شاهزادۀ «هزاردستان»؛ مردی که رضاخان نگهبان درِ خانه‌اش بود

عبدالحسین میرزا فرمانفرما یکی از بانفوذترین چهره‌های سیاسی ایران در اواخر حکومت قاجار است که هنوز نامش بر روی محلۀ «فرمانیه» در تهران باقی مانده است؛ این محله تنها بخش بسیار کوچکی از املاک فرمانفرما به حساب می‌آمد.

عبدالحسین میرزا فرزند نصرت‌الدوله و حاجیه هما خانم بود که هر دو از شاهزادگان قاجار بودند. یکی از خواهران عبدالحسین به نام اشرف خانم سرورالسلطنه همسر مظفرالدین‌شاه قاجار بود و اولین همسر خود عبدالحسین نیز فاطمه خانم عزت‌السلطنه دختر مظفرالدین‌شاه بود. به علاوه، محمد مصدق نیز فرزند خواهر دیگر عبدالحسین به نام نجم‌السلطنه بود.

(فرمانفرما در کنار خواهرش نجم‌السلطنه، مادر دکتر مصدق)

عبدالحسین میرزا در جوانی لقب فرمانفرما را دریافت کرد و به طور پیوسته به عنوان والی برای ایالات مختلفی مثل کرمان، فارس و بلوچستان منصوب می‌شد. او یکی از کسانی بود که در همکاری با ژنرال انگلیسی، سر پرسی سایکس، به سرکوب نهضت جنوب کمک کرد.

گفته شده که علی حاتمی در سریال «هزاردستان» شخصیت هزاردستان یا «خان مظفر» را از روی شخصیت عبدالحسین فرمانفرما الهام گرفته است.

(فرمانفرما در کنار ژنرال پرسی سایکس و همسرش الا سایکس)

نکتۀ جالب دیگری که در مورد فرمانفرما گفته شده (به ویژه بر حسب گفتۀ نوادگان او) این است که رضاخان قبل از این که به مقام سردارسپه برسد مدتی رئیس نگهبانان یا قراولان خانۀ فرمانفرما بوده است.

(رضاخان در جمع محافظان منزل فرمانفرما در کرمانشاه)

اما ستارۀ اقبال فرمانفرما بعد از روی کار آمدن رضاخان افول کرد. با اینکه پسر فرمانفرما یعنی فیروز میرزا نصرت‌الدوله به روی کار آمدن رضاخان کمک کرده بود، اما بعد از مدتی به دستور شاه جدید به زندان افتاد و در نهایت نیز در حبس و تبعید به قتل رسید.

(فرمانفرما و پسر دومش عباس میرزا سالار لشکر)

این حادثه برای فرمانفرما بسیار سنگین و کمرشکن بود. اما علاوه بر این، رضاخان بخش زیادی از املاک فرمانفرما را نیز به نفع خود مصادره کرد. فرمانفرما در سال ۱۳۱۸ شمسی در سن ۸۷ سالگی بعد از دو سکتۀ مغزی در تهران از دنیا رفت.

(فرمانفرما در جوانی در کنار غزال‌هایی که شکار کرده)

(فرمانفرما در کنار اعضای خانواده؛ نصرت‌الدوله فیروز در سمت راست تصویر ایستاده است)

بیشتر بخوانید:

• احمدشاه قاجار با افت شدید وزن در فرانسه؛ ۱۰۱ سال قبل

• نصیحت های کلیدی آغامحمدخان قاجار به جانشینش فتحعلی‌شاه / خواجه تاجدار : رعیت را گرسنه نگهدار تا بتوانی مملکت‌داری کنی

• عکس هایی از سربازان اشغالگر روسیه در شهر قزوین؛ سال ۱۳۲۰

۲۱۶۲۲۰