علت تهدید پیامبر توسط خداوند در موضوع اعلام غدیر چه بود؟

به گزارش «مبلغ»- با مطالعه تفاسیر اهل سنت به دست می‌آید که صدها آیه قرآنی به رهبری امیر مؤمنان(ع) دلالت دارند و ویژگی‌های گوناگون آن امام همام را بر می‌شمارند. کتاب «غدیر در قرآن از منظر تفاسیر اهل سنت» نیز با توجه به کثرت ارجاعات به فضائل علی(ع) در منابع اهل سنت، موضوع غدیر در قرآن را بررسی کرده است.

بر اساس پژوهش‌ها و استدلال‌های این نوشتار، از رهگذر تفاسیر اهل سنت، در می‌یابیم که پیش از اعلام ولایت غدیر، آیه تارک، آیه نصب و آیه ابلاغ نازل شده بود که همه این آیات مستقیماً، ناظر به مسئله ولایت علی(ع) و غدیر خم هستند. این آیات اهمیت مسئله ولایت را بر همگان آشکار می‌کند تا با این عوامل الهی همراهی کنند.

در همین رابطه و به مناسبت ایام با برکت عید غدیرخم فرصتی شد تا در خدمت حجت الاسلام دکتر محمدیعقوب بشوی مولف کتاب «غدیر در قرآن از منظر تفاسیر اهل سنت» و از اساتید و محققان کشور پاکستان باشیم تا پیرامون موضوع غدیر، نکاتی را از اثر جدید ایشان پیرامون موضوع غدیر و ولایت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بشنویم و برای شما مخاطبان فرهیخته پایگاه خبری «مبلغ» منعکس نماییم.

مبلغ: به عنوان سوال نخست در خصوص سرفصل هایی که با موضوع غدیر در کتاب «غدیر در قرآن از منظر تفاسیر اهل سنت» آورده اید، مختصرا توضیح دهید.

هدف نزول قرآن مجید، شناخت و صعود جامعه به سوی تکامل بوده و هست. قرآن مجید راه استوار را جلوی جامعه قرار داده است که هیچ نوعی کجی و انحرافی و ظلمتی در آن راه ندارد:« إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَم‏»؛ در حقیقت این قرآن، بدان (شیوه‏ای) که آن پایدارتر است، راهنمایی می‏کند.

با توجه به چنین جایگاهی برای قرآن در ساحت قرآن تمسک جسته و موضوع بسیار سرنوشت ساز همچون ولایت را قلم فرسائی نمودم. در این اثر از سه فصل استفاده شده است. در فصل اول از خود ولایت بحث شده است و تمرکز بر آیه ولایت صورت گرفته است زیرا همه مباحث این کتاب مربوط به ولایت امیرمومنان حضرت علی(علیه السلام) است. در فصل دوم از آیات غدیر و ولایت قبل از اعلام ولایت در میدان غدیر در قالب سه گفتار سخن به میان آمده است. و در فصل سوم در قالب دو گفتار با عنوان آیات نازل درباره غدیر، بعد از اعلام غدیر بحث شده است. البته همه مباحث تفسیری را با توجه به تفاسیر اهل سنت با روش اجتهادی بدست آمده است.

مبلغ: نگاه اهل سنت در خصوص شأن نزول آیه ولایت چیست؟

ما در این کتاب از منابع اهل سنت اثبات کرده ایم که ولی در آیه ولایت بمعنای سرپرست است و آیه ولایت، پیوند ولی را با جامعه مومن نشان می دهد که جامعه نباید بدون سرپرست به حال خود واگذار باشد! این پیوند چنین محکم است که حتی در آخرت هم منفصل نمی شود. ولایت مطلق امیرمومنان حضرت علی(علیه السلام) بر امت مومن را قرآن کریم دستور داده است:

«إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ آللَّهُ وَرَسُولُهُ و وَآلَّذِینَ ءَامَنُواْ آلَّذِینَ یُقِیمُونَ آلصَّلَوةَ وَیُؤْتُونَ آلزَّکَوةَ وَهُمْ رَ اکِعُونَ ؛وَمَن یَتَوَلَّ آللَّهَ وَرَسُولَهُ و وَآلَّذِینَ ءَامَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ آللَّهِ هُمُ آلْغَــلِبُونَ» (مائده آیه 55 – 56)

جز این نیست که ولی شما، خدا و رسولش و کسانی که ایمان آورده‌اند می باشد، آنان که پیوسته نماز به پای می‌دارند و زکات می پردازند، در حالی در رکوع هستند. و هر که خدا و رسولش و کسانی را که ایمان آورده‌اند، به ولایت گیرد، پس قطعاً حزب خدا پیروز است.

