پراید استانبول: پناهنده ایرانی در خطر اخراج از ترکیه

چهار تیر ۱۴۰۲، شهر استانبول، بزرگ‌ترین شهر ترکیه شاهد راهپیمایی اعتراضی سالانه جامعه کوئیر این کشور بود که در آن دست‌کم ۹۳ نفر بازداشت شدند. پراید استانبول تا حوالی یک دهه پیش با مجوز شهرداری برگزار می‌شد. اما در سال‌های اخیر، اجازه این راهپیمایی داده نمی‌شود و ماموران پلیس به شرکت‌کنندگان در این راهپیمایی یوریش می‌برند و آنها را بازداشت می‌کنند.

پنج نفر از ۹۳ بازداشتی راهپیمایی پراید استانبول، پناهجو و مهاجرانی از کشورهای لیبی، روسیه، استرالیا، پرتغال و ایران هستند. رنگالری، یک وبسایت جامعه کوئیر ایران نوشت این پنج نفر «بر اساس اطلاعات موجود، در جهت بازگردانده شدن به کشورهای مبدا به مراکز دیپورت منتقل شده‌اند».

LGBTI+ activists are demanding the release of Elyas Torabibaeskendari, an Iranian refugee detained at Istanbul’s pride march this weekend.

Torabibaeskendari has international protection status and risks execution if deported to Iran.pic.twitter.com/zkIvYN8qRU

— dokuz8NEWS (@dokuz8news) June 29, 2023

یک نفر ایرانی با نام الیاس، به کمپ دیپورت در استان اورفا منتقل شده است. در روز پنجشنبه، هشت تیر ماه، نشستی مطبوعاتی در مرکز حقوق بشر استانبول برگزار شد و کنشگران جامعه مدنی متشکل از کمیته برگزاری هفته پراید استانبول و جامعه وکلای انجمن آزادی در مورد وضعیت این فرد با رسانه‌ها صحبت کردند.

رنگالری نوشت الیاس که «به همراه خانواده‌ی پناهجوی خود از سال ۲۰۱۳ در ترکیه ساکن است،‌ برخلاف قوانین بین‌المللی، در طول بازداشت اجازه‌ی برقراری تماس با خانواده‌ و وکیل خود را نداشته است و به گفته‌ی وکیل پرونده،‌ او تحت شکنجه قرار گرفته و در خطر دیپورت به ایران است.»

مادر الیاس در این جلسه گفت: الیاس قبل از اعزام به مرکز دیپورت اورفا با ما تماس گرفت. ۱۷ ساعت به او آب و غذا نداده بودند و گفت با او بدرفتاری شده است. ما نگران وضعیتش هستیم و از همه‌ی شما کمک می‌خواهیم. هر کاری از دستم بربیاید برای وضعیت فرزندم انجام خواهم داد. من نه تنها نگران او، بلکه نگران وضعیت همه‌ی کسانی هستم که در این مرکز نگهداری می‌شوند.

100+ activists at Pride marches in Istanbul and Izmir were detained by Turkish authorities — here’s what we know pic.twitter.com/zPZof11ubi

— NowThis (@nowthisnews) June 28, 2023

وقتی قانون ساکت است اما پلیس آتش به اختیار

زمانی پراید جامعه کوئیر در شهر استانبول، بزرگ‌ترین نمونه این راهپیمایی اعتراضی در جهان اسلام بود. به تدریج اما دولت ترکیه راه را برای حضور مردم در این راهپیمایی بست. شهرداری‌های شهرهای بزرگ ترکیه، سال‌هاست که دیگر به پراید مجوز برگزاری نمی‌دهند. بااین‌حال، امسال از آنکارا تا استانبول تا ازمیر، جوانان این کشور به خیابان‌ها آمدند تا حضور خود در جامعه را فریاد بزنند.

تصویری از پراید امسال شهر استانبول که به‌رغم حضور پرشور جوانان این شهر، با برخورد خشن پلیس روبرو شد و ده‌ها نفر در گذر آن بازداشت شدند. https://www.radiozamaneh.com/763524

در ترکیه از ۱۸۵۸ میلادی، وقتی امپراتوری وقت عثمانی قانون مجازات را تصحیح کرد، دیگر مجازاتی برای روابط خارج از ازدواج مانند رابطه همجنس‌گرایانه یا سادامی (sodomy در دیدگاه قرون وسطایی، به هر رابطه خارج از رابطه آلت تناسلی مرد با زن گفته می‌شود. مانند خودارضایی، رابطه دهانی یا مقعدی و تفاوتی بین رابطه با همجنس یا با غیرهمجنس در این کلام نیست) وضع نکرد.

قوانین فعلی ترکیه نسبت به حضور افراد کوئیر در جامعه سکوت اختیار کرده است و پلیس همچنان با خشونت تمام با افراد این جامعه برخورد می‌کند. خشونتی که در کلام دولت این کشور، به خصوص رجب طیب اردوغان موج می‌زند.

در ترکیه، افراد جامعه کوییر دیگر کشورها مانند ایران و برابر کنوانسیون ژنو از ۱۹۵۱ می‌توانند درخواست پناهندگی بدهند. از ۱۹۸۸ این کشور اجازه فرآیند «تصدیق جنسیت» (که در فضای اداری داخل ایران به اشتباه «تغییر جنسیت» هم خوانده می‌شود) را به افراد ترنس می‌دهد.

İstanbul Pride yürüyüşünden sonra gözaltına alınan ve ülkesi İran'a sınırdışı edilirse idam edilme ve işkence görme riski olan İranlı Mülteci Elyas Torabibaeskendari'nin serbest bırakılması için İnsan Hakları Derneği ile birlikte ortak basın açıklaması gerçekleştirdik. pic.twitter.com/pGrawdPQ93

— ÖHD İstanbul (@ohd_istanbul) June 29, 2023

پیش‌تر، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد مدیریت پناهجویان و پناهندگان در ترکیه را در دست داشت اما دولت اردوغان با تغییر قوانین این کشور، دولت را مسئول پناهجویان کرد. حالا دیگر مقامات دولت ترکیه‌اند که تایید می‌کنند چه کسی پناهنده است و چه کسی نیست. آن‌ها همچنین دست باز در اخراج (دیپورت) پناهندگان و پناهجویان دارند.

عموما ارتکاب یک جرم می‌تواند راه را به اخراج پناهجو باز کند. در مورد الیاس، جرم او حضور در راهپیمایی اعتراض پراید است.

کائوس جی‌ال، از سازمان‌های کوئیر ترکیه می‌گوید یکی از پنج نفری که ترک نیستند و در پراید استانبول بازداشت شده‌اند، پایی مجروح دارد و پلیس اجازه درمان به او نداده است.

این سازمان می‌گوید الیاس اگر به ایران اخراج شود، در خطر اعدام قرار می‌گیرد:

ما می‌دانیم که دوست ایرانی ما برابر قوانین بین‌المللی به‌عنوان یک پناهنده در استان استانبول ثبت شده است و در صورتی که به ایران اخراج شود، در معرض خطر اعدام به‌واسطه گرایش جنسی‌اش قرار می‌گیرد و ما نگران این موضوع هستیم. این دوست ما و خانواده‌اش همگی پناهجویانی هستند که از ۲۰۱۳ میلادی به‌خاطر خطر شکنجه در سرزمین خود و تهدیدهای امنیتی، در ترکیه پناه گرفته‌اند. این دوست ما که با درخواست پناهندگی و ثبت پناهندگی‌اش موافقت شده است، در مرکز دیپورت توزلا نگهداری می‌شود و ارتباط او با ما قطع شده است.