با خشک شدن فراه‌رود سیستان و بلوچستان با بحران تازه‌ای روبه‌روست

روزنامه «پیام ما» در شماره دوشنبه ۱۲ تیر خود در مطلبی به قلم جواد میردار هریجانی، رئیس پژوهشکده تالار بین‌المللی هامون نوشته است دریاچه هامون کاملاً خشک شده و این شرایطی است که از سال ۱۳۹۸ یعنی آخرین باری که حقابه به ایران داده شد، پابرجاست. هریجانی افزوده است که «تنها مقدار کمی آب از رودخانه فراه به هامون سابوری وارد می‌شد که با اقدامات اخیر طالبان، امسال آن میزان آب هم وارد نشد».

به‌گفته او بخش زیادی از گردوغبار متداول در سیستان و بلوچستان مربوط به دریاچه خشک‌شده هامون است و وزش باد، خاک بستر دریاچه را با خود بلند می‌کند «اما امسال با خشک‌شدن فراه‌رود، هامون سابوری هم به‌عنوان یک منبع گردوغبار عمل می‌کند» و همزمان هر سال نیز دمای هوا گرم‌تر می‌شود.

فراه‌رود رودخانه‌ ۵۶۰ کیلومتری، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین رودخانه‌ها و سرشاخه‌های حوضه آبریز هیرمند است که نقش مهمی در حیات پایین‌دست حوضه به‌ویژه تالاب‌های بین‌المللی هامون دارد. این رودخانه از ولایت غور افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از گذر از ولایت فراه، به تالاب‌‌های هامون مشترک میان ایران و افغانستان می‌ریزد.

مقاله افزوده است: «افغانستان با آغاز به کار تکمیل سد بخش‌آباد روی فراه‌رود کار را برای سیستان سخت‌تر کرده است. هر ساله حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب سیلاب از طریق فراه‌رود به هامون سابوری وارد می‌شد که با اقدام افغانستان این میزان امسال به صفر رسیده است. همین آب باعث می‌شد هامون سابوری کاملاً خشک نباشد و منبع گردوغبار نشود.»

عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی نخست‌وزیر و عبداللطیف منصور، وزیر آب و انرژی طالبان در اردیبهشت سال جاری کار ساخت کانال‌های بند بخش‌آباد در فراه‌رود را برای آبیاری زمین‌های کشاورزی در ولایت فراه این کشور افتتاح کردند.

سد بخش‌آباد با ظرفیت ۱۲۰۰ میلیون مترمکعب به‌روی رودخانه فراه‌رود قرار دارد و تکمیل این سد سبب می‌شد آبی که هر ساله از طریق فراه‌رود به تالاب هامون می‌رسد، قطع شود.

به‌گفته جواد میردار هریجانی، با تکمیل سد بخش‌آباد، قطعاً وضعیت سیستان وخیم‌تر خواهد شد و اگر موضوع حقابه هیرمند، آب را از سیستان گرفت، موضوع حقابه فراه‌رود، هوا را از اهالی سیستان می‌گیرد. او گفت: «حتی برای فراه‌رود هیچ معاهده و توافقی نیز با همسایه افغانستانی نداریم. (…) اگر بخواهیم کاری برای فراه‌رود انجام دهیم باید تا قبل از تکمیل این سد و کانال‌های آن انجام دهیم؛ چراکه برای این رودخانه حتی معاهده هم نداریم.»

ایران می‌گوید از آن‌جایی که رویه سهمیه‌بندی آب رودخانه فراه میان ایران و افغانستان مشخص نیست، احداث و تکمیل سد بخش‌آباد توسط کشورهای مختلف برای افغانستان خلاف اصول بین‌الملل است. تاکنون کشورهایی همچون فرانسه، هند، پاکستان و ایتالیا در ساخت سد بخش‌آباد نقش داشته‌اند.

افغانستان تحت حاکمیت طالبان مدعی است که به دلیل کاهش بارندگی نمی‌تواند حقابه ایران را بدهد. دولت قبلی افغانستان نیز می‌گفت این کشور به دلیل تداوم جنگ، نتوانسته است ‌آب‌هایش را مهار کند به همین دلیل بیشتر آب‌های این کشور به پاکستان، ایران و کشورهای آسیای میانه سرازیر می‌شود. این در حالی است که بر اساس توافق‌نامه سال ۱۳۵۱ افغانستان حق ندارد حقابه را قطع کند.