سرعت بیشتری فراهم می گردد.

متاسفانه از سال های بسیار دور، پروژه ریلی شلمچه-بصره با فشار آمریکا بر دولت و برخی مقامات کشور عراق و همچنین وجود جنگ و درگیری داعش و دیگر گروه های تروریستی در سوریه و عراق و وجود نا امنی خصوصا در مسیر این پروژه و رابطه ی نامطلوب ایران و عربستان، روند پیشرفت توسعه و سرمایه گذاری در این خط ریلی را طی سالها با توقف کامل مواجه کرده بود.

در حال حاضر با وجود شرایط  آرام و امنیت و ثبات در این منطقه بعد از شکست نیروی های داعش، از سرگیری این خط ریلی از جانب دو دولت ایران و عراق  ضروری به نظر می رساند. شاید بتوان گفت فعالیت های گسترده و تحرکات اخیر و آمریکا در استان الانبار عراق در نزدیکی خط مواصلاتی این پروژه قابل تامل می باشد. می توان گفت خرید اراضی عشائر توسط آمریکائی ها و گسترش پایگاه نظامی عین الاسد و ایجاد یک پایگاه نظامی دیگر در الانبار (منطقه الجزیره) با ذخایر عظیم نفتی و گازی سندی دیگر بر این ادعا باشد. باید خاطرنشان کرد آمریکا با حمایت های مخفی و سری خود با بازماندگان داعش خصوصا در این مناطق درصدد ناامن سازی این مسیر و دیگر اهداف و منافع خود می باشند.

در پایان باید اذعان داشت پروژه ریلی ایران، عراق و عربستان حلقه ی مفقوده کریدور شرق به آفریقا و تسهیل کننده تجارت از خلیج فارس تا آسیای مرکزی خواهد بود. همچنین باید توجه داشت در ایجاد این مسیرهای ریلی که منافع کشورهای زیادی را درآسیا در برخواهد گرفت، وزنه و قدرت کدام کشورها به خصوص آن هایی که منافع متضادی در این رابطه دارند در ایجاد موفقیت و شکست آن تاثیرگذار خواهد بود.

یادداشت از محدثه رضایی؛ پژوهشگر حوزه عراق