معضل کی‌یف؛ چرا آمریکا مخالف پیوستن اوکراین به ناتو است؟

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: در آستانه برگزاری نشست سران پیمان نظامی ناتو، موضوع اوکراین، ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده است: اوکراین، عضو اوکراین بشود یا نه؛ مساله این است! طی روزهای اخیر، درباره عضویت اوکراین در ناتو، شاهد اتخاذ مواضع و بیان دیدگاه های متفاوت و متناقضی از مقامات غربی بودیم. انگلیس و فرانسه، به عنوان دو قدرت اروپایی در ناتو، خواهان آن هستند که با توجه به شرایط کنونی اوکراین، به طور استثناء، تشریفات و روندهای مرتبط با عضویت برای این کشور کنار گذاشته شود. ولی آمریکا چنین دیدگاهی ندارد و اقدامات روزهای اخیر نشان داده که واشنگتن، نمی‌خواهد جنگ در اوکراین به این زودی، خاتمه پیدا کند. حالا سوال اینجاست؛ چرا بین چند قدرت برتر ناتو، دیدگاه واحدی درباره عضویت اوکراین وجود ندارد؟

در این گزارش، به این موضوع می پردازیم که دلیل و پس زمینه اصلی احتیاط آمریکا و دولت جو بایدن در مورد عضویت اوکراین چیست؟ سپس به سناریوهای مرتبط با عضویت اوکراین و آخرین وضعیت توافق و تفاهم بین اعضای ناتو، اشاره می کنیم.

بحث بر سر تصمیم نهایی ناتو در مورد اوکراین در شرایطی پیش می‌رود که وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) از ارسال بسته کمک نظامی جدیدی به اوکراین خبر داده که ارزش آن ۲.۲ میلیارد دلار است و شامل مهمات پدافند هوایی و گلوله توپخانه است. قبل از این هم، پنتاگون سی‌ونهمین بسته کمک نظامی به اوکراین را ارسال کرد که معادل ۳۰۰ میلیون دلار اعلام کرده بود و شامل توپخانه، ابزار حفاظت در برابر ادوات زرهی و موارد دیگر بود.

نکته مهم در مورد فرجام اوکراین و ناتو، این است که مقامات مسکو، وقایع مربوط به واگنر را با خونسردی و قاطعیت مدیریت کرده اند و اجازه داده نشده که این موضوع، به عنوان متغیری تعریف شود که بتواند به سرعت، معادلات میدان جنگ را تغییر دهد.

لندن و پاریس، ساز دیگری زدند

مواضع مقامات انگلیس و فرانسه نشان داد که این دو کشور، ساز را روی پرده‌ای کوک کرده‌اند که با آواز آمریکا، همخوان و همنوا نیست.

یک هفته پیش، جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، صراحتاً اعلام کرد که دولت او روند پیوستن اوکراین به ناتو را آسان نمی کند و این کشور جنگ‌زده باید استانداردهای مشابه سایر کشورهای عضو را رعایت کند. این سخن بایدن، نقطه مقابل موضع مشترکی بود که در اظهارات وزرای خارجه انگلیس و فرانسه شنیده شد. آنان اعلام کردند که طرح فعلی برای روند عضویت اوکراین در ناتو نامناسب است و لذا خواستار پیوستن سریع کی‌یف به این ائتلاف نظامی هستند.

پس از موضع‌گیری فرانسه و انگلیس که آشکارا در تضاد با رویکرد آمریکاست، جولیان اسمیت، نماینده آمریکا در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بدون تعارف اعلام کرد: «اوکراین برای ورود به این ائتلاف نظامی، بخت اندکی دارد. متحدان ما در ناتو، در این مورد با ما همفکر هستند که با توجه به درگیر بودن اوکراین در جنگی تمام عیار، هم اکنون امکان ارائه دعوت‌نامه مناسب وجود ندارد.» اما در عین حال، اسمیت بدون اشاره به نوع مهمات و ادوات جنگی مدعی شد که آمریکا برای کی‌یف، تسلیحات بیشتری می فرستد. در آن سوی میدان، «آناتولی آنتونوف»، سفیر روسیه در آمریکا اعلام کرد: «ارسال بسته بزرگ کمک های نظامی جدید واشنگتن به اوکراین، نشان داده که مقامات آمریکایی تمایلی ندارند که جنگ با ابزراهای مسالمت آمیز، خاتمه یابد.»

