تنها موزه اختصاصی انگل‌شناسی در خاورمیانه ثبت ملی شد

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، موزه انگل‌شناسی دانشگاه تهران که بیش از ۶۰۰ گونه انگل در آن نگهداری می‌شود، اولین و تنها موزه اختصاصی انگل‌شناسی در خاورمیانه است. پژوهشگران و مسئولان راه‌اندازی این موزه با همکاری مشترک دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، سازمان دامپزشکی ایران و مؤسسه تحقیقات شیلات ایران از اواسط دهه ۸۰ شمسی با اهتمام نسبت به جمع‌آوری، شناسایی و نگهداری نمونه‌های انگلی بومی ایران از سراسر کشور، به سهم خود به شکل‌گیری و توسعه این موزه کمک کرده‌اند.

جمع‌آوری، شناسایی، تشخیص، تعیین و نگهداری انگل‌های کل کشور اعم از انسانی، دامی، حیات وحش و آبزیان، ایجاد پایگاه اطلاعاتی انگل‌های ایران، تعیین تنوع و توزیع جغرافیایی انگل‌ها در ایران، حمایت از مطالعات اپیدمیولوژیک و کنترل بیماری‌های انگلی و حفظ منابع ژنتیکی انگل‌ها برای استفاده در تحقیقات و آموزش از جمله اهداف موسسین این موزه است.

با گذشت حدود ۱۷ سال از موافقت اصولی تأسیس موزه ملی انگل‌شناسی ایران، ثبت این موزه در میراث فرهنگی به عنوان یک موزه ملی، اکنون در سال ۱۴۰۲ نهایی شده است؛ اتفاقی که آنقدر بزرگ بوده است تا بتواند چهره‌ای مانند سید محمدمهدی کیایی استاد بازنشسته گروه بهداشت و تغذیه دام و طیور دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و تنها دانشمند حوزه دامپزشکی که دارنده نشان عالی دانش دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران را به همراه دیگر پیشکسوتان انگل‌شناسی به محل موزه بکشاند و در جمع شاگردان حاضر کند.

سید مهدی قمصری، رئیس دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران به نوعی میزبان اصلی همه اساتیدی است که برای این اتفاق فرخنده گرد هم آمده بودند. قمصری، این موزه را نه تنها برای آموزش دانشجویان و انجام تحقیقات حوزه دامپزشکی، بلکه برای بخش‌های مختلف جامعه نیز مفید و کمک‌کننده دانست و گفت: مشکلات بیماری‌های انگلی دام از جنبه اقتصادی، بهداشت عمومی و بیماری مشترک انسان و دام و همچنین در حوزه حیات وحش دارای اهمیت بسیاری است؛ بنابراین انگل‌شناسی از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است و موزه انگل‌شناسی می‌تواند به نقش ما در کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها کمک کند.

صدیقه نبیان، استاد گروه انگل‌شناسی دانشگاه تهران و هیأت علمی برتر سال ۱۴۰۱ در همکاری با جامعه و صنعت و پژوهشگر برگزیده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال ۱۴۰۱ نیز با ارائه گزارشی درباره سابقه تاریخی آماده‌سازی موزه انگل‌شناسی، گفت: اقدامات اولیه برای راه‌اندازی موزه انگل‌شناسی از سال ۱۳۸۵ آغاز شد و جمع‌آوری نمونه‌ها به تدریج صورت گرفت. در سال ۱۴۰۲ شمسی، مجوز ثبت موزه انگل‌شناسی به عنوان موزه ملی در میراث فرهنگی صادر شده است و این به عنوان یک نقطه عطف در طول دوران شکل‌گیری و فعالیت موزه انگل‌شناسی محسوب می‌شود.

نبیان با اشاره به اهمیت موزه‌ها برای پژوهشگران و دانش‌پژوهان، گفت: نقش موزه‌ها در مسئولیت‌پذیری اجتماعی محیط‌های مختلف و به خصوص دانشگاه‌ها بسیار حیاتی است. یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های این موزه در چند سال اخیر برقراری ارتباط با معلمین مدارس و بازدید‌های دانش‌آموزی از این موزه بوده است.

استاد گروه انگل‌شناسی دانشگاه تهران، جمع‌آوری نمونه‌های مختلف از سراسر کشور ایران که در ارتباط با انگل‌های مختلف کرمی، تک یاخته‌ای و انواع بندپایان و نقشی که این گنجینه در فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی دارد را یکی از اهداف گسترش این موزه برشمرد و افزود: مهمترین تأثیر و اهمیت این موزه این است که ما تدابیر لازم را برای کنترل و پیشگیری از بیماری‌های انگلی در داخل خواهیم داشت. اهمیت دیگر این موزه، تهیه بانک اطلاعاتی بسیار قوی از انگل‌ها است چراکه این موزه، اولین و تنها موزه انگل‌شناسی تخصصی در خاورمیانه است.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، سید حسین حسینی، رئیس موزه انگل‌شناسی دانشگاه تهران با ارائه گزارشی از روند راه‌اندازی و جمع‌آوری نمونه‌ها برای موزه، به جایگاه موزه‌ها در توسعه علمی کشور‌ها نیز اشاره کرد و گفت: دانشگاه‌ها به عنوان مرجعیت علمی و اجتماعی کشور از اهمیت بالایی در توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی برخوردار هستند. همچنین موزه‌های علمی در سطح جهان بویژه در دو قرن اخیر جایگاه ویژه‌ای را در توسعه علمی، اجتماعی و فرهنگی به خود اختصاص داده‌اند. در این میان، موزه‌های با موضوع مسائل زیستی از اهمیت و جایگاه ویژ‌ه‌ای برخوردار هستند. همین که از ۵۰ بیماری انگلی در انسان، ۴۰ بیماری مشترک بین انسان و حیوان است؛ اهمیت راه‌اندازی موزه انگل‌شناسی را دوچندان نشان می‌دهد.

