قلم گفتا که من شاه جهانم

ایسنا/خراسان رضوی ۱۴ تیرماه در ایران باستان همزمان با جشن تیرگان «روز قلم» بوده است؛ از آن جهت که در این روز هوشنگ، پادشاه پیشدادی، نویسندگان را گرد آورد و گرامی داشت، در تقویم رسمی ایران نیز روز چهاردهم تیرماه به نام روز قلم نام‌گذاری شد. این روز در سال ۱۳۸۱ پس از پیشنهاد انجمن قلم ایران و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به ثبت رسید.

به مناسبت این روز خبرنگار ایسنا با علی‌اکبر اسماعیلی تبار معروف به اسماعیلی قوچانی، یکی از اهالی قلم و از پیشکسوتان حوزه خوش‌نویسی دیدار و گفت‌وگو کرده است. وی نشان درجه یک استادی از انجمن خوشنویسان ایران دارد و بیش از ۳۰ کتاب در حوزه خوشنویسی و آموزش آن تألیف کرده است.

کتابت بزرگترین قرآن جهان، ابداع آموزش به سبک تک حروف و اتصالات (قبل از به وجود آمدن نرم‌افزارهای تایپ خوشنویسی در کتاب خودآموز خوشنویسی/ چاپ اول ۱۳۶۲ که تا ۵۰ نوبت به چاپ رسیده است)، کتیبه‌های باب‌القبله حرم مطهر امام حسین(ع)، کتیبه مسجد امام علی(ع) و کتیبه صحن قدس حرم مطهر امام رضا(ع) از جمله آثار این هنرمند است.

اسماعیلی قوچانی که مسلط به انواع خط کوفی، محقق (ریحان)، ثلث، توقیع، رقاع، نسخ، تعلیق، طغری، دیوانی، رقعه، نستعلیق و شکسته است، اظهار می‌کند: از دوران ابتدایی خط خوبی داشتم، حتی گاهی معلم‌ها برای کج نوشتن در املا برایم غلط می‌گرفتند، سپس در دوران دبیرستان نزد استاد عبدالحسین توفیقی در زادگاهم، یادگیری هنر خوشنویسی را آغاز کردم، پس از آن مدتی به مشهد رفتم و سپس عازم تهران شدم و در محضر استادان بزرگی همچون «سیدحسن میرخانی»، «نجفی زنجانی» و «ابراهیم بوذر» خطوط نستعلیق، ثلث و نسخ را فرا گرفتم.

این هنرمند خراسانی با اشاره به خاطراتش از موزه آب انبار در تهران که به محل تجمع نقاشان و هنرمندان تبدیل شده بود، می‌گوید: آن زمان برای اولین‌ بار پس از صحبت‌هایی که با «عباس بلوک‌فر» یکی از نقاشان قهوه‌خانه‌ای آن روزگار داشتم، پیشنهاد نوشتن قرآنی در سایز بزرگ را دادم که مورد استقبال قرار گرفت، البته آن زمان هنوز تجربه کافی را نداشتم، اما انواع خط را به خوبی می‌دانستم، به این ‌ترتیب در سال ۱۳۴۷ در آنجا شروع به نوشتن قرآنی کردم که ورق‌های آن را بلوک‌فر آماده می‌کرد و در مجله سپید و سیاه آن زمان چاپ می‌شد.

اسماعیلی قوچانی اضافه می‌کند: در تهران به واسطه خط خوش به چندین اداره رفتم، اما نتوانستم کار را ادامه دهم، به مشهد بازگشتم و به کمک انجمن خوش‌نویسان، اولین شعبه این انجمن میان شهرستان‌های کشور را در قوچان تأسیس کردم، سپس در سال ۱۳۵۶ به مشهد آمده و به استخدام اداره فرهنگ و هنر درآمدم.

تمایل نداشتم زحمات من و شاگردانم در جایی غیر از ایران باشد

وی به تلاش‌های بی‌نتیجه در سال‌های بعد از تاسیس انجمن برای نوشتن قرآن اشاره می‌کند و می‌گوید: هنگامی‌که بازنشسته شدم، دوباره برای شروع این کار به سازمان‌های مختلف برای جلب حمایت مراجعه کردم اما محقق نشد. پس از این اتفاق قسمتی از حیاط منزل را به‌ عنوان کارگاه آماده و کتابت قرآن را در همان‌جا شروع کردم. در سال ۱۳۹۴ نیز افرادی از کشورهای امارات و قطر پیشنهاد خرید این قرآن را به قیمتی بسیار بالا دادند، اما تمایلی نداشتم که ۷ سال زحمات شبانه‌روزی خود و شاگردانم در این کارگاه در جایی غیر از ایران باشد؛ بنابراین پیشنهاد آن‌ها را نپذیرفتم. همچنین بسیار علاقه داشتم این قرآن را به دروازه قوچان ببرم تا در آنجا دروازه قرآن داشته باشیم، اما این موضوع هم مورد استقبال قرار نگرفت.

این هنرمند خراسانی خاطرنشان می‌کند: بسیاری از افراد وعده کمک برای تجمیع اوراق قرآن و جانمایی مناسبی برای آن داده‌اند اما خبری از آن‌ها نشده است، همچنین بسیاری نیز بزرگ بودن قطع قرآن را بی‌اهمیت تلقی کرده‌اند، حال آنکه این قرآن از کشورهای بسیاری بازدیدکننده داشته است.

