لزوم تغییر الگوی فعلی خدمت سربازی اجباری/ موسی برزین

    خانه  > slide, سایر گروهها  >  لزوم تغییر الگوی فعلی خدمت سربازی اجباری/ موسی برزین

•  خبر اختصاصی
•  تاریخ : ۱۴۰۲/۰۴/۱۵
•  دسته : slide,سایر گروهها
•   لینک کوتاه :
•  کد خبر : 020415718

چاپ خبر

لزوم تغییر الگوی فعلی خدمت سربازی اجباری/ موسی برزین

ماهنامه خط صلح – مطابق ماده‌ی اول قانون خدمت وظیفه‌ی عمومی «کلیه‌ی اتباع ذکور دولت جمهوری اسلامی ایران مکلف به انجام خدمت وظیفه‌ی عمومی برابر مقررات این قانون هستند». حتی غیبت عمدی از سربازی در قوانین ایران جرم‌انگاری شده است. در کنار این جرم‌انگاری، شخصی که غایب باشد از بسیاری از خدمات و اشتغال به مشاغل زیادی محروم می‌شود. این افراد حتی حق اخذ گواهینامه و یا گذرنامه نیز ندارند. به عبارتی حقوق ایران در کنار این‌که سربازی را برای مردان اجباری کرده است، نرفتن به سربازی و یا به اصطلاح فراری بودن را با ضمانت اجراهای بسیار سختی مواجه کرده است.

در مورد تأثیرات سربازی اجباری مباحث زیادی وجود دارد. بر اساس برخی تحقیقات صورت گرفته، خدمت سربازی بر فقر تأثیر دارد به طوری که ۴۱۸ هزار سرباز غائب جزو دهک پایین جامعه و تنها ۲۰۰ هزار سرباز غایب متعلق به دهک بالای جامعه هستند. گفته شده است یکی از دلایل تمایل به ادامه تحصیل در پسران نیز به تأخیر انداختن رفتن به خدمت است.

مخالفان و موافقان سربازی اجباری هر کدام دلایل خود را به پیش می‌کشند. خلاصه‌ی استدلال آن‌ها در جدول زیر درج شده است:

موافقان مخالفان استدلال‌ها دفاع از استقلال و تمامیت ارضی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و حفظ امنیت و تحکیم مبانی آن وظیفه‌ی ملی، قانونی و شرعی هر فرد ایرانی است. سربازی فرایند اتلاف‌کننده‌ی عمر و وقت جوانان است. دو هدف عمده و کلان برای خدمت وظیفه‌ی سربازی ترسیم شده است: تأمین امنیت نظامی کشور (ماده‌ی ۱ قانون نظام وظیفه)؛ آموزش و تربیت جوانان با رویکرد جامعه‌پذیری. سربازی ابزار ناکارآمد انتقال فرهنگ ارزشی و مولد ارزش‌ها و آداب نامناسب است. مسلمانان وظیفه دارند در برابر هجوم احتمالی دشمنان آماده‌ی دفاع باشند. سربازی عامل مخرب روحیه‌ی جوانان است. خدمت وظیفه‌ی عمومی پایه‌ی اصلی تأمین نیروی انسانی ارزان و رایگان دستگاه‌های نظامی و انتظامی است. سربازی اجباری هزینه‌بر و مخرب است و به کارایی و بهره‌وری نظام آسیب می‌رساند. خدمت سربازی لازمه‌ی عدالت اجتماعی است و باعث همسان‌شدن تمام جوانان در یک لباس و قانون می‌شود. به عبارت دیگر، خدمت سربازی تعهد و میثاق ملی است. سربازی اجباری، به دلیل ماهیت اجباری خود، مخالف آزادی انتخاب افراد است. پس باید قابل‌فروش و انتخاب باشد (طرح فروش خدمت وظیفه). نیروی سرباز مردمی عاملی بازدارنده در جنگ خارجی و آشوب‌های داخلی و درنتیجه، موجب کاهش خطر امنیتی و نظامی و عامل اقتدار نظامی و دفاعی است. سربازی اجباری همگانی به‌صورت یک طرفه ایجاد هزینه می‌کند. به‌جای آن، می‌توان بخشی از حقوق مشمولان را به‌ عنوان مالیات امنیتی به نیروهای مسلح پرداخت کرد تا درآمدزایی.

