زن قهرمان سینما همیشه زن زحمتکش نیست/ تصویر فراموش‌نشدنی زن در «تاراج»

رضا دانش‌پژوه مستندساز که پیش‌تر مستند «آنجلینا» را در جشنواره «سینماحقیقت» ارائه کرده بود، در آستانه برگزاری نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم «حوا» درباره انعکاس تصویر «زن» در سینما، در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهارکرد: برخی از شخصیت‌های زن در سینمای ایران ما را به بخش‌هایی از زندگی ارجاع می‌دهند اما برای انتخاب یک تصویر ماندگار باید سراغ کاراکترهایی برویم که در تمام دوران‌ها بر زندگی ما تأثیر گذاشته باشند.

وی افزود: زمانی در دهه ۶۰ آثاری در سینمای ایران تولید می‌شد که به نظر می‌رسید زنان در آن‌ها قهرمان‌تر بودند. زن‌ها در آن فیلم‌ها در جایگاه دقیق و درست یک زن، ایستاده بودند. نه اینکه آن زنان کارهای مردانه نمی‌کردند. آن‌ها هم شجاعت مردانه داشتند.

وی ادامه داد: خاطرم هست فیلمی به نام «ردپایی بر شن» را در سالن سینما تماشا می‌کردم. من استان کهگیلویه و بویراحمد هستم که یک ماهیت تاریخی عشایری دارد. در آن فیلم شاهد تعدادی از سربازان روس بودیم که در بیابان گم می‌شوند و این اتهام مطرح می‌شود که گم شدن این سربازان، زیر سر عشایر است. آن فیلم سکانس‌هایی داشت که هنوز فراموش نکرده‌ام مردم در سینما برای آن گریه می‌کردند. ما از آن سینما خیلی دور شده‌ایم.

این مستندساز گفت: زنی که در فیلم «دادا» و یا خیلی از فیلم‌های دیگر دهه ۶۰ که نمی‌توان اسامی همه آن‌ها را فهرست کرد حضور داشت، جنسی از سینما را نمایندگی می‌کردند که امروز از آن فاصله گرفته‌ایم. مدیرانی در این سال‌ها وارد عرصه مدیریت سینما شدند که به تعبیری دست به گروکشی زدند و به بهانه تقابل با دشمنانی که برای خود فرض می‌کردند، مسیر سینمای ایران را عوض کردند.

وی افزود: من چند سال در هند کار کرده‌ام و تجربه کار در بالیوود را هم دارم. در یکی از بهترین شرکت‌ها کار می‌کردم و فضای صنعتی فیلمسازی در آنجا را به‌شدت درک کرده‌ام. به نظر سینمای هند نزدیک‌ترین جایی است که سینمای ایران می‌تواند از شیوه تکامل آن پیروی کند. من تحقیقات چندساله در این زمینه داشته‌ام.

دانش‌پژوه گفت: زنان سینمایی ایران گویی شبیه زنان پیاده‌رو شده‌اند. گویی همین زنی که در پیاده‌رو دارد قدم می‌زند وارد سینما شده و قدرت نفوذ سینما به آن اندازه نبوده است که او را با دقت بالاتری روایت کند. بیشتر نگاه آماری به مقوله‌های مرتبط با زنان داشته‌ایم اما زن قهرمان در فیلم‌های‌مان خیلی کم داریم. البته منظور از زن قهرمان هم الزاما زن زحمتکش از جنس «زیر پوست شهر» رخشان بنی‌اعتماد نیست. منظورم واقعیت همه زنان ایرانی است که واقعا به‌صورت قهرمانانه توانسته‌اند زندگی‌هایی را حفظ کنند.

وی ادامه داد: از این منظر یک زن معمولی هم می‌تواند تبدیل به قهرمان یک فیلم شود. در فیلم «تنگسیر» شما کاراکتری را می‌بینید که حتی دو ریال هم پول ته جیبش نیست، اما مشخصات یک قهرمان را دارد. به همان اندازه که قهرمان‌سازی مردانه در سینمای ایران رو به افول رفته، قهرمان زن هم در کنار این کاراکترها نداشته‌ایم. شما زنی که در فیلم «تاراج» ایرج قادری تصویر شده بود را به‌یاد بیاورید، آیا چنین زنی در سینمای امروز داریم؟

این کارگردان گفت: خیلی از کشورها فیلم‌هایی می‌سازند که قهرمان نقش یک آن‌ها زن هستند، اما در سینمای ایران به دلیل نبود تنوع ژانر گویی این امکان وجود ندارد که زنان قهرمان متنوعی در فیلم‌های‌مان داشته باشیم. حتی ما زنانی که در جنگ ما حضور داشته‌اند را هم نادیده گرفته‌ایم. فیلم «کیمیا» احمدرضا درویش اصلا قابل قیاس با فیلمی از جنس «دسته دختران» نیست.

نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم‌ حوا به همت بنیاد بین‌المللی گوهرشاد و به دبیری مهدیه سادات محور ۱۶ تا ۲۳ تیر ماه سال جاری در سطح کشور و از ۲۰ تا ۲۳ در تهران برگزار خواهد شد. این رویداد محوریت موضوع زنان و خانواده را در دستور کار خود دارد و با همکاری مراکز و سازمان‌های فرهنگی مختلف فعالیت خود را دنبال می‌کند.

۵۷۵۷