پناهندگان در اقلیم کردستان عراق: بن‌بست آرزوها

آرزوی زندگی بهتر در کشوری دیگر؛ چیزی که در سال ٢٠٢٢ جان نزدیک به ٢٤٠٦ نفر را گرفته یا باعث مفقودی آنان شده است.

مهاجرت از راه‌های غیرقانونی، شاید تنها امید کسانی است که قربانی سیستم‌های تمامیت‌خواه، آپارتایدی و فرهنگ ارتجاعی حاکم بر جامعه خود می‌شوند. کسانی که به آن‌ها «پناهنده» گفته می‌شود.

کنوانسیون ژنو پناهنده را کسی می‌داند که به دلیل «ترس موجه از آزار و اذیت به دلایل نژاد، مذهب، ملیت، عضویت، قادر نیست یا نمی‌خواهد به کشور مبدأ خود بازگردد. یک گروه اجتماعی خاص یا عقیده سیاسی.»

در اقلیم کردستان عراق نیز طی سال‌های گذشته تعداد زیادی از ایرانیان که عمدتا کُردها را شامل می‌شود، منتظر طی کردن پروسه پناهندگی سازمان ملل و انتقال به کشور سوم هستند. اما این پناهجویان در شرتیط بسیار سخت و دشواری به سر می‌برند.

وضعیت پناهندگان ایرانی در اقلیم کردستان

دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) در اقلیم کردستان، در سه شهر اربیل (هەولێر)، سلیمانیه و دهوک مستقر است.

در سال ٢٠٢١، حدود ٣٠ هزار پناهجوی کُرد ایرانی منتظر انتقال به کشور امن از سوی سازمان ملل متحد بودند، انتظاری که نه تنها هیچگاه جامه‌ی عمل به خود نگرفت، بلکه عملا ثبت نام در کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در بهبود زندگی پناهندگان ساکن در این منطقه هیچ تاثیری نداشته است.

کمک هزینه‌های مادی ناچیزی به صورت دوره‌های نامنظم ٦ ماهه یا یک‌ساله و گاهی با تاخیر بیشتری به پناهجویان اعطا می‌شود. داشتن برگه‌های ثبت‌نام در کمیساریای پناهندگان سازمان ملل می‌تواند به پناهجو امکان دریافت اقامت یک‌ساله اقلیم کردستان عراق را بدهد، اقامتی که باید هر ساله تمدید شود و با آن نمی‌توانید از خاک اقلیم کردستان حتی به شهرهای دیگر عراق بروید.

همه این‎‌ها در حالی است که دریافت اقامت در خاک اقلیم کردستان به معنی پایان تهدید جانی از طرف جمهوری اسلامی نیست.

از اسفند ۱۳۹۶ تا پایان سال ۱۴۰۱، دست‌کم ٧ مورد اقدام به ترور و ربایش پناهندگان سیاسی توسط حکومت جمهوری اسلامی در اقلیم کردستان اتفاق افتاده است.

۱۰ اسفند ۱۳۹۶: صباح رحمانی که عصر پنج‌شنبه دهم اسفندماه ١٣٩٦، طی انفجار بمب جاسازی شده همراه پدرش صلاح رحمانی به شدت مجروح شده بود، یازدهم اسفندماه همان سال، به علت شدت جراحات وارده، در یکی از بیمارستان‌های اربیل جان باخت.

۱۵ اسفند ۱۳۹۶: قادر قادری، از کادرهای قدیمی حزب دمکرات کردستان در روستای هرتل، از توابع رانیه در استان سلیمانیه ترور شد. حزب دمکرات کردستان می‌گوید، ۲۰ گلوله به خودروی قادر قادری اصابت کرده و جسدش در کنار ماشین پیدا شده است.

۲۷ مرداد ۱۳۹۷: اقبال مرادی، فعال سیاسی کُرد و پدر زانیار مرادی، زندانی سیاسی اعدام شده، در کردستان عراق ترور شد.

۳ خرداد ۱۴۰۰: بهزاد محمودی، پناهجوی کُرد ایرانی که در مقابل دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل خودسوزی کرده بود، جان باخت. او به‌دلیل وضعیت بد پناهجویان در اقلیم کردستان عراق، عدم برخوداری از حق اقامت در این کشور و بی‌پاسخگوی دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل برای دریافت کمک اقدام به خودسوزی در مقابل ساختمان سازمان ملل کرد.

۱۶ مرداد ۱۴۰۰: موسی باباخانی، عضو کمیته مرکزی حزب دمکرات کردستان در هتلی در اربیل توسط عوامل جمهوری اسلامی ترور شد. به گفته مسئولان حزب دمکرات تاکنون در خاک عراق بیش از ۲۰۰ عضو و کادر این حزب ترور شده‌اند.

۱۴۰۱: پژار ملکی، نویسندە و فعال سیاسی کُرد ساکن اقلیم کردستان است با آغاز اعتراضات مردمی آبدانان در جریان انقلاب زن،زندگی، آزادی چندین‌ بار تهدید بە «ترور و “ربایش» شدە است.

۱۴۰۱: شورش نظری، از فعالین سیاسی ایلام نیز همزمان با آغاز اعتراضات مردمی آبدانان در جریان انقلاب زن، زندگی، آزادی در اربیل کردستان هدف ترور و ربایش قرار گرفته بود که توانست فرار کند.

پس از خیزش زن، زندگی، آزادی، فشارهای رژیم بر دولت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان برای اخراج احزاب اپوزسیون مستقر در کردستان عراق و در کنار آن موج جدید تهدید به ربایش پناهندگان، آینده‌ای نامعلوم و مبهم را در مقابل آنان قرار داده است، آینده‌ای که اگر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد و دیگر سازمان‌های حقوق بشری چشم خود را بر آن ببندند، در زد و بند سیاسی جمهوری اسلامی ایران و عراق، برای پناهندگان ایران «فاجعه‌بار» خواهد بود.