حسینی با اشاره به جمع‌آوری تدریجی نمونه‌های نگهداری‌شده در موزه انگل‌شناسی، این کار را بسیار طاقت‌فرسا توصیف کرد و گفت: بیش از ۶۰۰ گونه انگل از حیوانات مختلف اهلی و وحشی و بالغ بر ۷ هزار ویال نمونه که هر کدام دارای صد‌ها نمونه است، در این موزه نگهداری می‌شود.

وی به ثبت این موزه در وزارت میراث فرهنگی و ثبت در فهرست موزه‌های استان تهران اشاره کرد و گفت: خوشبختانه در اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ پروانه تأسیس این موزه از طرف وزارت میراث فرهنگی صادر شده است. با ثبت ملی و ثبت جهانی موزه انگل‌شناسی، مسئولیت ما در قبال موزه مضاعف شده است، بنابراین لازم است چشم‌انداز و برنامه مناسبی را برای آینده موزه تدوین کنیم.

توسعه جمع‌آوری نمونه‌ها از موضوعاتی بود که حسینی بر آن تاکید کرد و گفت: ایران کشوری با تنوع اکولوژیکی بالا است بنابراین باید به فکر توسعه فضای فیزیکی موزه انگل‌شناسی و گسترش عملیات جمع‌آوری نمونه‌ها از سراسر کشور باشیم.

رئیس موزه انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران همچنین ارتقای جایگاه این موزه به عنوان یک مرکز بین‌المللی را خواستار شد و بر استفاده از شیوه‌های نوین موزه‌داری در زمینه ارائه آثار و نگهداری آن تاکید کرد.

پرویز شایان، رئیس مرکز تحقیقات کنه و و بیماری‌های منتقله از آن نیز در این مراسم در سخنانی با اشاره به اهمیت این مرکز تحقیقاتی گفت: این مرکز از دو دیدگاه پدافندی و استراتژیک در حوزه سلامت عمومی کشور بسیار مهم و حیاتی است.

وی با اشاره به بیماری‌زایی بالای کنه‌ها، افزود: از دید پدافندی، شناسایی کنه و تعیین شناسنامه کنه بسیار مهم است و باید کنه را نه از لحاظ ریخت‌شناسی بلکه به لحاظ ژنتیکی مشخص کنیم تا در زمان وقوع مشکل بتوانیم منشأ را شناسایی کنیم و این از نظر امنیتی بسیار مهم است.

دیگر سخنران این مراسم، محمدرضا کارگر، مشاور وزیر میراث فرهنگی و گردشگری و مدیرکل اسبق موزه‌ها و اموال منقول تاریخی وزارت میراث فرهنگی، موزه‌ها را هم عامل توسعه و هم محصول توسعه دانست و گشایش موزه انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی را نقطه عطفی برای این دانشکده برشمرد و گفت: امروز ما نمی‌توانیم توسعه جهانی و توسعه هر مرکزی را بدون حضور موزه تصور کنیم.

وی با تاکید بر نقش آموزشی موزه‌ها، گفت: آموزش بدون موزه امکان‌پذیر نیست. اگر نقش آموزشی را از موزه‌ها بگیریم، موزه‌ها صرفاً به مخزن نگهداری آثار تبدیل می‌شوند؛ ولی موزه به ما می‌گوید که ما چگونه می‌توانیم یک آموزش ملموس داشته باشیم. توسعه بدون موزه امکان‌پذیر نیست و پایداری فرهنگی، پایداری آموزشی و علمی و آنچه که منجر به زیست بهتر می‌شود، بدون حضور موزه‌ها امکان‌پذیر نیست.

حمیدرضا نمازی، رئیس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی نیز در این مراسم با اشاره به راه‌اندازی موزه انگل‌شناسی دانشکده دامپزشکی، گفت: موزه‌ها فقط برای جمع‌آوری یک مجموعه نیست، بلکه موزه‌ها می‌توانند فضای امید را برای علاقه‌مندان و مراجعه‌کنندگان خود بسازند. وی با تاکید بر رویکرد تاریخ‌نگاری برای آینده، افزود: تاریخ نه فقط برای حفظ گذشته بلکه برای آینده‌نگاری و آینده‌پژوهشی اهمیت دارد و آینده‌نگاری بدون نگاه تاریخی معنایی به جز آمار ندارد.

نمازی خاطرنشان کرد: موزه نباید فقط در کنار هم گذاشتن چندین اشیا در یک مکان و محل باشد بلکه روایتگری خود موزه از خود اشیا مهم‌تر است و موزه باید روایتگری داشته باشد. جا دارد به بهانه موزه انگل‌شناسی، تاریخ دامپزشکی نیز در این دانشکده ارائه شود چراکه تاریخ علم است که موزه را نگه می‌دارد.

رئیس موزه ملی تاریخ علوم پزشکی در پایان تاکید کرد: امکانات موزه انگل‌شناسی در اختیار تمام دانشکده‌های دامپزشکی، پزشکی و دیگر مراکز آموزشی مرتبط در کشور قرار گیرد تا این دانشکده‌ها در قالب یک شبکه بتوانند از امکانات و فرصت‌های آموزشی این موزه استفاده کنند.