سوال اینجاست که چگونه است که آمریکا حاضر است برای حمایت نظامی از اوکراین و تداوم جنگ، میلیاردها دلار سلاح و مهمات بفرستد اما با گزینه ای به نام عضویت سریع این کشور در ناتو مخالف است؟ در پاسخ به این سوال، جان دنی، استاد پژوهشگر دانشکده جنگ ارتش آمریکا و عضو ارشد غیر مقیم در شورای آتلانتیک به شبکه رادیویی ان.پی.آر گفته است: «ایالات متحده و برخی متحدان ناتو، خواهان عضویت سریع اوکراین نیستند. چرا که آنان اشتیاقی ندارند که سربازان خود را با روسیه وارد جنگ کنند. پیمان ناتو تصریح می کند که حمله به یک کشور عضو به عنوان حمله به همه آنها در نظر گرفته می شود. این بخش کلیدی معاهده یا همان ماده ۵ است. واضح است که ناتو و متحدان مایل نیستند مستقیماً در جنگ شرکت کنند.»

دنی در ادامه درباره مسیر آتی عضویت اوکراین در ناتو گفته است: «عضویت اوکراین در ناتو، باید به مرحله پس از پایان جنگ موکول شود. عضویت شتاب زده و ضمانت های امنیتی، ممکن است روس ها را تشویق کند تا سخت تر و طولانی ‌تر بجنگند. این جنگ باید از طریق یک راه حل سیاسی پایان یابد». چنین اظهاراتی نشان می دهد که آمریکا به هیچ وجه نمی خواهد به شکل مستقیم، خود را درگیر جنگ با روسیه کند و مصلحت را در آن می بیند که اوکراین و دیگران قربانی شوند تا امنیت آمریکا، محفوظ بماند.

بدون شک، بخشی از دغدغه های جو بایدن در مورد تصمیمگیری درباره عضویت اوکراین، ارتباط مستقیمی با حساب و کتاب های انتخاباتی دارد. تا همین جای کار هم، جمهوری خواهان آمریکا، انتقادات تند و تیزی به عملکرد بایدن دارند. آنان نه تنها به سیاست خارجی بایدن و تیم او ایراد می گیرند، بلکه معتقدند که او یک رئیس جمهور سالمند و ناتوان است و نباید یک دوره دیگر رئیس جمهور شود. در نتیجه، هر تصمیمی که باعث شود آمریکا را با دردسرهای امنیتی و هزینه های دفاعی تازه تری درگیر کند، می تواند به موقعیت بایدن و دموکرات ها لطمه بزند. واضح است که کنگره نیز تمام تصمیمات مرتبط با عضویت اوکراین را زیر نظر دارد و بایدن نمی تواند به راحتی در این مورد تصمیم بگیرد.

ترس از جنگ فراگیر

روزنامه فرانسوی لوموند نیز به این اشاره کرده که لازم است فرانسه که از چشم انداز عضویت اوکراین، به طور روشن حمایت کند. قبلاً و در ۳۱ مه در براتیسلاوا، امانوئل ماکرون چنین پیشبینی کرده بود که احتمالاً هیچ اتفاق نظری به نفع پیوستن اوکراین به ائتلاف نظامی ناتو وجود نخواهد داشت. اما پیشنهادهایی به منظور ارائه تضمین های امنیتی وجود خواهد داشت که شرکا می توانند به کیف ارائه دهند. در حالی که در لهستان و کشورهای بالتیک، چنین استدلال می کنند که تنها عضویت کامل، تضمینی محکم برای آینده است.

اخیراً آندرس فوگ راسموسن دبیرکل سابق ناتو نیز درباره پیوستن سریع اوکراین به ناتو اظهارنظر کرده است. او به اتفاق آندری یرماک، رئیس دفتر رئیس جمهور اوکراین طرحی به نام «پیمان امنیتی کیف» پیشنهاد کرده و در گفتگو با «شورای آتلانتیک» (Atlantic Council) گفته است: « اوکراین باید حریف خود را غافلگیر و مغلوب کند. بنابراین باید از چکش بزرگ برای پایان دادن سریع به این درگیری استفاده کنیم. این چکش بزرگ باید از تانک های جنگی، موشک های دوربردتر و در نهایت جت های جنگنده ساخته شود.» او همچنین گفته است: «تضمین های امنیتی جایگزین عضویت اوکراین در ناتو نخواهد شد. با این حال، ما پل آن را می سازیم تا اوکراین از خود دفاع کند تا زمانی که مشمول ماده ۵ ناتو نشود.»

راسموسن اعلام کرده که اوکراین عضو ناتو خواهد شد و ولادیمیر پوتین، دربان نیست که بتواند اوکراین را از ورود منع کند! اما در عین حال، دبیرکل سابق ناتو، درباره الزامات ماده ۵ سخنانی بیان کرده که آشکارا نشانه تردید در مورد شتاب بخشیدن به عضویت ناتو است.

شواهد نشان می دهد که بخشی از اختلاف نظر اعضای ناتو در مورد اوکراین، در پشت پرده و پشت دیوارهای بلند امنیتی و دیپلماسی باقی می ماند و به بیرون راه پیدا نمی کند. اما واضح است که ناتو، هیچگاه تا این اندازه بر سر اتخاذ تصمیمات واحد، ناتوان و دچار مشکل نبوده است.