آیین باران‌خواهی در «هل‌هله کوسه»/ نمایش یا تئاتر مساله این است؟

علی قاضی که با نمایش «هله‌هله کوسه» از مسجد سلیمان در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران - مبارک حضور دارد و در بخش فضای باز سه نوبت به اجرا پرداخته است درباره داستان این نمایش به خبرنگار مهر گفت: «نمایش «هله‌هله کوسه» جزو نمایش‌های آئینی باران‌خواهی در ایل بختیاری است. از آنجایی که خودم بختیاری‌تبار هستم و آئین‌ها برگرفته شده از اقلیم هر قومی است، من هم از این قاعده مستثنا نیستم و از نزدیک آن‌ها را دیده و شنیده‌ام و در موردشان تحقیقات میدانی انجام داده‌ام.

وی به تکنیک استفاده شده در نمایش اشاره کرد و افزود: از ماسک‌های غول‌پیکر با لباس‌های کامل بختیاری استفاده کردیم و تعدادی عروسک اسب هم در کار هستند که ترکیبی محسوب می‌شوند و نامی نمی‌توانم برای آن‌ها بگذارم.

این هنرمند در پاسخ به اینکه نمایش آئین‌ها و آداب و رسوم تا چه اندازه با خلاقیت همراه هستند، اظهار کرد: من در جشنواره‌های مختلف با کارهای آئینی حضور پیدا کرده‌ام. در بسیاری از جشنواره‌ها آثاری که در فضای آئینی به نمایش درمی‌آیند، در محتوا عقیم مانده‌اند و بیشتر به سمت فرم‌گرایی پیش رفته‌اند و به نوعی می‌توان گفت از محتوا جا مانده‌اند. در حالی که کارهای آئینی جزو آن دسته از آثاری هستند که باید مطالعات خوبی روی آن‌ها صورت بگیرد و حتی نویسنده در کنار خود یک دراماتورژ داشته باشد تا گره‌هایی را که در بخش تحقیق و پژوهش پیش می‌آید، باز کند. ما به سه بخش آموزش، پژوهش و آفرینش برای خلق اثر نیازمندیم و در بخش پژوهش به نظر می‌رسد کم‌کاری شکل گرفته است.

وی همچنین درباره ارتباط مخاطب با نمایش‌های آئینی بیان کرد: آئین‌ها ریشه در باورها و مذاهب و اعتقادات مردم دارند. از سوی دیگر سنت‌ها برخاسته از بطن و متن زندگی یک قوم هستند که در یک جغرافیای خاص زندگی می‌کنند. طبیعتاً و بی‌تردید در آئین و سنت هر قومی زندگی جریان دارد و ما به عنوان صاحب اثر برشی از زندگی آن‌ها را به تصویر می‌کشیم که قطعاً برای مخاطب جذاب است.

قاضی درباره این دوره از جشنواره نمایش‌های عروسکی گفت: تنها نکته‌ای که ذهن من را در این دوره درگیر کرد، ارزیابی مجدد آثار بود چرا که ما فیلم اثر را فرستادیم که بازبینی شد و اگر مشکلی وجود داشت به گروه‌ها اعلام می‌شد، که این اتفاق رخ نداد، بنابراین بازبینی مجدد را درک نکردم. اما به طور کلی جشنواره به خوبی و با نظم خاصی برگزار شده و از سوی اداره کل هنرهای نمایشی و دبیر جشنواره حمایت خوبی از گروه‌ها صورت گرفته است.

این کارگردان در پایان صحبت‌هایش یادآور شد: ما وقتی از تئاتر صحبت می‌کنیم از یک چارچوب و استفاده از ضوابط ادبیات نمایشی صحبت می‌کنیم. وقتی از کارگردانی تئاتر عروسکی صحبت می‌کنیم یعنی از رنگ، نور، ساخت و ساز دکور و … یاد می‌کنیم که باید کاربردی باشد، همراه با تعریف درست آن اما وقتی نمایش می‌گذاریم یعنی رونمایی کردن و به نمایش گذاشتن از عروسک‌هایی که در شهر خود داشتیم و حالا در مکانی به نام تهران از آن‌ها رونمایی می‌کنیم بنابراین بهتر است در عنوان جشنواره به جای واژه «نمایش» از «تئاتر» استفاده کنیم چراکه این تفاوت باعث می‌شود تا من کارگردان بروم آموزش ببینم، پژوهش داشته باشم و آفرینش کنم و به جنبه‌های مختلف اثرم فکر کنم و کارم را پخته‌تر کرده و در جشنواره در معرض دید مخاطب قرار دهم.

نوزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران- مبارک، از هشتم تا هفدهم تیر به دبیری هادی حجازی‌فر در تهران در حال برگزاری است.