امام علی(علیه السلام) همچون خدا و پیامبر، ولی مردم است. این ولایت فرا زمانی و فرامکانی است و محدود به زمان خاصی و مکانی خاصی نیست.

برای بدست آوردن مفهوم ولایت و مصداق ولی،لازم است که هر دو آیه باهم تفسیر شود.نکات بسیار مهم داخلی و قرائن بیرونی هر دو آیه، کمک زیادی برای فهم بهتر آیه می نمایند و خواننده را به مراد خداوند نزدیک تر خواهند کرد. این دو آیه از غرر آیاتی است که بطور مطلق بر ولایت امام علی(علیه السلام)دلالت تمام دارند و به امت اسلامی بشارت می‌دهند که سرپرست این امت کسی است که در حال رکوع زکات می‌دهد. روایات متعدد و معتبر فریقین از دهها صحابه و تابعین چنین فردی را علی بن ابی طالب(علیه السلام) معرفی کرده‌اند و این دو آیه صریحترین دلیل بر زعامت و امامت ائمه هدی(علیهم السلام) بویژه حضرت علی (علیه السلام)می باشند.

البته در غدیر خم، قبل از اعلان ولایت، پیامبر (ص) آیه «النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ» را خطاب به مردم قرائت فرمودند. در اینجا خیلی ها کلمه «اولی» را به معنی سزاوارترین معنا کرده اند، یعنی افعل التفضیل معنا کرده اند، یعنی دیگرانی هم وجود دارند که سزاوار هستند و پیامبر از آن ها سزاوار تر است، در حالی که اینجا «اولی» اصلا به این معنا نیست و در مقابل پیامبر (ص) هیچ کس هیچ اختیاری ندارد «فَلا وَ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ حَتَّی یُحَکِّمُوکَ فیما شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لا یَجِدُوا فی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلیماً». (نساء آیه 65) خداوند در این آیه سوگند یاد می کند و با قاطعیت می فرماید هیچ کس در مقابل پیغمبر نیست و در برابر ایشان هیچ کس هیچ اختیاری ندارد.

بنا بر این «اولی» در اینجا اصلا به معنای افعل التفضیل نیست، لذا در مقابل پیامبر هیچ کس قدرتی ندارد، و اگر کسی خلاف این را بگوید و انجام دهد اصلا مسلمان نیست. به همین خاطر باید دانست که معنای «اولی» در اینجا افعل التعیین است. یعنی جور دیگری جز این نیست، یعنی جز او کسی نیست.

با توجه به مطالبی که گفته شد معلوم می شود کسی که حتی در دل خود کوچک ترین تردیدی نسبت به دستورات و عملکردهای پیامبر(ص)داشته باشد، چنین شخصی اصلا مسلمان نیست! و از ایمان به او چیزی نرسیده است. لذا قرآن با سوگند چنین خبری را به رسول خدا (ص)ابلاغ می نماید.

عین همین مسئله درباره حضرت علی(علیه السلام)نیز صادق است، چون که تصرف او در برخی امور برای برخی صحابه قابل هضم نبود، بخاطر همین امر از او نزد پیامبر(ص) شکایت نمودند که پیامبر(ص) در چنین مقامی قلمرو اختیارات علی(علیه السلام) را معرفی نمود که او مانند رسول خدا (ص)از مقام اولی به تصرف برخوردار است.

مبلغ: انتشار این کتاب چه آثار و پیامدهایی در پاکستان و دیگر کشورهای مسلمان داشت؟

این کتاب جزو معدود آثاری است که هم اکنون در حال تدارک برای توزیع و انتشار در سطح بین الملل بوده و به زودی ترجمه آن به ۳۰ زبان زنده دنیا به اتمام خواهد رسید البته اهل خیر باید به میدان بیایند و کمک کنند زیرا هدف و سیاست ما این است که غدیر در سطح بین الملل احیا شود و این کتاب به زبان های مختلف در کشورهای متعدد چاپ شود و در کتابخانه ها در دسترس محققان و نخبگان قرار بگیرد و به دانشگاه ها و مراکز علمی فرستاده شود و این یک همت بالایی را می طلبد.

بنا بر گزارش های رسیده این کتاب تا به حال به دست هرکس رسیده الحمدلله تاثیرگزار بوده است و افرادی مختلفی از پاکستان و کشورهای مختلف به این موضوع اقرار داشتند.

