‌فاجعه زیست‌محیطی در عنبران/ معادنی که زندگی روستانشینان جید را مختل کرده‌اند

جید، یکی از روستا‌های شهر عنبران واقع در شهرستان نمین، روستایی کهن و باستانی که نشان می‌دهد یکی از سکونتگاه‌های مورد توجه از هزاره‌های پیشین بوده است. منطقه‌ای که آثاری از دوره هخامنشی و ساسانی در آن یافت شده و محوطه کهنه جید با شماره ۹۶۸۴ به ثبت ملی رسیده است.

این روز‌ها قدمت و سابقه تاریخی این روستا دیگر رنگ باخته و مشکلات ریز و درشت محیط زیستی اهالی را جان به لب کرده است. تا جایی که بعد از مدت‌ها کلنجار رفتن با مدیران و حتی بازدید مسئولان، اهالی از امام جمعه و نماینده، ولی فقیه در استان خواستار مداخله در این مشکلات شدند.

اما در جید و عنبران چه می‌گذرد؟

به گفته یکی از اهالی روستا با مجوز‌های متعدد معادن در این منطقه فعال شده و محیط زیست این منطقه متأثر شده است. به حدی که آلودگی آب، خاک و هوا بالا گرفته و سکونت را عملاً غیر ممکن کرده است. معادن موجب شده تا چشمه‌ها خشک و زمین‌ها بایر شوند. درختان و باغات خشک شوند و احشام تلف شوند. حجم گرد و خاک افزایش پیدا کند و سکونت عادی مختل شود.

معادن باغات را به خشکی رسانده است

 چندین سال است که اهالی عنبران از توابع شهرستان نمین از معضلات محیط زیستی خود به مسئولان گفته‌اند و پاسخی دریافت نکرده اند.

امام جمعه عنبران تصریح کرد: ما مجبور شدیم دست به دامن امام جمعه و استاندار شویم.

حجت‌الاسلام سید یاور مرادی افزود: عده‌ای آمده‌اند مجوز معدن دریافت کرده‌اند بدون اینکه زندگی اهالی این منطقه را مد نظر قرار دهند.

وی افزود: بی‌تفاوت به مشکلات محیط زیستی که این معادن می‌تواند به وجود آورد، این معادن فعال شده‌اند. هر چند مجوز‌ها در دولت قبل صادر شده، اما ما انتظار داریم به معضلات به وجود آمده رسیدگی شود.

وی با تقدیر از مداخله استاندار و فرماندار، ادامه داد: متأسفانه تخریب محیط زیست و تخریب منابع طبیعی موجب افزایش گرد و خاک شده و همچنین باغات از بین رفته است.

به گفته مرادی در اثر انفجارات صورت گرفته در معادن، چشمه‌های آبی از بین رفته و منازل مسکونی ترک خورده و احشام از بین رفته است.

وی با اشاره به بازدید معاون وزیر ازاین روستا اضافه کرد: شورای روستای جید در این خصوص مدارک مکتوب دارد و ما از امام جمعه درخواست مداخله داشتیم.

کره زمین نعمت بزرگ الهی و سفره پذیرایی خداوند از انسان است

نماینده، ولی فقیه در استان اردبیل که اخیراً به عضویت افتخاری یگان حفاظت محیط زیست استان اردبیل درآمده و یونیفرم آن را دریافت کرده است چندی پیش در خطبه‌های نماز جمعه با انتقاد از صدور مجوز‌های بی‌رویه معدن در شهر عنبران و تأثیرات معدن کاری بر محیط زیست این منطقه تصریح کرد: عزیزان من کره زمین نعمت بزرگ الهی و سفره پذیرایی خداوند از انسان است همه ما وظیفه داریم از آن محافظت کنیم هرگونه اتلاف منابع، هرگونه دستکاری غیر علمی در طبیعت و باز گذاشتن دست سودجویان برای تخریب طبیعت گناه کبیره و بزرگترین اضاعه حق الناس است متسفانه این گناه کبیره در بعضی از نقاط استان ما اتفاق افتاده است واین نشان می‌دهد که ما در حفظ محیط زیست خیلی عقب مانده هستیم.