وی با اشاره به برگزاری نمایشگاه‌های بسیاری از آثارش در شهرهای مشهد، تهران، رامسر، ساری، گرگان، گناباد، طبس، کلات نادر، بیرجند و... و کشورهایی همچون بلغارستان، پاکستان و انگلستان تصریح می‌کند: به یاد دارم در نمایشگاه بلغارستان، رهبر مسیحیان گفت که اینجا کشوری اسلامی نیست و من باید این قرآن را تنها در کشورهای اسلامی به نمایش بگذارم. من نیز در ادامه پاسخ دادم که برای نشان دادن این قران به غیرمسلمانان به این کشور سفر کرده‌ام و شعر ««نام احمد، نام جمله انبیاست چون که صد  آمد، نود هم پیش ماست» رابرای او خواندم. در همان نمایشگاه پس از پاسخ به پرسش‌های شاگردان آن فرد یکی از آن‌ها گفت که چرا ما چنین کاری را برای انجیل عرضه نمی‌کنیم.

این خوشنویس برجسته با اشاره به اینکه هر یک از جنبه‌های اعجاز قرآن، این کتاب آسمانی نیازمند توجه است، ادامه می‌دهد: همان‌گونه که فهم معنای آیات ضرورت دارد، مفسر خوب هم نیاز است، صوت زیبا و خط خوش نیز به ‌نوعی در ایجاد جذابیت برای قرآن سهیم هستند، حتی امروزه طراحی جلد و نوع تذهیب در این حوزه تأثیرگذار است و جنبه‌های هنری و بصری قرآن را نباید نادیده گرفت.

اسماعیلی قوچانی با اشاره به برگزاری مراسم رونمایی بزرگ‌ترین قرآن جهان در نمایشگاهی در کوهسنگی مشهد و دریافت تقدیرنامه از یونسکو می‌گوید: تلاش‌های من به همراه بیش از ۱۰۰ نفر از شاگردانم در این کارگاه نیازمند حمایت است تا بتوان اوراق این قرآن را تجمیع و در محل مناسب نگهداری کرد که در حال حاضر این مورد توسط هیچ سازمانی حمایت نشده است.

وی در خصوص اهمیت قلم خاطرنشان می‌کند: سعدی می‌گوید «قلم گفتا که من شاه جهانم/ قلمزن را به دولت می‌رسانم»؛ خط در تمام دنیا وجود دارد و خوشنویسی، برداشت هنری از خط است. تمام افراد خطاط هستند، اما همه خوشنویس نیستند. «قلم، بنات فکر را به حجله کتاب می‌برد» و آنچه ما داریم از قلم است. قلم مهم است، زیرا خداوند در قرآن به آن قسم می‌خورد.

این هنرمند خوش‌نویس خراسانی در پاسخ به این سوال که آیا فرزندانش نیز به این هنر علاقه دارند و آن را دنبال می‌کنند، عنوان می‌کند: فرزندانم علاوه بر نوشتن به کار تابلوسازی و خوشنویسی نیز مشغولند اما به مرحله استادی نرسیده‌اند.

اسماعیلی قوچانی با اشاره به اینکه در نمایشگاه‌های بسیاری شرکت کرده است، اظهار می‌کند: فروش آثار در مشهد معمول نیست، در تهران تا حدودی این وضعیت بهتر است، بنابراین تابلوهای فروخته نشده بسیاری دارم و کارهای خوشنویسی بسیاری انجام داده‌ام، اما به ثمر رساندن این قرآن تمام این کارها را تحت‌الشعاع قرار داده است. به نگارش شاهنامه نیز علاقه‌مندم که البته تمایل دارم با کمک شاگردانم انجام دهم، اما متأسفانه سرمایه و بودجه کافی را ندارم و با توجه به شرایط به تنهایی نمی‌توانم این کار را انجام دهم.

این خوشنویس خراسانی ادامه می‌دهد: اگر مردم خوشنویسی را بشناسند، به‌ دنبال آن خواهند رفت؛ در این هنر علاوه بر یادگیری یک هنر، سر و کار داشتن با مطالبی لذت‌بخش را نیز پیش رو داریم، در این هنر با چکیده افکار مردم سر و کار داریم، در حقیقت هر لحظه آموزش می‌بینیم و تنها آموزش خط نیست. در نگارش کتاب حافظ، مطالب بسیاری یاد می‌گیریم و با درک روایت «إِنَّ اللّه تَعالی جَمیلٌ یُحِبُّ الجَمالَ» افراد را به یادگیری خوشنویسی توصیه می‌کنم.

صفحه آغازین قرآن کتابت شده را بیش از دیگر آثارم دوست دارم

وی اضافه می‌کند: تمام آثارم برایم ارزشمند هستند، اما صفحه‌ آغازین از قرآنی که کتابت کرده‌ام را بیشتر دوست دارم، زیرا در آن نمونه‌هایی از خطوط ثلث، دیوانی جلی، نستعلیق، دیوانی، شکسته، کوفی، محقق و نسخ در کنار هم آمده‌اند. برای خوشنویسی نیز بیشتر مضامین مذهبی را دوست دارم و انتخاب می‌کنم مانند «دانی چرا در سیر خود بر خویش می‌لغزد قلم/ ترسد که ظلمی را کند در حق مظلومی رقم».

این استاد خوشنویسی در پایان با خواندن شعر «آنکه شیران را کند روبه مزاج، احتیاج است، احتیاج است، احتیاج» می‌گوید: خوشبختانه توانستم علی‌رغم مشکلات فراوان در زندگی بر خود مسلط باشم و توصیه این شعر را سر لوحه زندگی‌ام قرار داده‌ام.

انتهای پیام