هرفردی این کتاب را دیده، بیشترین علاقه را به غدیر پیدا کرده است و در صحبت های خود می گویند، ما تاکنون نسبت به مطالبی که در این کتاب آمده بی خبر بودیم و فکر می کردیم غدیر صرفا یک مساله فرعی بوده و فقط بین برخی شیعیان مطرح است، در حالی که غدیر مربوط به همه بشریت است و ما از اینهمه آیات قرآن و روایات بی خبر بوده ایم.

حتی یکی از دوستان آفریقایی به من نامه ارسال کردند و گفتند که من مفسرم و اگر این کتاب در کشور ما چاپ و نشر شود صدها هزار نفر، غدیری خواهند شد. ایشان خودش دکتری تفسیر دارد و اعلام کرده حاضر است آن را به انگلیسی ترجمه کند و ایشان هم اکنون در حال تکمیل ترجمه کتاب به زبان انگلیسی و زبان سواحلی است.

مبلغ: شما گفتید هرکس این کتاب را بخواند به ولایت امیرالمومنین(ع) اقرار خواهد کرد. با توجه به این که علمای شیعه در طول تاریخ گام های موثری را در راستای تبیین غدیر و مسئله ولایت حضرت علی(ع) برداشته اند اما این موضوع همچنان در بین ملت های مسلمان با نوعی مهجوریت مواجه است گویا عده ای تلاش دارند این مساله را در سطح پایین نگه دارند و بگویند چیز مهمی نبوده است. تحلیل شما از این اقدامات چیست؟

قرآن کریم به وضوح پاسخ سوال شما را داده است. آنجا که می فرماید «وَاللَّهُ یَعصِمُکَ مِنَ النّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهدِی القَومَ الکافِرین» (آیه 67 سوره مائده). در غدیر خم کافری حضور نداشت، حتی مردم عادی هم نبوده اند، بلکه همه حاجی بودند و از حج با لباس احرام و بعد از عهد بستن با خداوند به سمت خانه های خود برمی گشتند و خداوند هم پیامبر(ص) را به عنوان کسی که پیام غدیر را برساند و اعلام کند، مامور کردند، و کس دیگری را انتخاب نمی کند، بلکه خود پیامبر را مامور این کار می کنند. رسول خدا مسئول این شدند که مردم را از خواب غفلت بیدار کنند و این پیام را به همه مردم برساند. خداوند عالم خطاب به پیامبر می فرماید: «وَإِن لَم تَفعَل فَما بَلَّغتَ رِسالَتَه». اگر تو این رسالت غدیر و ولایت علی(ع) را نرسانی، در واقع هیچ کاری در رسالتت انجام نداده ای! و بعد می فرماید «وَاللَّهُ یَعصِمُکَ مِنَ النّاس». در طول سال هایی که پیامبر در حال تبلیغ دین اسلام بود برخی همواره از منافقین بودند که به زبان می گویند ما ایمان آورده ایم اما قلبا مومن نبودند. در غدیر هم برخی مریض های قلبی بودند و خداوند به آن آگاه بود و این دشمنان تا یوم قیامت هستند و خداوند به پیامبر ضمانت می دهد، البته نه ضمانت جانش را، بلکه به او ضمانت می دهد که از دین پیامبر و از ولایت، خود خدا حفاظت خواهد کرد.

امروز ما دو دسته افراد مخالف داریم، یک دسته خودشان را عالم می دانند اما جاهل هستند و مطالعاتی ندارند و در جهل خودشان می مانند. دسته دیگر، مزدوران و منافقانی هستند که بغض امیرالمومنین (ع) را دارند. شما تعجب می کنید وقتی بشنوید که سال گذشته در پاکستان در شهر لاهور در ملا عام یک مومنی یا علی گفت و یک منافقی آمد و همانجا او را شهید کرد.

مبلغ - در موضوع اعلام رسالت غدیر چرا پیامبر(ص) از طرف خداوند تهدید شد؟

در کل قران مجید سابقه ندارد که در مورد حکمی به این شدت رسول الله(ص) را امر نموده و تهدید کرده باشد! چرا پیامبر(ص) را خداوند تهدید نموده است؟ چون در عرف مردم تهدید جایی مطرح است که از طرف مقابل تضمین کاری نباشد، اما در مورد پیامبر(ص) این مفروض باطل است. سوال این است پس چرا پیامبر(ص) از طرف خداوند تهدید شده است؟