وی گفت: من در این خطبه یک مورد آن را عرض می‌کنم در منطقه عنبران یک فاجعه بزرگ اتفاق افتاده است. سیل‌آسا مجوز معدن صادر شده است برای یک روستا ۱۷ مجوز معدن صادر شده. این معادن علاوه بر تخریب طبیعت، اهالی را در معرض بن بست و مهاجرت قرارداده است تخریب کوه‌ها با ماشین‌های سنگین و با انفجارات روی تمام محصولات و سلامتی مردم اثر گذاشته است اولاً گندم از بین رفته است شب‌ها شبنم ساقه را می‌گیرد و روز گرد و غبار حجیم روی ساقه‌ها می‌نشیند و به گِل و ماده سفت تبدیل و ساقه را خفه می‌کند ساقه بالا می‌آید، ولی وقتی کمباین کار می‌کند از دانه خبری نیست کسی که ۱۰ هکتار در روستای جید زمین زراعی دارد می‌گوید قبل از معادن از طریق ۱۰ هکتار ۵۰ تن گندم برداشت می‌کردم الان به دوتن هم نمی‌رسد باغات منطقه درست به همین دلیل از بین رفته است، چون گرد و غبار در موسم گل دهی روی غنچه می‌نشیند و قابلیت آن را از بین می‌برد.

آیت الله سید حسن عاملی با ابراز نگرانی به خاطر از بین رفتن صنعت زنبور عسل در عنبران اظهار داشت: صنعت زنبور عسل نیز کلاً از بین رفته است قبلاً یک نفر چهار هزار و ۳۰۰ کندو داشت الان از زنبور عسل اصلاً خبری نیست چرا؟ چون در اثر انفجار خواب زمستانی کندو‌ها به هم می‌ریزد آن‌ها بیدار می‌شوند و به حرکت در می‌آیند، اما در بسته است، چون زمستان است آن‌ها که حرکت کردند باید زیاد غذا بخورند غذای موجود در کندو‌ها را می‌خورند، ولی، چون به صحرا نمی‌روند دیگر غذا وجود ندارد و همه آن‌ها از گشنگی می‌میرند فقط یک نفر ۳۰۰ کندو از دست داده است طرف بهار کندو را باز کرده، اما دیده همه آن زبان بسته‌ها از گرسنگی مرده‌اند طبعاً چنین شخصی جزء مهاجرت و ترک وطن مادری چاره‌ای ندارد.

وی افزود: صنعت دامداری نیز از بین رفته است چرا؟ چون مراتع از بین رفته است از تعدد گونه‌های گیاهی دیگر خبری نیست توجه شود که در ساعت ۱۱ ظهر در سه متری در اثر غبار نمی‌توان تشخیص داد که این شخص که از مقابل می‌آید چه کسی است قطعاً دراین غبار شدید امکان رشد مرتع نیست این حجم از غبار سم مهلک برای مرتع است نتیجه این شده که روستایی که زمانی هزار و ۲۰۰ دام سبک و سنگین داشت الان ۶۰۰ دام هم ندارد و عجیب این است که گرد و غبار شدید گاهی موجب مرگ دام هم می‌شود.

آیت الله عاملی ادامه داد: یکی دیگر از مصائب صدور مجوز معادن به صورت بی‌حساب این است که دراین منطقه تمام پرنده‌های بومی که قرن‌ها دراین منطقه زندگی می‌کردند همه از بین رفتند واین به چرخه محیط زیست صدمه جدی می‌زند یک کبک سالانه ۱۶۰ کیلو سن گندم و سایر آفت‌ها را می‌خورد، اما دیگر از صدای کبک، صدای باقرقره، صدای بلدرچین و صدای توراغیی و از قرقی‌های محلی خبری نیست وقتی که کبک ریشه کن شد باید برای دفع آفت سم آورده شود وقتی سم و کود زده می‌شود انسان‌ها سرطان می‌گیرند وقتی سرطان می‌گیرند مجبور به مصرف دارو‌های آمریکایی می‌شوند

وی پیشنهاد کرد: تمام سلاح‌های شکار باید در کل کشور جمع شود دیگر خبری از حیوانات نمانده تا شکار شوند. یک مصیبت دیگر این است که چشمه‌ها خشک شده، چون در اثر انفجار مبدأ چشمه‌ها در زیر زمین ترک برمی‌دارد و راه آب مسدود می‌گردد. این منطقه چشمه‌های قدیمی و برکه‌های ذخیره آب داشت، اما حالا همه آن‌ها یک رویا و در حد خاطره است.

