چرا مرد ساسانی دیر آمد؟

نقش‌برجسته مرد ساسانی سال ۲۰۱۶ در بریتانیا توقیف و دولت ایران از وجود آن مطلع شد، اما بازگشت این شیء به ایران حدود هفت سال طول کشید. رئیس اداره اموال منقول فرهنگی و تاریخی ایران، دلیل این تاخیر طولانی را ضرورت ارائه مدارک محکمه‌پسند در اثبات مالکیت این سنگ‌نگاره اعلام کرد.

به گزارش ایسنا، فروردین سال ۱۴۰۲ روزنامه گاردین از وجود یک اثر قاچاق‌شده متعلق به ایران در موزه بریتانیا خبر داد و گزارش کرد که این نقش‌برجسته ساسانی به ارزش احتمالی ۳۰ میلیون پوند، توسط افسران نیروی مرزی بریتانیا در فرودگاه استانستد لندن به شکلی تصادفی کشف شده است. حدس آن‌ها این بود که محموله کشف‌شده قرار است در بازار سیاه بریتانیا فروخته شود.

روزنامه گاردین همچنین نوشته بود که قرار است این سنگ‌نگاره پیش از بازگشت به خانه (ایران) در موزه بریتانیا به نمایش گذاشته شود. مسؤولان موزه بریتانیا هم اعلام کردند که از دولت ایران اجازه نمایش این گنجینه باستانی را به مدت سه ماه دریافت کرده‌اند.

افشاگری این روزنامه انگلیسی، هرچند پرسش‌های زیادی را درباره اصالت، مبدأ، چگونگی قاچاق و خروج آن از ایران به دنبال داشت، اما باعث شد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی واکنش نشان دهد و در بیانیه‌ای تایید کند که از سال ۲۰۱۶ از وجود چنین اثری در موزه بریتانیا مطلع بوده است. حتی پیگیری‌های بعدی بیانگر آن بود که مشخص شده این سنگ‌نگاره از مرزهای آبی جنوب کشور به امارات قاچاق شده است. هرچند طبق اظهارات مسؤولان وزارت میراث فرهنگی، ‌گردشگری و صنایع دستی و گزارشی که گاردین منتشر کرد، تا کنون هیچ شخصی در ارتباط با این پرونده دستگیر نشده است.

اکنون که این سنگ‌نگاره پس از هفت سال به ایران تحویل داده شده و پرسش‌های درباره چرایی تاخیر در استرداد آن مطرح شده است، محمدرضا زاهدی ـ رییس اداره اموال منقول فرهنگی و تاریخی ـ می‌گوید که ارائه مدارک برای اثبات این‌که این نقش‌برجسته متعلق به ایران بوده و به شکل غیرقانونی از کشور خارج شده، دلیل تأخیر در بازگشت آن بوده است.

رییس اداره اموال منقول فرهنگی و تاریخی همچنین با بیان این‌که در گذشته گستره فرهنگی ایران محدود به جغرافیای امروز نبوده و کشورهای عراق، سوریه، ترکیه، افغانستان و آسیای میانه را هم در برمی‌گرفته است، اظهار می‌کند: در محاکم بین‌المللی باید مدارکی مبنی بر وجود نمونه‌های مشابه در کشور ارائه می‌دادیم. این نقش‌برجسته از نظر فرم، شکل و تزئینات شبیه به آثار مربوط به نقش رستم و نقش رجب است که نمونه‌های مشابه جمع‌آوری شدند و به همراه قوانین و مقررات ایران که به عنوان مثال در آن حفاری اشیاء تاریخی غیرمجاز است و برای اشیایی با قدمت بالای ۱۰۰ سال مجوز خروج صادر نمی‌شود، به این محاکم بین‌المللی ارائه شد.

بنابر اطلاعاتی که اخیرا روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به نقل از مرتضی ادیب‌زاده ـ مدیرکل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ـ نیز منتشر کرده است «روند استرداد این اثر به ایران با پیگیری‌های وزارت میراث‌ فرهنگی و همکاری مستمر سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن و مکاتبات صورت‌گرفته "در سال گذشته" آغاز شده است.»

سنگ‌نگاره ساسانی، هرچند هنوز اصالت و مبدأ برداشت آن محل پرسش است، اما بنابر اطلاعات منتشرشده از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به احتمال خیلی زیاد در  سال ۱۹۸۸ میلادی، حدود سال ۱۳۶۷ خورشیدی، همزمان با جنگ عراق با ایران، به شکل غیرقانونی از کشور خارج و به امارات منتقل شده و اکنون پس از ۳۵ سال به خانه برگشته، و قرار است پس از قرنطینه در موزه ملی ایران به نمایش عمومی گذاشته شود. زاهدی، رییس اداره اموال منقول فرهنگی و تاریخی در این‌باره می‌گوید: سنگ‌نگاره ساسانی به موزه ملی ایران منتقل شده و پس از انجام قرنطینه طی مراسمی به نمایش عمومی درمی‌آید.

او زمان تقریبی قرنطینه را ۴۸ ساعت تخمین می‌زند و اظهار می‌کند: به این دلیل که این شیء از مکان دیگری وارد کشور شده‌ و احتمال دارد ویروسی همراه داشته باشد، مدت زمانی را در محلی قرنطینه می‌شود و سپس به بخش اصلی موزه منتقل شده و کنار سایر اشیاء قرار می‌گیرد.

جبرئیل نوکنده ـ رییس کل موزه ملی ایران ـ نیز که این سنگ‌نگاره به کارشناسان آن تحویل داده شده، درباره روند به نمایش گذاشتن آثار استردادی، گفته است: شیء پس از گذراندن دوره قرنطینه، با حضور نمایندگان قانونی/ امین اموال از بسته‌بندی خارج می‌شود و توسط کارشناس حفاظت و مرمت، گزارش وضعیت (Condition Report) آن تهیه می‌شود تا از سلامت شیء در جابه‌جایی و سفر اطمینان حاصل شود. گزارش وضعیت با فرم تهیه‌شده پیش از بسته‌بندی تطبیق داده شده و سلامت فیزیکی اثر، مستندنگاری و بررسی می‌شود. هیأت عالی کارشناسی، آثر را از نظر اصالت بررسی می‌کند تا بداند آثاری که به کشور استرداد داده شده، اصالت تاریخی دارند یا خیر و نتیجه آن در صورت‌جلسه‌ای تنظیم می‌شود. مرحله پایانی تهیه ویترین مناسب، طرح محتوایی نمایش، تنظیم زیرنویس و اطلاعات کافی درباره اثر و انجام تشریفات نمایش و رونمایی از آن است تا بتوانیم اطلاعات کافی و درست را به بازدیدکنندگان ارائه دهیم.

انتهای پیام