آیا امکان تخلف از سوی رسول خدا(ص) بوده است؟ اگر در یک مورد چنین دیدگاهی اثبات شود، دیگر کل رسالت زیر سوال می رود. ممکن است جاهای دیگری نیز چنین اتفاقی افتاده باشد که در این مقام تهدید شده است. تهدید هم تهدید کوچکی نیست! بلکه هر چه را انجام داده است، از بین می رود. اگر این دستور ابلاغ نشود، هیچ کاری از کارهای رسالت انجام نشده است. این آیه در آخر عمر پیامبر(ص) نازل شده است. این چه کاری بوده است که این همه تاکید از طرف خدا به پیامبر(ص) شده است؟

این یک اصل مسلم در نزد فریقین است که امکان خطاء یا ضعف در کار رسالت امکان ندارد. وگرنه کل رسالت مشکوک خواهد شد و این درست نیست. چون طبق قرآن مجید پیامبر(ص) مجاز نبود از طرف خودش چیزی را در دین الهی کم یا زیاد کند: «وَ لَا بِقَوْلِ کاَهِنٍ قَلِیلًا مَّا تَذَکَّرُونَ تَنزِیلٌ مِّن رَب الْعَالَمِینَ وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِیلِ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْیَمِینِ ثُم لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِینَ»؛

و اگر (بر فرض) برخی سخنان را به ما (بدروغ) نسبت می‏داد، حتماً با دست راست (قدرتمند)، او را گرفتار می‏ساختیم، سپس رگ قلبش را مسلماً قطع می‏کردیم! و هیچ یک از شما مانع آن (مجازات) نمی‏شد.

رسول خدا(ص) بدون اذن خدا سخن نمی گوید یعنی عصمت قولی پیامبر(ص) است که پیوسته با عالم ملکوت ارتباط مستقیم دارد: «وَ مَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوی إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی‏»؛ و از روی هوی و [هوس‏] سخن نمی‏گوید. آن (سخن) نیست جز وحی‏ای که (به او) وحی می‏شود.

باتوجه به سیاق آیه «وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاس»، بدست می آید که ولایت علی(علیه السلام) معادل کل رسالت قرارگرفته است و از اخبارغیبی و پیشنگوئی آینده برخوردار است و آن تهدید مخالفان و حمایت خداوند از آنحضرت(ص) است.

تهدید مخالفان ولایت هم مستمر است و دفاع و حمایت الله هم از این موضوع مستمر و دائمی است. خطر دشمنان بحدی است که خود الله در مقابل دشمنان از رسول خود دفاع می کند و به پیامبر(ص) تضمین از شر دشمنان می دهد.

در قرآن کریم تهدید درباره عدم اعلام ولایت علی(علیه السلام) از مسئله شریک هم جدی تر مطرح شده است. در مسئله شرک از «حبط عمل» سخن گفته است: «لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَّ عَمَلُکَ » و عمل، مربوط به شخص است! ولی در مسئله ولایت علی(علیه السلام)، سخن تنها از حبط عمل نیست که مربوط به شخص باشد، بلکه مسئله بالاتر از آن و مهم تر از آن است و آن «ضبط رسالت» است و این تنها مربوط به شخص نمی شود، بلکه مربوط به امور اجتماعی و امور جامعه هم می شود! چون رسول خدا(ص) دخالت مستقیم در معرفی این مسئله برای مردم جامعه دارد و باید با اهتمام فوق العاده مسئله ولایت علی را به مردم ابلاغ نماید و اگر ابلاغ صورت نگیرد، در چنین صورت، رسالت رسول خدا (ص) ضبط می شود!

این آیه به مردم هم می فهماند که ولایت با سرنوشت جامعه پیوند خورده است. اگر در جامعه ولی خدا نباشد، همان تفکر طاغوتی و ابلیسی حاکم آن جامعه خواهد بود.

برای اینکه جامعه اسیر شهوات طاغوت ها نباشد، باید تفکر ولایت الهی برآن حاکم شود و این دوتا ولایت(الهی و شیطانی) چون ضد یکدیگر است، لذا همزمان قابل جمع نیستند! سرنوشت جامعه با ولایت الله تغییر مثبت می یابد و از ظلمت ها به سوی نور هدایت می شود و این بدون پذیرش ولایت الله همراه با ولایت رهبر جامعه امکان ندارد، لذا با کلمه حصر و تأکید فراوان فرمود: «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلَوةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَوةَ وَ هُمْ رَاکِعُونَ وَ مَن یَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَلِبُونَ»؛

سرپرست شما، تنها خدا و فرستاده او و کسانی که ایمان آورده‏اند می‏باشند (همان) کسانی که نماز را بر پا می‏دارند، و در حالی که آنان در رکوعند، زکات می‏دهند.و هر کس که ولایت خدا و فرستاده او و کسانی را که ایمان آورده‏اند، بپذیرد، پس (از حزب خداست و) براستی که تنها، حزب خدا پیروزمند است.