وی اضافه کرد: یک مصیبت بزرگ دیگر به خطر افتادن صحت و سلامتی مردم است ذرات معلق در هوا همه جا را فرا گرفته است از هوای پاک روستایی و کوهستانی خبری نیست. طبعاً مشکلات تنفسی برای ساکنین درست می‌شود. یک مصیبت عجیب این است که ۹۸ درصد ساختمان‌های جدید که با حمایت بنیاد مسکن درست شده در اثر انفجارات ترک خورده است توجه شود خانه‌های جدید اینگونه است از خانه‌های گلی دیگر خبری نیست.

وی افزود: فقط در روستای جید ۹۰ درصد خانه‌ها ترک برداشته است یعنی ۷۰ خانه در اثر انفجار ترک برداشته و خطری شده است. آخرین مصیبت خرابی جاده‌ها در اثر عبور و مرور ماشین‌های سنگین است فقط یک معدن ۲۰۰ تریلی لاشه برمی‌دارد. درآمد روزانه، درآمد ماهانه و درآمد سالیانه یک رقم بسیار فوق العاده است، اما چه عائدی و چه برکتی برای منطقه دارد؟ در حد صفر گاهی یک تیغی به جاده‌ها می‌اندازند در حالی که نسبت به درآمد معادن این کار مثل ذره در برابر دریاست.

آیت الله عاملی ادامه داد: حجم تخریب آنقدر زیاد است که یک کوه را از بیخ و بن برداشته‌اند و دیگر از آن خبری نیست یک بومی می‌گوید دو کوه کوچک و بزرگ در منطقه بود از قدیم، اهل محل آن‌ها را به نام پدر و پسر می‌شناختند، اما دیگر از فرزند خبری نیست.

مدیران قاصر در خصوص صدور مجوز‌های بی رویه معدن باید مؤ‌اخذه شوند

وی ضمن تاکید بر لزوم ورود مستقیم دستگاه قضایی به تخریب‌های که به محیط زیست صورت گرفته خاطر نشان کرد: در چند سال گذشته اهالی به طور مکرر به مسئولان نامه نوشته‌اند و با کمال تعجب جوابی نگرفته‌اند. حالا موسم آن است که مسئولان بدانند که مردم بی‌پناه و بی‌صاحب نیستند اولاً مدیران صنعت و معدن، منابع طبیعی، جهاد کشاورزی، محیط زیست و فرماندار منطقه آن‌ها که در گذشته در دولت قبل سر کار بودند و مجوز دادند یا تماشا کردند باید مؤ‌اخذه شوند و اگر مدیران فعلی هم قصور کردند باید مؤ‌اخذه شوند ثانیاً از دادستان محترم می‌خواهم حالا که مسئولان اجرایی به وظیفه خود عمل نکرده‌اند مستقیماً وارد ماجرا شوند و امید به زندگی را به اهالی منطقه برگردانند.

هیچ مجوز معدنی برای بخش عنبران در دولت سیزدهم صادر نشده است

 استاندار اردبیل دستور تشکیل کمیته کارشناسی و بررسی مجوز‌های معادن این منطقه را داد؛ حامد عاملی اعلام کرده است که پیگیر رسیدگی به مشکلات این منطقه است، اما سؤالی که به ذهن هر مخاطبی خطور می‌کند این است که چرا باید وضعیت زندگی اهالی این روستا تا به این درجه بحرانی شود تا مسئولان پای کار بیایند؟ و اگر معادن موجود مجوز ندارند چرا توانسته‌اند دراین مدت فعالیت داشته باشند؛ و اگر برخوردار از مجوزاند چرا آسیب‌های محیط زیستی آن‌ها رصد نشده است؟

مدیرکل محیط زیست اردبیل در پاسخ به سؤالات ذکر شده تصریح کرد: ۱۷ معدن در عنبران دایر است که از صنعت و معدن مجوز دریافت کرده و به استناد ماده ۲۴ قانون معادن به دلیل واقع شدن در خارج از مناطق از ما استعلام نمی‌کنند و مسئولیت فعالیت معادن نیز با خود صنعت و معدن است.

