ساز مظهر اصالت نیست

سومین نشست پژوهشی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران با موضوع «بررسی رپرتوار‌های موسیقی قشقایی با نگاهی تطبیقی به موسیقی اقوام مجاور» در فرهنگسرای بزرگ شهرکرد برگزار شد.

محمدعلی مرآتی دبیر جشنواره موسیقی نواحی در ابتدای برگزاری این کارگاه پژوهشی با تعریفی از موسیقی حرفه‌ای و آماتور عنوان کرد: موسیقیدانان حرفه‌ای در بیرون از مرز‌های کشور به هنرمندانی گفته می‌شود که این هنر را منبع درآمد خود می‌دانند و از آن پول به دست می‌آورند و آماتور به هنرمندانی که به این هنر به دلیل علاقه می‌پردازند، گفته می‌شود.

او ادامه داد:، اما این تعریف در ایران کاملا متفاوت است. حرفه‌ای در ایران به هنرمندان شناخته شده‌ای که ساز‌ها را به خوبی می‌شناسند و می‌نوازند، اطلاق شده و آماتور به افرادی می‌گویند که تازه شروع به فعالیت در عرصه موسیقی داشته باشند.

دبیر جشنواره درباره واژه «اصالت» در موسیقی نیز توضیح داد: از نظر من الزاما ساز مظهر اصالت نیست؛ بلکه توانایی اجرا اصالت و ماندگاری را نشان می‌دهد.

محمدعلی مرآتی گفت: ساز‌ها ترجمه کننده زبان‌ها هستند. ما عموما در موسیقی و زبان با مفهوم مواجهیم و واژه‌ها حامل مفاهیم هستند و نه خود مفاهیم.

در بخش دیگری از این نشست، دامون شش‌بلوکی (پژوهشگر) با بیان اینکه دو گروه موسیقیدان در موسیقی قشقایی وجود دارد، گفت: اولین گروه موسیقیدانان عادی یا تفننی هستند. تفننی از آن جهت به آن‌ها اطلاق می‌شود که شغل اصلی آن‌ها نیست، بلکه به دلیل علاقه به این هنر روی آورده‌اند.

او ادامه داد: هادی نکیسا، حبیب‌الله گرگین‌پور، محمدحسین کیانی، محمود بختیاری، هلاکوخان جانی‌پور از جمله موسیقیدانان عادی قشقایی هستند. دومین گروه موسیقی‌دانان حرفه‌ای افرادی هستند که از موسیقی کسب درآمد دارند.

شش‌بلوکی انواع رپرتوار‌های موسیقی قشقایی را با عنوان عاشقلار شامل عاشیق‌ها، چنگی‌ها و دارغالار‌ها یا ساربان‌ها معرفی کرد و در نگاهی کوتاه به تاریخچه هر یک پرداخت.

او ادامه داد: قدیمی‌ترین ساز عاشیق‌ها «چگور» نام دارد و پس از آن کمانچه‌هایی با عمق کم هستند. فرود گرگین‌پور از هنرمندانی است که از آنچه موسیقی عاشیق‌ها، چنگی‌ها و داغالار‌ها برداشت داشته و قطعاتی بر این اساس ساخته است که منبع نوازندگان و خوانندگان قشقایی قرار گرفته است.

او در معرفی موسیقی چنگی به عنوان بخش دیگری از موسیقی قشقایی گفت: موسیقی چنگی در رزم، بزم و سوگ حضور داشته است. کرنا، سرنا و نقاره ساز‌های اصلی آن هستند. ساختمان ساز نقاره در هیچ جایی جز قشقایی دیده نمی‌شود.

شش‌بلوکی در بخش سوم به ویژگی‌های دارغالار‌ها پرداخت و اظهار کرد: دارغالار‌ها یا ساربان‌ها در سده معاصر رو به زوال رفتند. نی و نی‌لبک که در قشقایی به عنوان دودوک شناخته می‌شود، ساز‌های اصلی دارغالار‌ها هستند.

او ادامه داد: شاه میرزای قشقایی بزرگ‌ترین نوازنده دودوک قشقایی است. از زنان دارغالار نیز می‌توان به عناوین دارغالارماه پرویز، دارغالار پری زینت و دارغالار آفتاب اشاره کرد.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری موسیقی و هنرهای تجسمی