جامعه تا در حصار ولایت خدا نباشد، از ولایت طاغوت ها مفری ندارد و دخول در ولایت الله، بدون پذیرفتن ولایت رسول خدا (ص) امکان پذیر نیست و دخول در ولایت رسول الله، بدون پذیرش ولایت علی(علیه السلام) میسر نمی باشد! شرط ورود به ولایت خدا و رسول خدا(ص)، پذیرفتن ولایت علی می باشد، لذا در آیه بعدی به این شرط تصریح نموده است: «وَ مَن یَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَلِبُونَ» یعنی؛ بدون پذیرش ولایت امیرمومنان حضرت علی(علیه السلام)، اصلا امکان دخول در حزب الله فراهم نیست، با آوردن ایمان به ولایت علی(علیه السلام)، و پذیرش آن، حزب الله تشکیل می گردد. خداوند سپس یک بشارت فوق العاده را به کسانی که از هر سه ولایت بهرمند می شوند، داده و آن پیروزی همیشگی و بدون شکست تفکرحزب اللهی بر همه نوع افکار ضد الهی است.

ولایت علی(علیه السلام)، باب دخول در دو ولایت، یعنی ولایت الله و پیامبرش(ص)است، لذا خداوند به پیامبرش(ص) فرمود اگر این باب بسته باشد و بر روی جامعه باز نشود، دیگر رسالت تو اصلا تحقق نمی یابد! اول این در باز شود تا دخول در رسالت تو فراهم شود.

سوال پایانی: به عنوان کارشناس غدیر به نظر شما مهمترین وظیفه شیعیان برای تثبیت فرهنگ غدیر در امت اسلامی در توجه به چه مسائلی خواهد بود؟

امروز ایران پرچم دار، رهبر و مؤذن غدیر است و همه دشمنی ها با ایران بخاطر تبلیغ غدیر، مبارزه با استکبار جهانی و حمایت از ملت های مظلوم و جبهه مقاومت است. وقتی غدیر همگانی شود دیگر اثری از جبهه استکبار و طاغوت باقی نخواهد ماند زیرا غدیر یک نظام الهی است.

بعد از اعلام غدیر، پیامبر(ص) حاضرین را مامور و ملزوم فرمود که این مساله رهبریت امیرالمومنین(ع) را به غایبین برسانید و همین طور فرمود: «وَ الوالِدُ الوَلَدَ إلَی یَومِ القیامه». یعنی هر پدری وظیفه دارد پیام غدیر را به فرزندش برساند، چه شیعه باشد و چه غیر شیعه. اینکه امروز برخی می گویند غدیر عید سیدها است، حرف درستی نیست. این عید برای همه بشریت است و این نظامی است که از طرف خداوند آمده است و دین الهی با غدیر تکمیل می شود و ما وظیفه داریم همانطور که وقتی پدری از دنیا می رود به فرزندان خود وصیت می کند که مال و اموالش چگونه تقسیم شود و کدام مال برای کدام فرزند باشد، همانگونه وظیفه دارد غدیر را وصیت کند و آن را به فرزندان خود برساند و بگوید که به سوی هیچ کس دیگر نرود، و به بچه های خود بفهماند که رهبر فقط حیدر امیرالمومنین(ع) است.

مهم ترین وصیت پیامبر به ما این است که غدیر را همگانی کنید. غدیر را جهانی کنید. امروز ما برای غدیر به دیگران غذا می دهیم، این خوب است اما از اینجا حق امیرالمومنین (ع) ادا نمی شود. غدیر از مهجوریت در نمی آید. امروز همه ما باید مبلغ غدیر باشیم. غدیر را در سطح بین الملل مطرح کنیم. غدیر و امیرالمومنین برای همه جهانیان است، برای عرب و عجم و همه است، امیرالمومنین را باید به دل و گوش همه جهان برسانیم و گوش همه باید اعلام ولایت غدیر را بشنود، برای این ما چه کارهایی می توانیم انجام دهیم؟

شبکه های تلویزیونی، فضاهای مجازی و روزنامه ها و رادیو و کتاب ها، کمر همت برای رساندن پیام غدیر ببندند و پیغام غدیر را ترجمه کنند، آنهم نه به یکی دو زبان، بلکه به تک تک زبان های دنیا. ما باید به همه زبان ها مبلغ و مترجم غدیر داشته باشیم. ما باید به همه زبان ها قلم غدیری داشته باشیم و این غدیر را همگانی کنیم تا به غدیر معرفت پیدا کنند.