یک مطالعه و بررسی علمی انجام ‌شده در مرکز پژوهش‌های مجلس در خصوص خدمت نظام وظیفه در ۱۹۷ کشور جهان می‌گوید: در ۱۱۲ کشور جهان (۵۷ درصد کشورهای مورد مطالعه) اساساً سربازی اجباری وجود ندارد. ۲۸ کشور سربازی اجباری یک سال و کم‌تر و ۲۰ کشور سربازی اجباری ۱۸ ماه و یا بیش‌تر و غیر انتخابی همراه با به کارگیری در امور عملیاتی نظامی دارند. هم‌چنین ۱۴ کشور سربازی انتخابی، ۱۵ کشور از ترکیب نیروهای داوطلب و اجباری و بالاخره ۸ کشور صرفاً در امور مدنی یا به صورت نظامی غیرمسلح از نیروی سرباز استفاده می‌کنند.

کمپین‌های متعددی در اعتراض به وضعیت سربازی در ایران اعلام موجودیت کرده‌اند. کمپین «نه به سربازی اجباری» از سوی «مرکز مطالعات لیبرالیسم» و گروه «دانشجویان و دانش‌آموختگان لیبرال ایران» با تأکید بر انتخاب آزادانه‌ی جوانان ایرانی و تقویت نیروی نظامی کشور راه‌اندازی شده است. فعالان کمپین می‌پرسند: «در شرایطی که در بسیاری کشورها با توسل به سربازگیری حرفه‌ای، از طرفی به حق انتخاب و آزادی فردی شهروندان احترام گذاشته می‌شود و از سوی دیگر زمینه‌ی ایجاد ارتش قوی فراهم آمده و از اتلاف وقت و آسیب‌های روانی به جوانان خودداری شده است، تداوم قانون خدمت سربازی اجباری در ایران برای نزدیک به نُه دهه، چه نتایج مثبتی با خود به همراه داشته است؟»

به هر حال تاکنون تلاش‌هایی در کشور انجام شده است تا الگوی فعلی خدمت سربازی تغییر پیدا کند. چندین بار مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پیشنهاداتی برای تغییر روش خدمت سربازی داده است اما مسئولان نظامی کشور سرسختانه اصرار دارند که باید الگوی فعلی ادامه پیدا کند. این اصرار می‌تواند مبنای سیاسی و امنیتی داشته باشد. به هر روی نیروهای مسلح در ایران به صورت سنتی اداره شده و تصور می‌شود نیروی انسانی به صورت کمی باعث قدرتمند شدن نیروهای مسلح شده است. در مقایسه با کشورهای پیشرفته حتی کشورهای در حال توسعه، نیروهای مسلح در ایران مجهز به تجهیزات مدرن و روز نیستند به همین دلیل آن‌ها فکر می‌کنند در صورتی که الگوی سربازی تغییر پیدا کند به صورت فاحشی از قدرت نظامی آن‌ها کاسته خواهد شد. به عبارتی تاوان مدرنیزه نشدن ارتش و عدم توانایی مسئولان نظامی برای استفاده از تجهیزات به روز نظامی را باید تعداد زیادی از جوانان بدهند.

آن‌چه که در این‌جا می‌توان از منظر حقوق بشر بدان پرداخت این است که هر چند در هیچ سندی سربازی اجباری به عنوان نقض مشخص یکی از مصادیق حقوق بشر قلمداد نشده، اما در بسیاری از اسناد ممنوعیت بردگی و بیگاری به رسمیت شناخته شده است. برخی‌ها معتقد هستند که سربازی اجباری نوعی تحمیل کار اجباری و در نهایت بهره‌کشی و بیگاری بوده و از این جهت مخالف با موازین حقوق بشر است.

