تشدید نگرانی‌ها پیرامون حقابه هیرمند و پروژه داپ ترکیه / تضمین امنیت آبی ایران در حوزه بین الملل بر عهده کیست؟

به گزارش «تابناک»، حقابه هیرمند و پروژه‌های سد سازی ترکیه در بالادست رود ارس از آن جهت مهم هستند که بدانیم حیات صد‌ها هزار و چه بسا میلیون‌ها ایرانی با این دو پروژه درگیر است و به همین دلیل، بی توجهی به آن می‌تواند تبعات خسارت باری به همراه داشته باشد.

به طور مشخص و در ارتباط با حقابه هیرمند، نکته اینکه افغانستان در دهه ۹۰ شمسی با احداث بند کمال خان با ظرفیت ذخیره سازی ۵۲ میلیون متر مکعب آب در ولایت نیمروز که در سه فاز به بهره برداری رسید، عملاً امکان رهاسازی آب به سمت ایران را مسدود و مشکل آب ایران در جنوب شرق کشور را تشدید کرد.

همچنین در بالادست رود ارس نیز دولت ترکیه پروژه سدسازی «داپ» را در آناتولی شرقی اجرایی کرده است که بخش عمده آن روی حوضه ارس و کورا ساخته می‌شود.

 از جمله سد‌های در حال ساخت در قالب پروژه داپ، می‌توان به سد‌های کاراکورت، سویلمز و نارین قلعه اشاره کرد که اجرای این پروژه مستقیم بر ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان تاثیرگذار خواهد بود.

بر اساس برآورد کارشناسان، ادامه سدسازی ترکیه روی ارس به کاهش حقابه زیست محیطی، شرب (شهری)، کشاورزی و صنعتی و پیامدهای بسیار شدید بر شمال غرب ایران می‌انجامد. اگر داپ کامل اجرایی شود، تنش آبی غیرقابل تصوری علیه مناطق شمال‌غرب ایران در یک بازه زمانی ۱۰ تا ۳۰ ساله رقم خواهد خورد.

جدا از تفاسیر بالا پرسش مهم این است که پیگیری سیاسی و اجرایی این چالش‌ها در چه شرایطی قرار دارد و وضعیت کنونی پیگیری‌ها چگونه پیش رفته است؟

به طور مشخص و در ارتباط با مساله حقابه هیرمند، "علی اکبر محرابیان" در برنامه زنده تلویزیونی ثریا ـ که شامگاه روز یکشنبه از سیمای ملی بخش شد ـ گفت: ما در استان سیستان و بلوچستان معضل هیرمند را داریم. هرچند بنا بر یک معاهده دو جانبه که در سال ۱۳۵۱ امضا شد، طرف افغانستانی متعهد است، سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب را به سمت ایران رهاسازی کند، متأسفانه در سال‌های گذشته این اقدام انجام نشده است.

وزیر نیرو با تأکید بر اینکه ما از این حق کوتاه نمی‌آییم و به روش‌های مختلف آن را پیگیری می‌کنیم، افزود: البته ما خود را معطل حقابه هیرمند نکرده ایم و از روش‌های مختلف دیگر در پی حل مشکل آب در استان سیستان و بلوچستان هستیم.

محرابیان همچنین در بخش دیگری از سخنان خود و در پاسخ به سوال مجری برنامه در مورد اقدامات ترکیه در پروژه داپ و بالادست رود ارس و موضع ایران در این باره، ضمن ابراز گلایه از فعالیت‌های دولت ترکیه در بالادست رود ارس گفت: در سفر چندی پیش آقای اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به تهران در رابطه با منابع آبی مشترک توافقات خوبی در سطح روسای جمهور صورت پذیرفت و مقرر شد که یک کمیته تخصصی مشترک مسائل و مشکلات آبی مطرح را بررسی کند.

وزیر نیرو با اشاره به اینکه مقامات ترکیه باید به توافق انجام شده متعهد باشند، افزود: هرچند در مذاکرات، مقامات ترکیه تأکید دارند که پروژه سد سازی آن‌ها جنبه برقابی دارد، ما از عملکرد دولت ترکیه در حوضه مشترک آبی گلایه مندیم، چون بنا بر گزارش های کارشناسی و تخصصی که به ما می‌رسد، اقدامات و پروژه‌های سدسازی ترکیه در بالادست رود ارس بر وضعیت آبی این رود اثر منفی داشته است.

مستند به موارد بالا دیده می‌شود که همچنان دو پرونده حقابه ایران از هیرمند و نیز پروژه‌های گسترده سدسازی ترکیه در بالادست رود ارس پیش روی مقامات سیاسی و اجرایی ایران باز است و هنوز در هیچ یک از این دو حوزه بسیار مهم اتفاق ملموس و قابل ذکری که بتواند ضامن امنیت آبی ایران در سطح بین الملل باشد، رخ نداده است؛ واقعیت مهمی که ضرورت ورود قاطعانه مقامات ارشد کشور به ویژه وزارت خارجه به این دو موضوع را بیش از پیش الزامی کرده است.