حسن قاسم‌پور تاکید کرد: بااین وجود این معادن اگر ضرورت‌ها را رعایت نکنند مشکلات ایجاد می‌شود که از جمله این مشکلات می‌توان به ایجاد گرد و خاک اشاره کرد.

وی در خصوص اینکه آیا نزدیکی این روستا به کارخانه سیمان و رفت و آمد ماشین آلات می‌تواند منجر به تشدید مشکلات شود، افزود: فاصله از کارخانه در حدی نیست که بتواند مشکلی ایجاد کند.

محیط زیست: کسی قرار نیست از ما استعلام بگیرد!

مدیرکل محیط زیست استان اردبیل با اشاره به اینکه معادن سنگ لاشه دراین منطقه فعال است، تاکید کرد: چند ماه قبل با دادستان مرکز و نمین ازاین منطقه بازدید کردیم و برخی ادعا‌های اهالی در خصوص برداشت ۵۰ تنی گندم و تأثیر منفی معادن در حجم برداشت صحت ندارد.

این اظهارات که به نوعی رنگ و بوی فرافکنی و بی‌توجهی به مطالبات مردمی را دارد، با ادعای فرماندار شنیدنی‌تر نیز می‌شود.

فرماندار نمین گفت: دراین یک سال گذشته که فرمانداراینجا هستم مجوزی صادر نشده است و مجوز‌ها مربوط به مدیران قبلی است.

طیب امینی با بیان اینکه دو بار با دادستان مرکز بازدید میدانی داشتیم و نواقصات را اصلاح کردیم، اضافه کرد: ۳۰ معدن در نمین داریم که ۱۷ مورد در بخش عنبران است و ازاین تعداد چهار مورد راکد است. تمامی این معادن مجوز قانونی دارند و حتی مجلس هم نمی‌تواند آن را ابطال کند.

وی افزود: تنها درصورتی مجوز‌ها باطل می‌شود که زیان این معادن و تبعات آن اثبات شود، فرماندار نمین مدعی است که این معادن از محیط زیست و منابع طبیعی استعلام گرفته‌اند.

امینی در خصوص به اینکه محیط زیست می‌گوید از ما استعلام نگرفته‌اند گفت: این موضوع امکان ندارد و محیط زیست موظف است وقتی موردی باشد تذکر بدهد.

وی معتقد است فعالیت این معادن نواقصات جزئی داشته است. چند ترک در ساختمان‌ها به فعالیت معادن ربطی ندارد تا جایی که از کارشناس نظام مهندسی استعلام گرفتیم و مشخص شد که واقع شدن خانه‌های مسکونی بر روی صخره‌ها باعث ترکیدگی است و ربطی به انفجار ندارد.

امینی در عین حال تاکید دارد که ۱۷ معدن برای یک منطقه زیاد است؛ و در خصوص میزان توجه مسئولان به این منطقه اعتبار ویژه را مثال می‌زند ومی‌گوید: سه برابر اعتبار شهرستان نمین برای عنبران مصوب شده و چهار جاده بزرگ عنبران در حال تعریض است.

این اظهارات در حالی است که به نظر می‌رسد مسئولان هنوز به عزم و اراده مشترک برای ممانعت از فعالیت این معادن نرسیده و حتی معتقدند بزرگنمایی‌هایی از سوی اهالی منطقه صورت گرفته است.

با توجه به سابقه فعالیت استاندار در سازمان صمت اردبیل انتظار‌ها از او برای حل این معضل که زندگی بیش از ۷ هزار نفر در بخش عنبران را تحت تآثیر قرار می‌دهد، مضاعف است.

تسنیم

باشگاه خبرنگاران جوان اردبیل اردبیل