مصاحبه با رسول دانیال زاده کارآفرین برتر حوزه فولاد؛ پیرامون مشکلات بانکی

نظام بانکی در سالهای اخیر مشکلاتی داشته که بر بسیاری از فعالیتهای اقتصادی تاثیر گذاشته است . یکی از این حوزه ها تولید است . اجرا و راهبری پروژه های بزرگ تولیدی نیازمند سرمایه گذاریهای کلانی است که عمدتاً از طریق بانکها تامین میشود ولی بروز همین مشکلات در کنار تحریمها و سایر عوامل اقتصادی باعث بروز چالشهای فراوانی در نظام بانکی شده که سایر ارکان اقتصاد کلان کشور، از جمله فعالیتهای تولیدی را نیز متاثر کرده است. در همین خصوص مصاحبه ای با رسول دانیال زاده یکی از تولیدکنندگان بزرگ محصولات فولادی در بخش خصوصی بعمل آمد که خلاصه ی آن بشرح ذیل ارائه میشود .    

سوال : تعریف شما از نظام بانکداری کنونی ایران چیست ؟

رسول دانیال زاده : به زبان ساده محور فعالیت بانکها ، سپرده پذیری و تجهیز منابع و تخصیص آنها از طریق اعطای تسهیلات برای سرمایه گذاری در چارچوب قراردادهای مشخص است . بعد از انقلاب اسلامی فعالیت سیستم بانکداری ایران در چارچوب قراردادها و عقود اسلامی انجام میشود . در همین خصوص همانطور که میدانید قانون بانكداریِ بدون ربا در سال 1362 به تصويب رسيد. ستون اصلی این قانون حذف فوری ربا از نظام بانکی کشور است و بنا بود که در یک دوره 5 ساله ضمن روشن شدن مشکلاتش ، عملیاتی شده و به جنبه‌های دیگر بانکداری اسلامی از جمله عدالت هم پرداخته شود. اما متاسفانه هنوز اجرای دقیق آن با چالش‌های اساسی روبروست . ضمن اینکه این قانون نیازمند چندین مرحله بازنگریست تا علاوه بر انطباق با شرایط روز ، از پختگی و استحکام کافی برای پشتیبانی از چرخه اقتصاد کلان کشور برخوردار گردد.

سوال : به نظر شما مشکلات سیستم بانکداری کدامند؟

رسول دانیال زاده : مشکلات بانکی یکی از اَبرچالشهایی است که کشور از چند سال قبل با آن دست به گریبان است. به نظرم مشکلات نظام بانکی وجوه مختلفی دارد . مشکل ساختار و قانون نظام بانکی ، مشکلات اجرای درست و دقیق همین قوانین و در نهایت مشکلات ریشه ایی اقتصاد کشور که جدای از سیستم بانکی باید راه حلی برای آن یافت . اینها برخی از این وجوه هستند که بر عملکرد صحیح نظام بانکی تاثیرات منفی گذاشته اند .

رسول دانیال زاده در پاسخ این سوال که چه راه کارهایی برای رفع مشکلات نظام بانکداری وجود دارد گفت :

کار ساده ای نیست چون این مشکلات متأثر از متغیرهای بسیار پیچیده و فراوانی هستند . به نظر میرسد آسیب شناسی این مشکلات قدم اول است که منطبق بر نتایج آن ، میتوان برای غلبه بر آنها برنامه ریزی نمود. در مسیر این آسیب شناسی ، سوالات گوناگونی بوجود می آید که به ارائه راه کارهای مناسب کمک شایانی میکند . شناخت آسیبهای ساختاری بانکها و قوانین مقررات حاکم بر آنها که منجر به عدم دستیابی به اهداف اسناد بالادستی شده اند ، میتواند از آثار منفی آن بکاهد . به نظرم منطق کلی این کار ، پاسخ به دو سوال " چرا و چگونه " است . تا چرایی پدید آمدن مشکلات شناخته نشود ، نمیتوان برای چگونگی رفع آنها اقدام کرد . در این مسیر ، سوالات بسیارند بعنوان نمونه : رفتار الگوی بانکداری موجود در مقابل پدیده های همچون تورم و میزان اشتغال چیست؟ و آیا راه کارهای موجود از هوشمندی کافی برای جلوگیری از تاثیرات منفی معضلاتی همچون رکود ، برخوردار هستند؟ تاثیر این الگوی رفتاری در سنجه­های رونق اقتصادی چیست و آیا موجب تقویت آنها میشود ؟ عدم هماهنگی بین قانون بانکداری بدون ربا با سایر قوانین مثل  قوانین پولی و بانکی، آیین نامه ها و دستورالعمل های داخلی بانکها و بخشنامه های صادره چطور برطرف میشود ؟ چه راه کاری برای شیوه سرمایه گذاری بهینه منابع بانکی وجود دارد ؟