از طرف دیگر برخی از حقوقدانان معتقدند که در قالب حق آزادی عقیده و دین نمی‌توان کسی را که بر اساس دین یا اخلاق یا سیاست از رفتن به سربازی کراهت دارد او را مجبور به خدمت سربازی کرد. این مقوله به خصوص در کشورهایی که حکومت همراه با مردم نبوده و تعداد زیادی از شهروندان آن کشور فکر می‌کنند که نیروهای نظامی بیش‌تر به دنبال حفظ قدرت عده‌ی خاصی هستند بیش‌تر اهمیت دارد. به همین دلیل بحثی با عنوان امتناع وجدانی خدمت سربازی (Conscientious Objection to Compulsory Military Service) در حوزه‌ی حقوق بشر مطرح شده است و حتی دادگاه اروپایی حقوق بشر نیز در این مورد آرائی صادر کرده است. به طور کلی امتناع وجدانی از خدمت سربازی عبارت است از نرفتن عمدی یک شخص به سربازی اجباری به دلایل مذهبی، سیاسی و اخلاقی.

مسئله‌ی مهم دیگری که از منظر حقوق بشر می‌توان به آن پرداخت، ضمانت اجراهای نرفتن به سربازی اجباری است. در کشور ایران امتناع از رفتن به سربازی عواقب زیادی می‌تواند داشته باشد؛ از جمله این‌که شخص نمی‌تواند در بسیاری از مشاغل از جمله تمامی مشاغل دولتی مشغول به کار شود، گذرنامه به شخصی که مشمول بوده و پایان خدمت ندارد داده نمی‌شود، مستمری به شخص فاقد پایان خدمت داده نمی‌شود و حتی شرایط پرداخت بسیاری از وام‌ها داشتن کارت پایان خدمت است. به عبارتی بسیاری از کارهای اداری و حقوقی که برای شهروندان در نظر گرفته شده است از شخصی که به سربازی نرفته است سلب می‌شود. به همین دلیل زندگی برای مردی که خدمت سربازی را انجام نداده، بسیار دشوار است. وجود چنین ضمانت اجراهایی نمی‌تواند متناسب با نرفتن به سربازی باشد. وقتی که شخصی جرمی مرتکب می‌شود فقط در شرایط خاصی آن هم در برخی جرایم با صلاحدید دادگاه تعدادی از حقوق او آن هم برای مدت موقتی محدود می‌شود. حال سوال این است چرا باید به دلیل نرفتن به خدمت سربازی حقوق قابل توجهی از فرد سلب شود؟

پانوشت: ۱- منبع جدول استفاده شده در این مطلب، مقاله‌ی تحلیل اخلاقی خدمت وظیفه‌ی سربازی از منظر نظریه‎‌های وظیفه‌گرا و پیامدگرا، نوشته‌ی سجاد حسینیه و دیگران است.

مطالب مرتـبط

• صد و چهل‌ و ششمین شماره از ماهنامه‌ی خط صلح منتشر شد
• صدوچهل‌وپنجمین شماره از ماهنامه‌ی خط صلح منتشر شد
• یک سرباز در گچساران خودکشی کرد
• صدوچهل‌وچهارمین شماره از ماهنامه‌ی خط صلح منتشر شد
• صدوچهل‌وسومین شماره از ماهنامه‌ی خط صلح منتشر شد

برچسب ها: از سربازی بگو حقوق شهروندی خط صلح خط صلح 146 سرباز فراری سربازی سربازی اجباری لغو سربازی ماهنامه خط صلح موسی برزین نظام وظیفه

بدون نظر

نظر بگذارید