دانیال زاده در ادامه میگوید : واقعیت اینست که بانکها عمدتاً تمایل به سرمایه گذاری در مواردی هستند که مطالباتشان سهل الوصول و سریع الوصول باشد . این بد نیست ولی در برخی موارد این رویکرد باعث کاهش توان تخصیص منابع برای اعطای تسیهلات به حوزه های مهمی همچون تولید میشود . مثلاً همین تعداد شعب بانکها را ببینید . علیرغم وجود بسترهای بانکداری الکترونیک و توسعه امکانات و گسترش استقبال عمومی از آن ، در هر خیابانی همه نوع شعبه بانکی وجود دارد . برای تملک هر یک از این شعب و املاک منابع زیادی صرف شده که به اموالی غیر مولد تبدیل شده اند که اغلب هم قدرت نقدشوندگی سریع ندارند و نگهداری آنها مشمول هزینه است . به نظرم این حبس سرمایه است . و یا ورود سرمایه بانکها به بازارهایی مثل سهام و ارز و طلا و مسکن و خودرو و یا انواع بنگاه داری ها علاوه بر تحمیل ریسک سنگین، موجب آشفتگی بازارها و از همه مهمتر محرومیت طرحهای مولّد از دسترسی به منابع کافی برای توسعه فعالیتهای مثبت خواهد شد .

شاید  تغییر جهت اینگونه سرمایه گذاریهای غیرمولّد ، مشکل کم بودن منابع بانکی به نسبت انتظارات کلان اقتصادی را تاحدی مرتفع نماید و سهم بیشتری از تخصیص منابع در قالب اعطای تسهیلات به پروژه های تولیدی برسد . نمیگویم که تسهیلاتی اعطا نمیشود ولی اگر بناست اقتصاد و تولید در مسیر درست رونق بگیرید ، یک نظام بانکی قدرتمند برای تامین سرمایه و پشتیبانی از تولید میخواهد. یا همین نقدینگی لجام گسیخته و رشد پایه پولی را ملاحظه کنید که چه برسر اقتصاد آورده است. نقدینگی  که میبایست مثلِ مایه حیات بخش از مسیر شبکه بانکی به بدنه اقتصاد مولّد کشور برسد و اشتغال و رفاه اجتماعی ایجاد کند به ارز و طلا و سکه ایی تبدیل شده که در پستوهای خانه ها خاک میخورد. این یکی از آثار تخریبی عدم توجه به کنترل نقدینگی است تا جائیکه حاصل کار به تورمی تبدیل میشود که بلای جان بانک و بانکداری هم شده است . در این خصوص انبوهی از سوالات دیگر وجود دارد که میبایست توسط کارشناسان و نخبگان اقتصادی مطرح و پاسخ داده شود تا شرایطی فراهم شود تا بتوان بسلامت از این اَبرچالش عبور کرد.

دانیال زاده درخصوص امکان الگوبرداری از نظامهای بانکی موفق در دنیا اضافه کرد : کشور برای غلبه بر این مشکلات نباید از الگوهای موفق دنیا چشم بپوشد . درست است که احتمالاً  بکارگیری یکسری از ابزارهای مالی ممکن است مغایرت قانونی داشته باشد ولی همین ابزارهای موجود و البته راه کارهای خلّاقانه به حل معضل کمک خواهد کرد. الگوهای منطبق با نظام بانکداری ما همچون بانکداری اسلامی در مالزی که البته موفق هم عمل کردند ، کم نیستند . به هر حال این موضوع بسیار جدّی است و باید فکری کرد ، آن هم در شرایطی که از همه سو تحت تحریمهای ناجوانمردانه و ظالمانه ایی قرار داریم که تاریخ به خود ندیده است. علیرغم همه این مشکلات راه وجود دارد و نباید مأیوس شد . فقط همت و تلاش و تدبیر میخواهد و به نظر باید همه کارشناسان و اقتصادانان به میدان بیایند و این معضل را رفع کنند . بنده توجه ویژه برای محوریت دادن به تقویت توان تولیدی کشور در سیاستگذاری ها و تصمیم گیری ها و نیز هدایت هرچه بیشتر نقدینگی به سمت فعالیتهای مولّد را بسیار تاثیرگذار و راه گشا میبینم.